تصرف عدوانی: متصرف عدوانی به شخصی اطلاق می گردد که مالی را از تصرف دیگری بدون اذن یا رضایت وی خارج می‌سازد و خودش به صورت غیر قانونی متصرف آن می‌گردد. بعنوان مثال مالکی مدتی در خارج از کشور سکونت داشته بعد از بازگشت به ایران متوجه می شود ملکش تحت تصرف شخصی قرار گرفته است که این تصرف مسبوق به هیچ اذنی نبوده است.
مزاحمت: براساس قانون دعوای مزاحمت عبارت است از دعوایی که به موجب آن متصرف مال غیرمنقول، درخواست جلوگیری از مزاحمت کسی را مطرح می‌کند که نسبت به متصرفات او مزاحم است؛ به زبان ساده تر یعنی بدون این که مال را از تصرف وی (مالک) خارج کرده باشد مزاحم تصرف و استفاده وی شود. بعنوان مثال یکی از ساکنین طوری اتومبیل خود را پارک نماید که همسایه نتواند اتومبیل خود را جا بجا نماید.
ممانعت از حق: در ممانعت از حق شخص نه متصرف عدوانی است و نه مزاحم بلکه مانع از آن میشود که صاحب حق از حق خود استفاده کند. بعنوان مثال در یک آپارتمانی شخصی درب پشت بام که مشاع می باشد را قفل کند و کلید آنرا نزد خود نگاه داشته و مانع استفاده بقیه ساکنین گردد.
در ارتباط با سه عنوان مذکور علاوه بر اینکه شخص ذیحق می تواند با مراجعه به مراجع ذیصلاح حقوقی نسبت به احقاق حق خود اقدام نماید به جهت آنکه در قانون مجازات اسلامی برای آن موارد جرم انگاری صورت گرفته از لحاظ کیفری نیز قابل تعقیب کیفری در مرجع مربوطه می باشد.
نگاهی به ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی(بخش تعزیرات):
هر کس به وسیله صحنه سازی از قبیل پیکنی، دیوارکشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز بندی، نهرکشی، حفر چاه، غرس اشجار و زراعت و امثال آن به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شده یا در آیش زراعی، جنگلها و مراتع ملی شده، کوهستانها، باغها، قلمستانها، منابع آب، چشمه سارها، آنهار طبیعی و پارکهای ملی، تاسیسات کشاورزی و دامداری و دامپروری و کشت و صنعت و اراضی موات و بایر و سایر اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکتهای وابسته به دولت یا شهرداری یا اوقاف و همچنین اراضی و املاک و موقوفات و محبوسات و اثلاث باقیه که برای مصارف عام المنفعه اختصاص یافته یا اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور تصرف یا ذی حق معرفی کردن خود یا دیگری، مبادرت نماید یا بدون اجازه سازمان حفاظت محیط زیست یا مراجع ذیصلاح دیگر مبادرت به عملایتی نماید که موجب تخریب محیط زیست و منابع طبیعی گردد یا اقدام به هر گونه تجاوز و تصرف عدوانی با ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور نماید به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می شود و دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حال سابق صادر نماید. در تبصره یک این ماده آمده است : رسیدگی به جرایم فوق الذکر خارج از نوبت بعمل می آید و مقام قضایی با تنظیم صورت مجلس، دستور متوقف ماندن عملیات متجاوز را تا صدور حکم قطعی خواهد داد. همچنین در تبصره دو به این مورد اشاره گردیده که درصورتی که تعداد متهمان سه نفر یا بیشتر باشد و قراین قوی بر ارتکاب جرم موجود باشد قرار بازداشت صادر خواهد شد و مدعی میتواندتقاضای خلع ید و قلع بنا و اشجار و رفع آثار تجاوز را بنماید.
نگاهی به ماده ۶۹۱ قانون مجازات اسلامی(بخش تعزیرات):
هرکس به قهر و غلبه داخل ملکی شود که در تصرف دیگری است، اعم از آن که محصور باشد یا نباشد یا در ابتدای ورود به قهر و غلبه نبوده ولی بعد از اخطار متصرف به قهر و غلبه مانده باشد علاوه بر رفع تجاوز حسب مورد به یک تا شش ماه حبس‌محکوم میشود. هرگاه مرتکبین دو نفر یا بیشتر بوده و لااقل یکی از آنها حامل سلاح باشد به‌حبس از یک تا سه سال محکوم خواهند شد.
نگاهی به ماده ۶۹۲ قانون مجازات اسلامی(بخش تعزیرات):
هرگاه کسی ملک دیگری را به قهر و غلبه تصرف کندعلاوه بر رفع تجاوز به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم خواهدشد.
نگاهی به ماده ۶۹۳ قانون مجازات اسلامی(بخش تعزیرات):
اگر کسی به موجب حکم قطعی محکوم به خلع ید ازمال غیر منقولی یا محکوم به رفع مزاحمت یا رفع ممانعت از حق‌شده باشد، بعد از اجرای حکم مجددا مورد حکم را عدوانا تصرف یا مزاحمت یا ممانعت از حق نماید علاوه بر رفع تجاوز به حبس ازشش ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.
نگاهی به ماده ۶۹۴ قانون مجازات اسلامی(بخش تعزیرات):
هرکس در منزل یا مسکن دیگری به عنف یا تهدید وارد شود به مجازات از شش ماه تا سه سال حبس محکوم خواهد شد و در صورتی که مرتکبین دو نفر یا بیشتر بوده و لااقل یکی از آنهاحامل سلاح باشد به حبس از یک تا شش سال محکوم می‌شوند. لازم به ذکر است چنانچه جرایم مذکور در مواد ۶۹۲ و ۶۹۳ در شب واقع شده باشد، مرتکب به حداکثر مجازات محکوم میشود.
متداول ترین سئوالات مطرح شده در مورد مزاحمت و ممانعت از حق :
۱.اگر کسی ایجاد مزاحمت در پارکینگ و مشاعات انجام دهد وآب ساختمان را قطع کند و درب موتور خانه را قفل کند تکلیف چیست ؟
پاسخ: در صورتی که بعد از مراجعه به مرجع ذیصلاح حقوقی و طرح دعوی با موضوع یکی از تصرفات دادگاه النهایه رای به محکومیت طرف مقابل شما صادر نماید و براساس آن مرجع اجرا کننده دادنامه ایشان را الزام به رفع تصرفات نماید و بعد از آن این عمل تکرار گردد شما می توانید با مراجعه به دادسرای مربوطه و طرح شکایت و اثبات سوء نیت به جهت تکرا عمل فرد خاطی تعقیب کیفری نامبرده را درخواست نمایید.
مدارکی که مراجعه کنندگان برای شکایت دعوای مزاحمت و ممانعت از حق نیاز به ارائه دارند :
- شناسنامه و کارت ملی مراجعه کنندگان
- مدارک، ادله و مستندات مورد نیاز برحسب مورد
