تبصره بر وزن تفعله و مصدر باب تفعیل می باشد.

 و ریشه آت” بصر” است.

که در زبان فارسی به معنای توضیح و تشریح کردن مطالب، بینا کردن، بینا گردانیدن، شناسا کردن آمده است.

 اما در معنای اصطلاحی اینگونه آمده است که تبصره:

توضیحی که بر یک ماده از قانون، اساسنامه، مرامنامه یا بخشنامه بیفزایند. قانون نویسان ایران، قبل از مشروطه از تبصره استفاده نکرده و برای آنان بیگانه بوده است. علت آن این است که قانون نویسان آن دوره از متون غربی و عربی اقتباس می کرده اند در شکل و قالب قانون.

در جلد نخست قانون مدنی که دارای ۹۵۵ ماده در سال ۱۳۰۷ نگارش شد هیچ تبصره ای به کار نرفته و آنچه دیده می شود مربوط به قانون گذاری سالیان بعد است.

کاربرد تبصره

 می توان گفت تبصره کاربردهایی از قبیل زیر دارد:

  • بیان کردن تعریف اصطلاحات با این توضیح که در قالب آن تبصره به شرح اصطلاحاتی پرداخته می شود که در مواد آمده و نیاز به توضیح دارند.
  • گاهی تبصره برای بیان شکل نحوه رسیدگی به ماده است و به عبارتی آیین دادرسی ماده محسوب می شود و به مواردی مثل تشریفات، مهلت و… اشاره می شود.
  • کاربرد دیگری که تبصره دارد این است که برای بیان استثنای ماده به کار می رود. البته در موارد زیادی استثنا در خود ماده آورده نی شود اما ممکن هم هست که در تبصره از آن نام برده شود.
  • تبصره کاربرد دیگر که می تواند داشته باشد این است که ضمانت اجرای مقرر در ماده را بیان می کند.
  • تبصره ممکن است حکم ماده را توسعه دهد یا اینکه دایره مصادیق آن را محدود تر کند.