مطابق قانون رای باز و ماده قانونی مربوطه، زندانیانی که شرایط خاصی را دارا باشند، می‌توانند از مزایای آزادی مشروط یا همان رای باز بهره‌مند شوند. این قانون، با هدف اصلاح و بازاجتماعی‌سازی زندانیان وضع شده و به آنها فرصتی می‌دهد تا قبل از پایان مدت محکومیت خود، به جامعه بازگردند و تحت نظارت قرار گیرند.
برای بهره‌مندی از رای باز، زندانی باید شرایط مشخصی را از جمله گذراندن حداقل بخشی از مدت محکومیت، نداشتن سابقه فرار یا تخلف انضباطی، شرکت در برنامه‌های اصلاحی و حرفه‌آموزی و همچنین ارائه تضمین‌های لازم را دارا باشد. ماده قانونی رای باز به طور دقیق شرایط و ضوابط بهره‌مندی از این تسهیلات را مشخص کرده است.
هدف از اجرای قانون رای باز، کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها، کاهش هزینه‌های نگهداری زندانیان و همچنین کمک به بازگشت موفق زندانیان به جامعه است. با اعطای فرصت اشتغال و حرفه‌آموزی به زندانیان در دوران رای باز، می‌توان به کاهش احتمال ارتکاب مجدد جرم توسط آنها کمک کرد و آنها را به عضوی مفید از جامعه تبدیل نمود.
البته، اجرای قانون رای باز با چالش‌هایی نیز همراه است. از جمله این چالش‌ها می‌توان به احتمال فرار زندانیان، ارتکاب جرم جدید توسط آنها و همچنین نگرانی‌های امنیتی اشاره کرد. به همین دلیل، نظارت دقیق بر زندانیان در دوران رای باز از اهمیت بالایی برخوردار است.
در مجموع، قانون رای باز به عنوان یک ابزار موثر در نظام کیفری، می‌تواند به کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها و بازاجتماعی‌سازی زندانیان کمک کند. با این حال، اجرای موفق این قانون مستلزم رعایت دقیق مقررات قانونی، نظارت مستمر بر زندانیان و همچنین فراهم آوردن امکانات و تسهیلات لازم برای اشتغال و حرفه‌آموزی آنها است.
آیین‌نامه جدید رای باز زندانیان: گامی رو به سوی اصلاح و بازاجتماعی‌سازی
در راستای اصلاح قوانین کیفری و تاکید بر اهمیت بازاجتماعی‌سازی محکومین، آیین‌نامه جدید رای باز زندانیان با تغییرات قابل توجهی در مقایسه با آیین‌نامه قبلی، به تصویب رسیده است. این آیین‌نامه با رویکردی انسان‌گرایانه و با هدف کاهش جمعیت کیفری و بازگشت موفق محکومین به جامعه، شرایط و ضوابط جدیدی را برای اعطای رای باز به زندانیان، به ویژه محکومین مواد مخدر و محکومین مالی، تعیین کرده است.
در این آیین‌نامه، علاوه بر اصلاح معیارهای ارزیابی صلاحیت زندانیان برای بهره‌مندی از رای باز، بر اهمیت آموزش‌های حرفه‌ای، روان‌درمانی و برنامه‌های مددکاری اجتماعی در زندان‌ها تاکید شده است. همچنین، مکانیسم‌های نظارتی بر زندانیان رای باز تقویت شده و شرایط بازگشت مجدد آنها به زندان در صورت تخلف از ضوابط تعیین شده، مشخص‌تر شده است. با اجرای این آیین‌نامه، امید است شاهد کاهش آمار بازگشت مجدد به جرم محکومین آزاد شده از زندان باشیم و شاهد بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی این افراد باشیم.
نکات کلیدی در این اصلاحیه عبارتند از:
.گسترش شمول رای باز: با اصلاح معیارهای ارزیابی، امکان بهره‌مندی تعداد بیشتری از زندانیان از رای باز فراهم شده است.
.تاکید بر آموزش و توانمندسازی: بر اهمیت آموزش‌های حرفه‌ای، روان‌درمانی و برنامه‌های مددکاری اجتماعی در زندان‌ها تاکید شده است.
.تقویت نظارت بر زندانیان رای باز: مکانیسم‌های نظارتی بر زندانیان رای باز تقویت شده است.
تعیین شرایط بازگشت مجدد به زندان: شرایط بازگشت مجدد زندانیان رای باز به زندان در صورت تخلف، مشخص‌تر شده است.
با اجرای این آیین‌نامه جدید، امید است شاهد کاهش جمعیت کیفری و بازگشت موفق محکومین به جامعه باشیم و شاهد بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی این افراد باشیم.
