طفلی که هنوز به دنیا نیامده یا کسی که به هر دلیل غایب شده و از او اثری نیست یا کسی که محجور شده و توانایی عقلی برای اداره خودش ندارد، همه و همه، اگر صاحب مال و اموالی باشند یا بشوند، نیاز دارند تا کسی از طرف آنها، اموالشان را نگهداری، اداره و اعمال حق کند؛ برای همین هم قانونگذار، اشخاصی چون ولی، وصی، قیم و امین را پیشبینی کرده تا از طرف قانون یا دادگاه، عهدهدار این مسئولیت شده و از طرف افراد ناتوان یا غایب به اعمال حق بپردازند.
در برخی مواقع مشاهده شده است که عدهای با سوءاستفاده از برخی موقعیت ویژه افراد ناتوان از جمله محجور بودن یا غایب مفقودالاثر بودن فردی، مالی را بالا کشیده یا به عبارت کلیتر حقی را ضایع کرده است و قانونگذار در این خصوص برای احقاق یا احیای حقوق از دست رفته، مقرراتی را وضع کرده است که دکتر حسن فدایی، مدیرآموزش کرسی حقوق بشر، در گفتوگو با «حمایت» به شرایط انتخاب امین برای این افراد و جزئیات حمایت از افراد کمتوان اشاره میکند. فدایی در ابتدای اظهارات خود ضمن اشاره به برخورداری اقشار مختلف مردم در جامعه از قوانین مورد نیازشان، اظهار میکند: هر جامعهای با گروههای مختلف افراد از حیث جسمی و روحی همراه است که هر یک، توانایی گرفتن حق یا دفاع از حقوق پایمال شده خود را دارند اما در میان آنها ممکن است افرادی باشند که به دلیل قرار داشتن در شرایطی مانند غایب مفقودالاثر بودن و حتی جنینی که هنوز متولد نشده، قادر به دفاع از خود نباشند. وی ادامه میدهد: خوشبختانه قانونگذار بر حسب اجرای عدالت، قانونی را هم مختص به این افراد و تحت عنوان قانون امور حسبی تعریف کرده است که در کلیت آن به انتخاب امین برای افرادی اشاره کرده است.
شرایط انتخاب امین برای جنین
فدایی در خصوص چگونگی نحوه انتخاب امین برای جنین و غایب مفقود الاثر میگوید: علاوه بر اینکه قانون مدنی پیرامون تعیین امین اشارهای داشته است، قانونگذار با تعریف ماده 103 از قانون امور حسبی به مواردی اشاره کرده است که از جمله آنها میتوان به اداره سهمالارثی که ممکن است از ترکه متوفی به جنین تعلق گیرد در صورتی که جنین ولی یا وصی نداشته باشد، اشاره کرد. این حقوقدان در ادامه به محل اقامت مادر جنین و فردی که به عنوان امین انتخاب میشود، اشاره و خاطرنشان میکند: بر اساس ماده 105 قانون امور حسبی، تعیین امین برای جنین در دادگاه شهرستانی به عمل میآید که مادر جنین در حوزه آن دادگاه اقامت دارد.
وی میگوید: همچنین طبق ماده 107 قانون امور حسبی، در مورد جنین دادستان و اقربای جنین و در مورد مصارف عمومی دادستان و هر ذی نفعی میتواند از دادگاه درخواست تعیین امین کند.
فدایی با اشاره به ماده 109 این قانون نیز میگوید: مادر جنین در صورت داشتن صلاحیت بر دیگران مقدم است و در صورت عدم صلاحیت یا عدم قبول او اقربای نسبی و سببی جنین بر دیگران مقدم خواهند بود.