در ماده ۴ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ اصل بر برائت گذاشته شده است. به موجب این ماده “اصل برائت است هرگونه اقدام محدود کننده سالب آزادی و ورود به حریم خصوصی اشخاص جز به حکم قانون و با رعایت مقررات و تحت نظارت مقام قضایی مجاز نیست و در هر صورت این اقدامات نباید به گونه‌ای اعمال شود که به کرامت و حیثیت اشخاص آسیب وارد کند”
بر اساس این ماده اصل برائت یکی از اصول تضمین کننده حقوق و آزادی‌های فردی است که مطابق آن هرکس بیگناه فرض می‌شود مگر اینکه ارتکاب به جرم به اثبات برسد در جریان رسیدگی های کیفری متهم نیز از این حق برخوردار است که بیگناه فرصت شود تا آن که ارتکاب جرم منتسب به او به موجب حکم قطعی دادگاه ثابت شود با رعایت این اصل کرامت انسانی متهم رعایت می گردد و می تواند تا آخرین لحظه قطعی شدن حکم محکومیت خود از تمامی امکانات دفاعی موجود بهره گیرد.
پذیرش اصل برائت در امور کیفری آثاری دارد که مراجع قضایی ملزم به رعایت آن هستند که این آثار عبارتند از:
- شخصی که در یک دعوا متهم شناخته می شود مسئولیت ارائه دلیل بر علیه او مبنی بر مجرمیت وی بر عهده دادستان است که تعقیب کننده دعوای عمومی محسوب می شود. اگر دادستان توانست مجرمیت او را با دلایلی که ابراز نموده و ثابت نماید آن وقت به متهم این اجازه داده می شود که از خود دفاع کند. او می‌تواند به مواردی مثل دفاع مشروع استناد نماید تا مسئولیت کیفری را از خود سلب کند.
- چون اصل بر بی گناهی متهم است او مجبور نیست تا بی گناهی خود را ثابت کند مگر اینکه دلایلی بر علیه او وجود داشته باشد.
- برای اثبات گناهکاری متهم او مجبور به اعتراف به ارتکاب عملی که به او نسبت داده می شود نیست.
- متهم نباید برای اعتراض به جامعه تحت شکنجه قرار گیرد.
- زمانی که حکم برائت متهم از دادگاه صادر می شود حتی قبل از اینکه حکم قطعی شود باید متهم فوری آزاد گردد چرا که این از آثار اصل برائت است.
- در مواردی که مجرمیت متهم مورد شک و تردید قرار دارد باید به اصل برائت رجوع نمود و او را مجرم ندانست.
- این اصل اقتضا دارد تا متهم بتوانند از امکانات دادرسی مثل معرفی وکیل استفاده نماید. او می تواند در اولین ساعات دادرسی در کلیه محاکم از حق داشتن وکیل برخوردار گردد.
- حق سکوتی که برای متهم در نظر گرفته شده است نیز از دیگر آثار پذیرش اصل برائت است.
- پذیرش اصل برائت این اثر را دارد که باید در اولین ساعات انتصاب اتهام یا بازداشت به متهم تفهیم اتهام گردد تا او متوجه اتهام خود باشد.
- قبل از اینکه حکم بر محکومیت متهم صادر گردد اصل برائت این اقتضا را دارد که او بتواند از تمامی حقوق اجتماعی و سیاسی استفاده نماید و برخوردار گردد.
- حق اعتراض به قرار ها و احکامی که از دادگاه ها صادر می گردند از آثار اصل برائت است.
- متهم می‌تواند به پرونده اتهامی و کلیه دلایلی که علیه او وجود دارد رجوع نموده و اطلاعات لازم را کسب کند. این نیز از دیگر آثار پذیرش اصل برائت در حقوق کیفری ایران است.
