در معنای لغوی تمکین عبارت است از فرمان بردن و قبول کردن واطاعت کردن و در اصطلاح حقوقی انجام وظایف خاص زناشویی و ایجاد رابطه زوجیت است و چنانچه زوجه بدون معاذیر شرعی و قانونی ازتمکین خودداری نماید ناشزه تلقی و حق نفقه وی ساقط می گردد.
در چه مواردی زوجه می تواند از تمکین خودداری نماید ؟
در موارد خاصی قانون گذار به زوجه مجوز عدم تمکین داده است ،بدون این که حق نفقه وی ساقط گردد:
+الف ) زمانی که زوجه دارای عذر شرعی باشد مانند این که بیمار باشد .
+ب ) در صورتی که زوج ( مرد )دچار بیماری مقاربتی باشد و زناشویی یا تمکین زوجه موجب سرایت بیماری به وی گردد.
+ج ) در صورتی که زن پس از عقد و قبل از اقدام به زناشویی از ادای آن خودداری نموده و مطالبه مهریه نماید، در این حالت نیز می تواند تا وصول مهریه از ادای وظایف زناشویی امتناع کند .
این عمل حق حبس نامیده می شود. لکن چنانچه یک بار اقدام به رابطه زناشویی نمود، نمی تواند از ادامه آن خودداری و یا به سخن دیگر از حق حبس استفاده نماید .
ج ) در حالتی که زوجه در منزل شوهر بیم خطر جسمانی داشته باشد ، مانند این که به دفعات مورد حملات فیزیکی وی قرار گیرد.
د ) اگر زوجه در منزل همسرش بیم خطر مالی داشته و شوهر او را اجبار به تادیه اموالی نماید.
ه ) بالاخره زمانی که در منزل مشترک خطر شرافتی برای زوجه موجود باشد ، در این صورت نیز می تواند از تمکین امتناع نموده ولی از نفقه استفاده نماید .