دو تابعیتی شدن شخص ایرانی

البته دو تابعیتی شدن مطابق با قوانین ایران صرفاً به موارد بالا منتهی نمی شود بلکه موارد دیگری را می تواند به شرح زیر بیان کرد:

 

الف- ممکن است شخصی در ایران متولد شود که پدر و مادر ایشان نامعلوم باشند در این صورت تابعیت ایران به طفل داده می شود.

اما اگر بعداً پدر و مادر طفل مشخص شود، دیگر از وی سلب تابعیت نمی شود بلکه طفل بعدها می تواند در صورت معلوم شدن پدر و مادر خود که تبعه کشور دیگر هستند، تابعیت آن کشور را نیز بدست آورد.

 

ب- فردی که از پدر و مادر خارجی در ایران متولد شده باشد و یکی از پدر یا مادر در ایران متولد شده باشد در این صورت فرد متولد در ایران علاوه بر اینکه تابعیت ایرانی به وی اعطاء می گردد می تواند تابعیت پدر یا مادر خود را نیز بگیرد.

 

پ- زن خارجی که با مردی ایرانی ازدواج کند، تابعیت ایرانی به ایشان داده می شود و در این صورت الزامی بر اینکه از تابعیت قبلی خود صرفنظر کند وجود ندارد.

 

مگر اینکه کشور متبوع زن، چنین قانونی داشته باشد که پس از گرفتن تابعیت کشور دیگر، ترک تابعیت از سوی تبعه یا سلب تابعیت از طریق مراجع صالح در آن کشور نسبت به زن خارجی اعمال شود.

 

ت- هر خارجی که تابعیت ایران را بدست بیاورد نیز می تواند دو تابعیتی باشد.

پیدایش دو تابعیتی(تابعیت مضاعف)

همانطور در مقدمه بحث بیان شد، در نظام کلی حقوق بین الملل خصوصی دو طریق برای گرفتن تابعیت وجود دارد:

 

تابعیت انتسابی.

تابعیت اکتسابی.

بهتر است مثال را با یک ایرانی آغاز کنیم؛ فرض کنید زن و شوهری ایرانی به کشور کانادا مهاجرت کرده اند و دو سالی هست در آنجا مقیم هستند، صاحب فرزند می شوند، و مطابق با قانون اعطای تابعیت کانادا، فرزند متولد از زوج ایرانی، می تواند تابعیت کانادا را بگیرد و پدر و مادر فرزند، نسبت به این کار اقدام می کنند و علاوه بر این، طفل متولد شده، به واسطه سیستم خون در اعطای تابعیت، تابعیت پدر خود را نیز بصورت غیرارادی بدست می آورد.

در نتیجه دارای دو تابعیت می شود که هر دو تابعیت مورد احترام سایر کشورها و هر دو کشوری که طفل، تابعیت آنها را دارد قرار می گیرد.

در مثالی دیگر، شخصی ایرانی که تابعیت ایران را دارد، و به سن رشد رسیده است، با میل و اراده خود اقدام به گرفتن تابعیت کشور دیگری می کند که این می تواند از طریق سرمایه گذاری، یا از طریق پناهندگی یا از طریق حرفه آموزی یا هر طریق دیگری باشد، که در این صورت اگر تابعیت کشور دیگری را بگیرد، دو تابعیتی محسوب می شود.

البته در این چنین مواردی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصل ۴۱، این اجازه را به مقامات صالح داده که در صورتی که یک ایرانی تابعیت یک کشور دیگر را اخذ نماید، از تابعیت ایرانی ایشان سلب تابعیت شود.

در ظاهر این چنین است اما در عمل رویه و رویکرد این چنین نیست و مقامات اقدامی در جهت سلب تابعیت اتباع خود نمی کنند مگر اینکه این سلب تابعیت نشأت گرفته از جرمی امنیتی یا عمومی باشد آن هم به تشخیص مرجع قضایی.

قانون دو تابعیتی در ایران

تابعیت مفهومی عام به معنای داشتن علاقه سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و … یک شخص حقیقی نسبت به یک کشور است.

منظور از شخص حقیقی شامل تمامی افراد می شود و در مقابل آن شخص حقوقی (شرکت ها) قرار دارد اما این معنا به ذهن متبادر نگردد که شخص حقوقی نمی تواند تابعیت داشته باشد.

در واقع شخص حقیقی به دو صورت اصلی می تواند تابعیت یک کشور را داشته باشد و آن تابعیت انتسابی و اکتسابی است اما یک شخص حقوقی تنها می تواند از طریق تابعیت اکتسابی خود را تابع یک کشور بداند و از منافع یک کشور بهره ببرد و آن هم نشأت گرفته از اقامتگاه شخص حقوقی است.

بدین معنا که تابعیت شرکت به دنبال اقامتگاه شرکت تعیین می شود و اگر شرکتی، ایران را بعنوان اقامتگاه اصلی و اداری شرکت خود تعیین نماید، مطابق ماده ۵۹۱ قانون تجارت، تابعیت ایران را تحصیل می کند و ممکن است یک شرکت در چندین کشور دارای اقامتگاه باشد و تبع آن دارای چندین تابعیت گردد.

و در خصوص شخص حقیقی نیز قابل تصور است که شخصی از طریق خون تابعیت ایران را داشته باشد و همچنین از طریق خاک و کشور محل تولد، تابعیت یک کشور دیگر مثل کانادا یا ایالات متحده را نیز داشته باشد که در این صورت با پدیده دو تابعیتی یا تابعیت مضاعف رو به رو هستیم.

روی سخن این نوشتار تابعیت مضاعف در ایران است که چگونه می شود یک شخص دارای دو تابعیت می شود و اینکه چه نظریه هایی در حقوق بین الملل خصوصی وجود دارد.

تعریف لاتاری

لاتاری گرین کارت آمریکا، برنامه‌ای است که به دستور کنگره آمریکا و با هدف حفظ تنوع نژادی و جذب نیروی کار، در ایالات متحده آمریکا به صورت سالانه برگزار شده و طی آن، افراد زیادی از سرار جهان برنده گرین کارت آمریکا می‌شوند.

 

در واقع می‌توان گفت ساده‌ترین و ارزان‌ترین روش اقامت قانونی و دائمی در آمریکا، ثبت نام لاتاری گرین کارت است. این برنامه هرسال در اکتبر آغاز و در ماه نوامبر به اتمام می‌رسد.

به صراحت ماده چهار قانون خانواده جدید، رسیدگی به دعاوی زیر در صلاحیت دادگاه خانواده می‌باشد

نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن؛

نکاح دائم، موقت و اذن در نکاح؛

شروط ضمن عقد نکاح؛

ازدواج مجدد؛

جهیزیه؛

مهریه؛

نفقه زوجه و اجرت‌المثل ایام زوجیت؛

تمکین و نشوز؛

طلاق، رجوع، فسخ و انفساخ نکاح، بذل مدت و انقضای آن؛

حضانت و ملاقات طفل؛

نسب؛

رشد، حجر و رفع آن؛

 ولایت قهری، قیمومت، امور مربوط به ناظر و امین اموال محجوران و وصایت در امور مربوط به آنان؛

 نفقه اقارب؛

 امور راجع به غایب مفقودالاثر؛

سرپرستی کودکان بی‌سرپرست؛

 اهدای جنین؛

 تغییر جنسیت؛

شرایط عادی اقامه دعوا

موارد زیر باید در تقدیم دادخواست مدنظر قرار گیرد:

 

رعایت مهلت‌ های قانونی برای اقامه دعوا؛

جزمی بودن دعوا؛ (مربوط به گذشته یا آینده نباشد)

عدم وجود سابقه رسیدگی

اعتبار امر مختومه؛

مشروع و قانونی بودن دعوا؛

طرح دعوا به طرفین خوانده.

ذی‌نفعی اقامه‌کننده دعوا

یعنی خواهان باید توجه داشته باشد که برفرض محکومیت خوانده آیا حکم محکومیت برای وی سودی یا نفعی را به بار می‌آورد یا نه؟

ویژگی‌های ذی نفع نیز عبارت‌اند از:

 

اولاً: نفع باید حقوقی و مشروع باشد.

ثانیاً: نفع باید به وجود آمده و باقی باشد.

ثانیاً: نفع باید شخصی و مستقیم باشد.

انواع نمایندگی

نمایندگی به سه قسم تقسیم می‌شود:

 

نمایندگی قانونی: مثل نمایندگی پدر یا جد پدری از فرزند (ولایت).

نمایندگی قضائی: مثل نمایندگی قیم از صغیر یا مجنون (قیمومیت).

نمایندگی قراردادی: مثل نمایندگی وکیل از موکل خود (وکالت).

شرایط اساسی اقامه دعوا

یک : وجود اهلیت قانونی: یعنی اینکه شخص، اهلیت استیفاء یا به عبارت ساده‌تر اهلیت اعمال و اجرای حق داشته باشد، چون اقامه دعوا از مصادیق بارز اجرای حق می‌باشد؛ بنابراین وجود اهلیت قانونی برای اقامه‌کننده دعوا ضروری است و شخصی اهلیت قانونی دارد که:

اولاً: بالغ باشد: سن بلوغ در پسر ۱۵ سال تمام قمری و در دختر نه سال تمام قمری است.

ثانیاً: رشید باشد: هر کس به سن هجده سال تمام شمسی رسیده باشد، رشید فرض می‌شود، مگر اینکه خلاف آن ثابت گردد.

قابل‌ذکر است، شخص بالغ غیر رشید در امور غیرمالی می‌تواند اقامه دعوا کند یا طرف دعوا قرار گیرد.

 

دو : احراز سمت از حیث اصالت یا نمایندگی: اگر دعوا از طریق خود مدعی خصوصی مطرح شود، در این صورت خواهان «اصیل» است ولی در صورت اقامه دعوا از سوی اشخاصی چون وکیل یا نماینده قانونی احراز سمت آن‌ها الزامی است که البته با وکالت‌نامه یا برگ نمایندگی این موضوع قابل احراز می‌باشد.

سه : تعریف نمایندگی به‌صورت عام: عنوانی است که بر مبنای آن شخصی اقدام به انجام عملی حقوقی به نام شخص دیگر، به‌حساب او و به‌منظور تأمین اهداف او انجام می‌دهد.

 

شرایط اقامه دعوا

رویه حقوقی ایران برای اقامه دعوا و شرایط رجوع قانونی به دادگاه سه شرط اساسی و شش شرط عادی قائل شده است 

خانم تحت چه شرایطی می تواند از همسر خود طلاق بگیرد؟

اولین موجبی که خانم می تواند بدون رضایت همسر خود، درخواست طلاق داده و درصورت اثبات دادگاه، حکم به طلاق صادر نماید؛ بحث شروط ضمن عقد نکاح می باشد.

 

 

طلاقلازم به ذکر است که در هنگام انعقاد عقد نکاح، مرد یک سری مندرجات و شروطی را امضا می نماید و برای خانم این حق به وجود می آید که اگر تخلفی از شروط توسط مرد به وجود آید، بتواند بدون رضایت مرد، اقدام به طلاق نماید.

مواردی از جمله ازدواج مجدد مرد، غیبت طولانی مدت مرد و… از جمله موارد شروط ضمن عقد می باشد.

مساله ی دیگری که خانم می تواند به موجب آن اقدام به طلاق نماید، بحث عدم پرداخت نفقه از سوی مرد می باشد. به موجب قانون مدنی، پس از انعقاد عقد نکاح، در صورتی که خانم به وظایف خود در برابر مرد عمل نموده باشد (برای مثال خوش اخلاقی و خوش رویی) مستحق دریافت نفقه می باشد.

حال اگر مرد با الزام دادگاه از پرداخت نفقه خود داری نماید، دادگاه بدون توجه به رضایت مرد، حکم طلاق خانم را صادر می نماید.

مساله ی دیگری که خانم ها به جهت طلاق بسیار به آن استناد نموده و از این طریق خواستار طلاق می شوند، بحث عسر و حرج می باشد.

منظور از عسر و حرج شرایطی است که تحمل آن برای خانم سخت و ادامه زندگی مشترک را با رنج و سختی فراوان رو به رو می کند و درصورت اثبات آن در دادگاه حکم به طلاق داد خواهد شد.

 

در خصوص عسر و حرج مصادیق زیادی وجود دارد.

 

مواردی از جمله؛ اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلا وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است، محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر، ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد.

 

 و موارد بسیار دیگر …

متارکه در قانون چه شرایطی را دارد

مطابق با عمومات و کلیات قانون مدنی، حق طلاق همواره با مرد می باشد و این حق همواره برای وی می باشد البته باید گفت که؛ در مواردی می توان این حق را محدود نمود.

و آن هم در صورتی است که آقا به صورت وکالت بلاعزل، اختیار طلاق و متارکه را به همسر خود انتقال دهد که در این صورت خانم می تواند بدون رضایت مرد اقدام به طلاق و متارکه نماید.

اما همه ی خانم ها از وکالت در طلاق بهره مند نمی باشند در این صورت برای جدایی یا باید با مرد توافق نمایند و یا تحت شرایط مقرر قانونی درخواست طلاق دهند.

منظور از متارکه چیست؟

متارکه در لغت به معنای ترک، جدایی و فراق می باشد. در اصطلاح عامیانه، متارکه را بیشتر با طلاق شناخته می شود.

البته جدایی زن و مرد از یکدیگر همواره به وسیله ی طلاق نیست.

بلکه ممکن است ازدواج صورت گرفته در موارد مشخص در قانون مدنی فسخ شود. در این باره لازم به ذکر است که در صورتی که برای هریک از زن و مرد بیماری حادث شود.

برای مثال ناتوانی جنسی آقا یا جنون هریک از طرفین، طرف مقابل می تواند نکاح را فسخ و منحل نماید.

البته لازم به ذکر است که تشریفات و مراحل فسخ نکاح بسیار کمتر و ساده تر از طلاق می باشد.

اگر حق عزل وکیل را از خود ساقط کرده باشیم، دیگر امکان ندارد که وکیل را عزل کنیم؟

خیر اگر حق عزل وکیل را از خود ساقط کرده باشید دیگر آن وکیل از طرف موکل قابل عزل نیست.

موکل می تواند حق توکیل به غیر در وکالتنامه به وکیل ندهد؟

بله موکل الزامی در این خصوص ندارد و می تواند با توجه به موضوع و مورد وکالتنامه حق توکیل به غیر را بپذیرد یا نپذیرد.

حدود اختیارات وکیل

در انتهای وکالتنامه های رسمی اگر حقی که قصد اعطای آن را به دیگری دارید، نیازمند تعیین حدود و اختیارات دارد می تواند صراحتاً از دفتردار مربوطه این موضوع را بخواهید.

برای مثال وکیل صرفاً اختیار فروش ملک موضوع وکالت را به اشخاص با خصوصیات مشخص دارد یا اینکه حق فروش ملک موضوع وکالت را به خود دارد یا ندارد و یا اینکه مبلغ ملکی که وکیل به موجب وکالتنامه می خواهد بفروشد، چقدر باشد.

اگر وکالت کاری تنظیم نموده اید، مشخص کنید که وکیل به چه ارگان ها و اداراتی می تواند رجوع کند و از طرف شما که اقداماتی می تواند در آن اداره انجام دهد که اگر از حدود این اختیارات خارج شد، اقدام وکیل فضولی و خارج از حدود اختیاراتش است و نسبت به شما اثر اجرایی ندارد.

در خصوص وکالتنامه های وکلای دادگستری حدود اختیارات آن عموماً چاپ شده در وکالتنامه ها می باشد.

این تصور برای شما ایجاد نشود که چون حدود اختیارات وکیل دادگستری در وکالتنامه چاپ شده است، شما حقی از بابت کاهش یا افزایش این حدود اختیارات ندارید، تصوری اشتباه می باشد پس شما می توانید حدود اختیارات وکیل را به تناسب دعوا تعیین کنید و وکیل دادگستری به خواست شما تمکین می کند.

نتیجتاً موکلین وکالتنامه های رسمی یا عادی بایست در تنظیم آنها شتابزده عمل نکنند و صرفاً به دنبال امضای وکالتنامه نباشند بلکه ابتدا وکالتنامه را کامل مطالعه با مواردی که در این نوشتار بیان شد مطابقت دهند و هر گونه ابهام یا پرسشی برایشان مطرح شد از دفتردار تنظیم کننده وکالتنامه یا وکیل دادگستری مربوطه جویا شوند و بدون اینکه ابهام مرتفع نشده به راحتی از کنار آن نگذرند چون ممکن است فردا روز همین ابهام تبدیل به مشکلی غامض شود.

اما در خصوص وکالت در دعاوی مورد وکالت را عموماً وکلا به صورت عام این چنین می نویسند

طرح دعاوی حقوقی و کیفری بطرفیت اشخاص حقیقی و حقوقی و دفاع از موکل در قبال کلیه دعاوی اعم از حقوقی و کیفری از جانب اشخاص حقیقی و حقوقی” که اصلاً پیشنهاد نمی شود؛ مورد وکالت در دعاوی بایست صرفاً در چارچوب آن دعوا باشد برای مثال اگر موکل پرونده کیفری کلاهبرداری مطرح کرده است، مورد وکالت می شود طرح یا رسیدگی دعوای کیفری کلاهبرداری به طرفیت از اشخاص حقیقی یا حقوقی (حتی طرف دعوا را نیز می توانید مشخص کنید برای مثال آقا یا خانم …… ).

 

پس مورد وکالت بایست از کلیت و مطلق بودن خارج شود.

حق توکیل به غیر

در یک وکالتنامه عموم حق هایی که پیش بینی شده برای موکل است و موکل است که با اعلام رضایت اختیاراتی به وکیل اعطاء می کند.

یکی از این اختیارات حق توکیل به غیر است؛ حق توکیل به غیر بدین معناست که وکیل حق دارد تمامی حقوق مندرجه در وکالتنامه را به دیگری انتقال دهد بدون اینکه موکل حق مخالفت یا اعتراض با این امر را داشته باشد.

پس اگر در دفاتر اسناد رسمی حاضر شدید و قصد اعطای وکالت در فروش اموال، یا وکالت کاری را دارید و صرفاً توقع دارید که وکیل مورد وکالت را انجام دهد، به دفتردار تنظیم کننده وکالتنامه رسمی اعلام نمایید که وکیل حق توکیل به غیر نداشته باشد.

همین حکم در خصوص وکالتنامه های عادی وکلای دادگستری ساری و جاری است و در حدود اختیارات به وکیل تعیینی خود اعلام دارید که حق توکیل به غیر را قید نکند یا اگر قید کرده صراحتاً ذکر شود که وکیل حق توکیل به غیر ندارد.

البته این موضوع به شرایط و کیفیت پرونده بستگی دارد که از هر پرونده به پرونده دیگر امری متمایز و متفاوت خواهد بود، پس بهتر است به وکیل خود اعتماد و اگر ایشان تشخیص داد که حق توکیل به غیر وجود داشته باشد با خواست ایشان مخالفت نکنید چون ممکن است در زمان جلسه رسیدگی به دعوای شما، وکیل منتخب شما نتواند در آن زمان حاضر شود به هر دلیلی که البته اصل بر حضور ایشان است و حضور ایشان به حکم قانون تکلیفی بر عهده نامبرده می باشد اما ممکن است معاذیری شکل بگیرد که وکیل به ناچار همکار خود را با حق توکیل به غیر به جلسه دادگاه ارسال کند.

حق عزل وکیل

در وکالتنامه رسمی کادری پیش بینی شده است که موکل با اعلام رضایت یا عدم رضایت خود حق عزل وکیل را از خود ساقط یا برای خود محفوظ می دارد.

عقد وکالت، از جمله عقود جایز است و هر طرف آن قرارداد می توانند هر زمان که مایل بودند نسبت به فسخ یک طرفه آن اقدام کنند بدون اینکه خسارت به طرف دیگر پرداخت کنند.

اما موکل می تواند این حق عزل وکیل را از خود ساقط کند که در این صورت قرارداد وکالت رسمی دیگر از طرف موکل قابل عزل نیست اما وکیل می تواند از حق استعفای خود استفاده و از انجام امر یا کار یا حقی که در مفاد وکالتنامه برایش پیش بینی شده انصراف دهد.

در قراردادهای وکالت وکلای دادگستری حق عزل مشخصاً پیش بینی نشده است اما این به معنای آن نیست که موکل نتواند حق عزل خود را ساقط کند بلکه می تواند این موضوع را از وکیل خود بخواهد تا در قرارداد وکالت پیش بینی شود که اصلاً پیشنهاد نمی شود.

استثنائی در این خصوص وجود دارد و آن وکالت در دعاوی در صلاحیت دادگاه کیفری یک می باشد که در صورت اعلام وکالت وکیل دادگستری در دادگاه کیفری یک دیگر نه وکیل می تواند از آن پرونده یا وکالتنامه استعفاء دهد و نه موکل می تواند وکیل تعیینی خود را عزل کند.

 

پس آگاه باشید که در انتخاب وکلای خود در دادگاه کیفری یک نهایت دقت را داشته باشید.

اطلاعات وکیل

نسبت به تنظیم وکالتنامه های رسمی که در دفاتر اسناد رسمی انجام می شود، اطلاعات موکل و وکیل به صورت چاپی تنظیم و پیش از امضاء در اختیار ایشان قرار می گیرد تا صحت آن اطلاعات را تأیید کنند پس مشکلی در این خصوص پیش نخواهد آمد اما در خصوص وکالتنامه های وکلای دادگستری که به صورت عادی و با قلم تنظیم می شود.

دقت نمایید که اطلاعات وکیل مطابق با اطلاعات هویتی ایشان تنظیم شود و در خصوص صحت سنجی این اطلاعات تعارف را کنار گذاشته و مطابق با پروانه وکالت وکیل که در دفتر یا اتاق خویش نصب گردیده، اطلاعات وکیل را مطابقت دهید.

اگر وکیل، نام وکیل دیگری را در قرارداد وکالت نوشته است از بابت اینکه اگر نتوانست در دادگاه حاضر شود، همکار خود را به جلسه رسیدگی دعوت کند، اطلاعات وکیل دوم یا ثانی را نیز مطابقت و صحت سنجی کنید.

حتی اگر مایل به نبودن دو وکیل بر روی پرونده خود هستید، صراحتاً موضوع را با وکیل اول خود در میان گذاشته و عدم رضایت خود را اعلام کنید.