عسر و حرج عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همراه سازد و تحمل آن مشکل باشد که در صورت احراز توسط دادگاه صالح از مصادیق عسر وحرج محسوب می‌شود. یکی از این موارد عبارت است از: ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه.

مراحل طرح  دعوا علیه شوهر

*تقدیم دادخواست به شورای حل اختلاف

*تنظیم شکایت کیفری

*تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده

زن می‌تواند با مراجعه به شورای حل اختلاف، تامین دلیل (هرگاه شخصی احتمال دهد دلایلی موجود است و در آینده دسترسی به آنها دشوار یا مشقت بار خواهد شد یا دسترسی به آنها به‌طور کلی از بین خواهد رفت،می‌تواند از دادگاه تامین آنها را بخواهد) بگیرد و زمانی که محرز شد شوهر بدون دلیل موجه او را رها کرده یا از عهده پرداخت مخارج قانونی زن برنمی‌آمده یا با وجود داشتن توان مالی، از پرداخت آن امتناع می‌کرده، می‌تواند به محاکم قضایی مراجعه کند و تحت عنوان ترک نفقه، شکایت کیفری علیه او تنظیم کند که مجازات آن در قانون، حبس تعزیری درجه ۶ (بیش از شش ماه تا دو سال) تعریف شده است.

ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده مقرر می‌دارد: «هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش (بیش از شش ماه تا دو سال) محکوم می‌شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزائی یا اجرای مجازات موقوف می‌شود.»

این زن می‌تواند علیه شوهر، با عنوان ترک نفقه، دادخواست حقوقی نیز ارائه دهد که آن‌گاه دادگاه متناسب با شان و شئون مرد و توانایی مالی‌اش، برای زن نفقه تعیین می‌کند که اگر مرد به حکم دادگاه تن ندهد، حق طلاق برای زن ایجاد می‌شود.

وقتی غیبت مرد طولانی می‌شود

اگر مجهول‌المکان شدن مرد طولانی شود و زن این موضوع را در دادگاه اثبات کند، هم می‌تواند از حق طلاق استفاده کند و هم دعاوی علیه شوهر را به‌طور غیابی مطرح کند و بدون حضور مرد از دادگاه رای بگیرد.

در قانون، زمان معینی تعیین شده است که اگر در آن مدت زن هیچ اطلاعی از شوهر خود نداشته باشد، مرد مفقودالاثر به حساب می‌آید. برابر قوانین، این مدت زمان ۴ سال است. اگر این ۴ سال تمام شود و خبری از مرد نشود، زن می‌تواند تقاضای طلاق کند.