نظریه شماره ۷/۱۴۰۲/۱۴ مورخ ۱۴۰۲/۰۹/۲۲ اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
استعلام: با فرض حاکم بودن مواد ۹۴۷ و ۹۴۶ قانون مدنی پیش از اصلاح این مواد در سال ۱۳۸۷ که مقرر می داشت لیکن زوجه از اموال منقوله از هر قبیل که باشد ارث می برد و از اموال غیر منقول فقط از قیمت ساختمان و درختان ارث می برد ، خواهشمند است به پرسش های زیر پاسخ دهید:
۱- با فوت زوج و نبود فرزند مشترک، آیا زوجه از ماترک که قطعاتی از زمین باغی و کشاورزی و فاقد بنا است، ارث می برد؟
۲- آیا زوجه می تواند سهم خود از زمین ها که شامل درختان است را وقف کند؟
۳ در صورت مثبت بودن پاسخ به سؤال دوم، آیا خواهر متوفی، به عنوان دیگر وارث، می تواند با پرداخت وجه منافع درختان به اوقاف، زمین ها را انتقال دهد؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه
۱- وفق تبصره الحاقی (۲۶/۵/۱۳۸۹) به ماده ۹۴۶ (اصلاحی ۶/۱۱/۱۳۸۷) قانون مدنی: مفاد این ماده در خصوص وراث متوفایی که قبل از تصویب آن فوت کرده ولی هنوز ترکه وی تقسیم نشده است نیز لازم الاجرا است ؛ بنابراین، در فرض سؤال که زوج پیش از تاریخ اصلاح این ماده فوت کرده است، چنانچه ترکه وی تا این تاریخ تقسیم نشده باشد، زن از قیمت کلیه اموال غیر منقول متوفی نیز ارث می برد و در صورت امتناع ورثه از ادای قیمت، زن می تواند حق خود را از عین اموال استیفا کند. (ماده ۹۴۸ اصلاحی ۶/۱۱/۱۳۸۷ قانون مدنی)
۲ و ۳- با توجه به حکم مقرر در مواد ۵۵، ۵۷ و ۵۸ قانون مدنی و از آنجا که وفق مواد ۹۴۶ و ۹۴۸ اصلاحی (۶/۱۱/۱۳۸۷) همین قانون، زوجه زمانی می تواند یک هشتم یا یک چهارم حصه خود از قیمت عرصه و اعیان ترکه را از عین اموال استیفا کند که ورثه از ادای قیمت امتناع کنند و تا زمانی که زوجه در اجرای ماده ۹۴۸ یادشده مالک عین عرصه و اعیان نشود، نمی تواند سهم الارث خود از ترکه را وقف کند. بر این اساس، پاسخ به پرسش سوم هم منتفی است.
