حتی اگر تا به حال به دادگاه و دادسرا نیز نرفته باشید، حتماً تا به حال نام دعاوی حقوقی و کیفری به گوشتان خورده است و شاید با تفاوت‌های آن‌ها نیز آشنایی داشته باشید. دعاوی حقوقی، دعاوی هستند که توسط فرد ضرردیده که “خواهان” نامیده می‌شود تنظیم شده و مستقیماً به دادگاه عرضه می‌شود و فرد ضرررسانده نیز در این گونه پرونده‌ها “خوانده” نامیده می‌شود. در واقع فرد خواهان درخواست خود را در برگه‌ای به نام دادنامه نوشته و تنظیم می‌کند و با تهیه و باطل کردن تمبرهایی به ارزش ۱٫۵% مبلغ مورد نظر دعوای حقوقی خود را به دادگاه می‌فرستد. به همین دلیل نیز به طور کلی در دعاوی حقوقی به درخواستی که برای طرح دعوا و در برگه‌ای خاص تنظیم می‌شود، “دادخواست حقوقی” می گویند و در این موارد از واژه “شکایت” استفاده نمی‌شود.
واژه “شکایت” یا همان “شکواییه” به شرایط دیگری از دعاوی قانونی نسبت داده می‌شود. هنگامی که فردی از انجام عمل فرد دیگری که متهم، متشکی و یا مجرم تلقی می‌شود، زیان می‌بیند و برای گرفتن حق خود دعوای کیفری را آغاز می‌کند، در واقع شکواییه یا شکایت کیفری خود را تنظیم کرده و به دادسرا می‌فرستد. “شکواییه” در دعاوی کیفری مستقیماً به دادگاه فرستاده نمی‌شود. زیرا شکایت فرد شاکی باید ابتدا مورد بررسی دادسرا و کلانتری قرار گرفته و پس از تأیید به دادگاه فرستاده شود. برای تنظیم شکواییه نیاز به فرم یا برگه خاصی نیست و هزینه زیادی نیز برای شاکی در بر ندارد زیرا در هر برگه‌ای می‌توان شکواییه را تنظیم کرد. بنابراین طرح دعاوی کیفری از سوی شاکی در دادگاه را شکواییه یا شکایت کیفری می گویند و اصطلاح دادخواست در این موارد کاربردی نخواهد داشت.
انواع دادنامه حقوقی
دادنامه‌های حقوقی بسته به مراحل مختلف پیشروی پرونده انواع مختلفی دارند که هم از سوی خواهان و هم از سوی خوانده تنظیم و به دادگاه تقدیم می‌شوند. در ادامه برای آشنایی بیشتر با دعاوی حقوقی و روند اجرای آن‌ها انواع دادنامه‌های حقوقی را برای شما شرح می‌دهیم.
۱٫ دادخواست نخستین
این نوع دادنامه در واقع اولین دادنامه برای مطرح کردن دعوای حقوقی است که توسط خواهان ( فرد ضرر دیده ) تنظیم می‌شود. در این برگه خواهان تمام ادعاها، ادله، شواهد، مدارک و خواسته خود را عنوان کرده و از دادگاه درخواست رسیدگی و صدور رأی می‌کند. با فرستادن این برگه به دادگاه دادرسی دادگاه برای طرح دعاوی این فرد آغاز می‌شود.
۲٫ دادخواست طاری
این نوع دادنامه در جریان دعوا در دادگاه و توسط هر دو طرف دعوا می‌تواند تنظیم به دادگاه تقدیم شود. که البته باید با موضوع دعوای در حال جریان مرتبط باشد و یا از آن نشات بگیرد.
۳٫ دادخواست اضافی
دادنامه اضافی در واقع سندی است که خواهان علاوه بر ادعاها و دعاوی قبلی به عنوان یک دعوای جدید اما مرتبط به همان پرونده به دادگاه ارائه می‌دهد تا ادله و شواهد علیه خوانده بیشتر شده و روند صدور رأی نیز تسریع شود.
۴٫ دادخواست واخواهی
در دعاوی حقوقی برعکس دعاوی کیفری، دادگاه می‌تواند در صورت غیاب فرد خوانده و محکوم نیز رأی را صادر کند که در اکثر موارد نیز رأی به نفع فرد خواهان صادر می‌شود. در این موارد فرد خوانده می‌تواند دادنامه‌ای مبنی بر اعتراض به حکم غیابی تنظیم و به دادگاه تقدیم کند.
۵٫ دادنامه متقابل
هنگامی که دعوای حقوقی با دادنامه نخستین که توسط فرد خواهان تنظیم شده در دادگاه به جریان در می‌آید، فرد خوانده اصلی نیز می‌تواند سندی متقابلاً علیه خواهان اصلی دعوا تنظیم کرده و به دادگاه ارائه دهد. این سند به نام دادخواست متقابل شناخته می‌شود.
۶٫ دادنامه جلب ثالث
در برخی پرونده‌های حقوقی، ادعاها و ادله فرد خواهان برای اثبات جرم فرد خوانده و احقاق حق کافی نیست و نیاز است که فرد سومی نیز وارد پرونده شود. در برخی موارد این فرد سوم به عنوان شاهد و در برخی موارد نیز به عنوان هم دست فرد خوانده به دادرسی جلب می‌شود. به دادنامه‌ای که برای جلب فرد سوم تنظیم می‌شود دادخواست جلب ثالث می گویند.
۷٫ دادنامه ورود ثالث
به موجب تنظیم این نوع دادنامه فرد سومی که به دادرسی جلب شده بود وارد دادرسی می‌شود تا مدارک و شواهد او مورد بررسی قرار گیرد.
نکاتی که برای تنظیم دادنامه‌های حقوقی باید رعایت کنید
اگر درگیر یک دعوای حقوقی شده‌اید و یا قصد شروع و مطرح کردن یک دعوای حقوقی را دارید، بهتر است بدانید که برای شروع دعاوی حقوقی تنظیم یک دادنامه نخستین صحیح و کامل می‌تواند در تسریع روند دادگاه کمک بسیاری به شما بکند. دادنامه حقوقی بخش‌های مختلفی دارد که هرکدام باید با دقت و به طور کامل توسط خواهان کامل شود تا هنگام ارائه به دادگاه کم و کاستی در آن وجود نداشته باشد و دادگاه به طور دقیق بتواند به خواسته و ادعای خواهان رسیدگی کند. به این منظور در ادامه نکاتی که باید در هنگام پر کردن دادخواست حقوقی برای مطرح کردن دعاوی حقوقی رعایت کنید را به شما یادآورد خواهیم شد.
• یکی از مهم‌ترین مواردی که در برای تنظیم دادخواست حقوقی باید به آن توجه شود، مشخص بودن نام کامل خوانده و آدرس محلی است که این فرد در آن اقامت دارد. اگر آدرس محل زندگی فرد خوانده در دادنامه نخستین مشخص نشود، دادگاه در جریان دادگاه بازهم فرصت ارائه یک آدرس و یا چاپ اخطاریه را به فرد خواهان می‌دهد. در شرایطی اگر هیچ آدرسی از خوانده توسط خواهان به دادگاه داده نشود ممکن است پرونده باطل شده و هزینه تمبرهای باطل شده نیز به فرد خواهان باز نگردد. اما اگر فرد خواهان هیچ اطلاعی از آدرس فرد خوانده نداشته باشد می‌تواند به دادگاه اطلاع دهد تا راه‌های دیگری برای جریان دادرسی پرونده اتخاذ شود.
• نکته مهم بعدی تعیین دقیق و صحیح خواسته (مطالبه فرد ضرر دیده) در برگه دادخواست است. به عنوان مثال اگر دعوایی مربوط به پس گرفتن مبلغ خاصی از فرد خوانده است باید به طور دقیق در خواسته(شرح دادخواست) ذکر شود. اگر حق مطالبه شده ملک و یا چیزی است که ارزش دقیق مالی آن مشخص نیست، خواسته مورد نظر باید در دادنامه ذکر شود. ( به عنوان مثال ملکی به این آدرس و یا درخواست خلقید مال مورد نظر). این موضوع از این جهت اهمیت بسیاری دارد که مشخص بودن خواسته به طور دقیق دادگاه را از رسیدگی به مسائل فرعی باز می‌دارد و روند دادرسی نیز سریع‌تر پیش می‌رود.
• اگر قصد دارید در دادنامه حقوقی خود چند خواسته را مطرح کنید، بهتر است توجه کنید که خواسته‌ها به هم مرتبط باشند. زیرا در غیر این صورت دادگاه خواسته‌ها را از هم تفکیک کرده و هرکدام را به صورت پرونده‌ای جداگانه بررسی خواهد کرد. این کار ممکن است روال پرونده شما را با کندی شدیدی مواجه کند.
• در دعاوی حقوقی به خصوص دعاوی مالی، اکثر دادنامه‌ها و درخواست‌ها توسط وکیل فرد خواهان به دادگاه ارائه می‌شود. دلیل این امر نیز حساسیت تنظیم دادنامه‌های حقوقی به منظور تسریع روند پرونده است. ما نیز به شما پیشنهاد می‌کنیم در دعاوی حقوقی خود حتماً از یک وکیل خبره و با تجربه کمک بگیرید تا دادرسی پرونده با سرعت بیشتری پیش برود.
