قانون گذار مبنای مجازات تبعی و محکومیت کیفری موثر را مجازات مندرج در حکم قطعی (مجازات اصلی) قرار داده است. یعنی طبق قانون محکومین به مجازات‌های مقرر در ماده 25 قانون مجازات اسلامی، مشمول مجازات تبعیِ محرومیت از حقوق اجتماعی خواهند بود و به مدت زمانی که این مجازات تبعی برقرار باشد محکومیت آن‌ها در گواهی های صادره منعکس می شود.
بر این اساس مبنا مجازاتی می‌باشد که طی رای قطعی دادگاه فرد به آن محکوم شده است و نه لزوماً جرمی که فرد به آن محکوم شده است. چرا که ممکن است بنا به دلایل متعددی از جمله رضایت شاکی در جرائم غیرقابل گذشت، فرد مجرم در مجازات خود مشمول تخفیف شود و به مجازات کمتری محکوم گردد. لازم به ذکر است در جرائم قابل گذشت، اگر گذشت شاکی پس از صدور حکم قطعی باعث توقف اجرای مجازات شود، مجازات تبعی نیز اعمال نخواهد شد و دیگر محکومیت فرد، محکومیت کیفری موثر به تعبیری که ذکر شد، نمی باشد.
