با وجود این که در این مقاله صرفا قرار است از رای وحدت رویه در مورد خلع ید صحبت شود اما به نظر می رسد بهتر است از یکی از مفاهیم نسبتا نزدیک به این قانون و البته کاملا گمراه کننده به نام تصرف عدوانی نیز صحبت شود. در واقع تصرف عدوانی قانونی است که از نظر شرایط و ویژگی های نقطه مقابل خلع ید قرار می گیرد. از این رو شناخت کلی از این مفهوم می تواند ما را در مسیر درست تری از شناخت رای وحدت رویه در مورد خلع ید قرار دهد. در ادامه با ما همراه باشید که می خواهیم به اندازه چند دقیقه با تصرف عدوانی و تفاوت های آن با مسئله و قانون خلع ید آشنا شویم.

همانطور که گفتیم در دعوی خلع ید مالکیت فرد از شروط اصلی و سه گانه دادخواهی بود. اما در تصرف عدوانی مالکیت به عنوان یک شرط مطرح نیست. بلکه اثبات سبق تصرف اهمیت دارد. یعنی فردی که خواهان است ثابت می کند از ده سال پیش در این ملک حضور داشته و فرد خوانده طی یک سال گذشته ادعای تصرف آن را مطرح کرده است.

به طور کلی اگر بخواهیم تفاوت های تصرف عدوانی و رای وحدت رویه در مورد خلع ید را بیان کنیم می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

در مسئله خلع ید همه مراحل دادرسی و تشریفات آن باید به صورت کامل طی شود. در حالی که در مسئله تصرف عدوانی معمولا این تشریفات وجود ندارد و این دسته از دعوی ها بدون نوبت رسیدگی می شود.

یکی دیگر از تفاوت های میان رای وحدت رویه در مورد خلع ید و تصرف عدوانی را در بالا بیان کردیم. در تصرف عدوانی نیازی به مالکیت فرد خواهان وجود ندارد اما در خلع ید خواهان ابتدا باید مالکیت خود را اثبات کند و بر اساس این مالکیت ادامه مراحل دادرسی را انجام دهد

در دعوی تصرف عدوانی رای بدوی و ابتدایی دادگاه برای اجرایی شدن کافی است اما در تصرف خلع ید حکم و رای باید قطعی صادر شود تا لازم الاجرا باشد. این نکته بسیار مهمی است که باید به آن توجه شود.

همانطور که بیان کردیم در مورد خلع ید تخلیه ید دعوی به صورت حقوقی مطرح می شود و خواهان نمی تواند دعوی کیفری مطرح کند اما در تصرف عدوانی امکان شکایت به صورت کیفری وجود دارد. این مسئله نیز نکته بسیار مهمی محسوب می شود.

همچنین دعوای خلع ید تخلیه ید در حوزه دعوا های مالی مطرح می شود. یعنی هزینه دادرسی به صورت درصدی از کل ارزش مال منقول یا غیر منقول محاسبه می شود. اما تصرف عدوانیی دعوی مالی محسوب نمی شود، از این رو هزینه دادرسی مربوط به آن نیز به شکل غیر مالی تنظیم می شود.

تمامی این موارد به خوبی نشان می دهد که قانون تصرف عدوانی از نظر ویژگی ها و شرایط به نوعی نقطه مقابل رای وحدت رویه در مورد خلع ید محسوب می شود. این ها نکات ریز و حساسی است که هر کدام از آنها می تواند به یک وکیل خبره و با تجربه امکان حرکت موثری در دادگاه بدهد. به بیان ساده تر می توان ساعت ها در مورد این تفاوت ها و ویژگی ها صحبت کرد. اما در این جا فرصت بحث و بررسی برای آن وجود ندارد. از این رو سعی می کنیم به سادگی از کنار آن بگذریم.