صلح در لغت به معنی سازش، آشتی و توافق است و در قرآن و سنت ما نیز عقد صلح به معنی مرافعه و پایان بخشیدن به دعوا به کار می رود. البته لزومی ندارد حتماً اختلافی موجود باشد تا بتوان از صلح نامه استفاده کرد بلکه صلح نامه و عقد صلح می توانند وسیله معامله و یا اجاره هم قرار بگیرند:
- اقسام عقد صلح:
بر این مبنا دو نوع عقد صلح دوگونه است:
عقد صلحی که با توافق و سازش طرفین برای پایان دادن دعوی استفاده می شود.
مثلا دوست شما به شما یک میلیون تومان بدهکار است. اما او میگوید که پانصدهزار تومان بدهکار است. در این صورت هر دو روی مبلغ هفتصد هزار تومان صلح میکنید.
عقد صلحی که بصورت عرفی جایگزین سایر عقود مانند بیع (نقل و انتقال) یا اجاره می گردد.
برای مثال شما مالک دو دانگ از یک ملک و دوست شما مالک چهاردانگ دیگر است. پس از مدتی شما و دوستتان تصمیم میگیرید که سهمتان را بفروشید، در این صورت میتوانید به جای قرارداد فروش با مشتری، قرارداد صلح ببندید و نتیجه و اثر قرارداد فروش که همان انتقال مالکیت است را داشته باشید.
گاهی صلح در مقام دعوای احتمالی در آینده است. یعنی دو طرف قرارداد در حال حاضر با یکدیگر اختلاف و یا دعوایی ندارند، اما احتمال آن بسیار زیاد است که در آینده اختلاف پیدا کنند و به همین علت، در ابتدای قرارداد خودشان با یکدیگر صلح میکنند.
- ارکان صلح نامه:
مصالح: شخصی که مالی را به دیگری واگذار می نماید
متصالح: کسی که مال را قبول می نماید
مورد صلح: مالی است که مورد عقد صلح قرار می گیرد
مال الصلح: پول یا مالی است که یک طرف در ازای پیشنهاد صلح از دیگری دریافت می دارد.
نکته: عقد صلح نامه برای رفع دعوا و نزاع بین افراد هم میتواند در معاملات املاک مفید واقع شود. در این حالت عقد صلح نامه ملکی بین دو طرف برای رفع اختلاف و دعواست نه اینکه یکی از طرفین از ادعا یا مطالبه حق خودش کوتاه آمده باشد.و در این حالت افراد با دادن امتیازاتی به یکدیگر و در حضور مرجع قانونی (دادگاه یا شورای حل اختلاف) به سازش و توافقاتی در جهت رفع دعوای ملکی میرسند.
لازم است بدانیم که صلح میتواند در برابر مال یا به صورت رایگان انجام شود. همچنین میتوان مالی گرانقیمت را در برابر مالی با ارزش بسیارکم صلح کرد که چنین صلحی را “صلح محاباتی” میگویند؛ برای مثال اگر شخصی اتومبیل خود را در برابر یک خودکار به دیگری صلح کند.
- انواع صلح نامه ملکی :
صلح نامه ملکی همان خرید و فروش املاک
عقد صلح نامه برای اجاره یک ملک بجای قرارداد استیجاری
صلح نامه ملکی برای انتقال منافع یک ملک : مثل صلح سرقفلی مغازه
عقد صلح نامه برای صرف نظر از تملیک یک ملک یا بدهی
تمامی موارد فوق میتواند با یا بدون رد و بدل شدن پول (یا هر نوع عوض مشخصی ) در ازای ملک صلح شده انجام گیرد.
صلحنامه ملک
عقد صلحنامه ملک در معاملات املاک کاربرد وسیعی دارد و میتواند جایگزین قراردادهای خرید و فروش یا اجاره ملک شود. هدف از عقد صلحنامه ملکی میتواند ایجاد سازش و رفع اختلاف بین افراد باشد. اما لزوما نیازی به مطرح بودن یک دعوای ملکی برای تنظیم و عقد معاملات صلحنامهای نیست.
مثلا فرض کنید شخصی بخواهد مالکیت خانه یا زمینش، پس از مرگ تنها به یکی از فرزندانش منتقل شود. در این حالت میتواند با عقد قرارداد صلح بدون فروش ملک خود، تکلیف وضعیت مالکیت آن خانه را برای زمان پس از فوتش، روشن کند. در این صورت این انتقال هم از نظر قانون معتبر است، هم اینکه ورثه نمیتوانند درخواست سهمی از آن ملک داشته باشند. چرا که ملک به آن فرزند صلح شده است.
گاهی عقد صلحنامه ملکی برای رفع دعوا و نزاع بین افراد انجام میشود. در این حالت افراد با دادن امتیازاتی به یکدیگر و در حضور مرجع قانونی (دادگاه یا شورای حل اختلاف)، به سازش و توافقاتی در جهت رفع دعوای ملکی میرسند.
- اهلیت طرفین به معنای داشتن شرط سنی و بلوغ افراد و داشتن عقل.
- ورشکسته نبودن شخصی که مال یا ملک خود را صلح میکند.
- در رهن نبودن ملک و هر نوع مانع معاملاتی دیگر برای املاک. مثلا دو نفر نمیتوانند بر سر ملکی که به هیچ کدامشان تعلق ندارد صلحنامهای عقد کنند، چون این قرارداد از همان ابتدا باطل و غیرمعتبر است.
- مشروع بودن صلح. مثلا دو نفر نمیتوانند یک ملک را برای تبدیل به قمارخانه جهت اجاره یا خرید و فروش صلح کنند.
- عقد صلحنامه صوری ملک، یعنی صلح نباید برای فرار از پرداخت بدهی و دین باشد.
- صلحنامه ملکی تنها برای اموال غیرمنقول و املاکی که وجود داشته باشند معتبر است. بنابراین اگر فردی خانه یا ملکی را به شخصی صلح نماید که در آن زمان از بین رفته باشد، عملا معامله باطل انجام شده است.
- اثبات هر نوع صلحنامه ملکی در دادگاه، نیازمند تنظیم و عقد رسمی آن است.
انواع قرارداد صلح
1-صلح عمری
قرارداد صلح عمری نوعی توافقنامه است که به منظور جلوگیری از اختلاف تنظیم میشود. بر اساس این صلح، مالکیت املاک مانند زمین، خانه و …و دارایی مانند خودرو را برای فردی از جمله نزدیکان یا هر شخص دیگری محفوظ میدارند. اما حق استفاده از آن ملک و دارایی تا زمان حیات شخص انتقال دهنده، برای ایشان یا برای شخص ثالث باقی خواهد ماند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد صلح عمری به لینک زیر مراجعه کنید:
2- صلحنامه رقبی
ممکن است حق استفاده از ملک یا دارایی برای مدت مشخصی از طرف مالک به شخص دیگری انتقال یابد. در این صورت با پایان یافتن مدت تعیین شده، این حق نیز خود به خود از بین خواهد رفت.
3- صلحنامه سکنی
ممکن است مالک آپارتمان، خانه یا باغی برای شخصی دیگر، حق سکونت در ملک خود را برای مدت معینی تعیین کند. به این صلح، صلحنامه سکنی میگویند.
تفاوت صلحنامه ملک با مبایعهنامه
مبایعهنامه املاک به قراردادی گفته میشود که در طی آن بیع یا مالی به دیگری فروخته میشود. یعنی قرارداد مکتوبی که بین طرفین، فروشنده و خریدار یا به اصطلاح بایع و مشتری تنظیم میشود، که بر اساس این قرارداد مالی در مقابل دریافت عوض یا بها یا قیمت فروخته میشود، مبایعهنامه نام دارد.
در مبایعهنامه در تاریخ مقرر ملک و حق مالکیت به خریدار منتقل میشود، اما در صلحنامه مصالح میتواند تا زمانی که در قید حیات میباشد، از منافع مال صلح شده استفاده کند و بعد از فوتش به متصالح منتقل شود.
فسخ صلحنامه ملکی
وقتی افراد بر سر ملک یا مسئلهای صلح کنند و این صلحنامه از نظر قانون معتبر باشد، نمیتوان به شکل یک طرفه اقدام به فسخ قرارداد کرد. فسخ صلحنامه ملک، تنها با توافق و رضایت طرفین یا پیشبینی شرایطی بر فسخ پیش از موعد در صلحنامه امکانپذیر میباشد.
جمع آوری مطلب>هادی کاویان مهر