شاید اولین بار است که می‌خواهید ملکی بخرید و با سندهای ملکی آشنا نیستید. این‌که بدون شناخت سندهای ملکی، خانه، زمین یا مغازه بخرید نگران‌کننده است. شاید می‌خواهید دست رنج خود را روی خرید ملک سرمایه‌گذاری کنید. بهتر است قبل از خرید هر نوع املاک و مستغلاتی با انواع سندهای ملکی آشنا شوید و با آگاهی کامل از انواع سندها خرید یا در این حوزه سرمایه‌گذاری کنید.
اصلا سند چیست؟ در قانون مدنی ایران هر نوشته‌ای که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد سند است. بهتر است بدانید همین قانون سند را به دو نوع «رسمی» و «عادی» تقسیم می‌کند. سندی که در «اداره‌ی ثبت اسناد و املاک» یا «دفاتر اسناد رسمی» یا در حضور «ماموران رسمی در حدود صلاحیت‌شان» طبق مقررات قانونی تنظیم می‌شود سند رسمی و هر سند دیگری یک سند عادی است. فراموش نکنید «سند منگوله‌دار» و «بنچاق» سند رسمی هستند. سند منگوله‌دار یک سند دفتر‌چه‌ای است که اداره‌ی ثبت اسناد آنرا با نخ و سرب پلمپ می‌کند و بنچاق سندی است که در دفاتر اسناد رسمی روی برگه‌های مخصوص رمزدار و چاپ‌شده‌ی دولت تنظیم می‌شود. شما می‌توانید همه‌ی سندهای منگوله‌دار را به سند تک‌برگی تبدیل کنید. در این نوشته به بررسی انواع سند و میزان اعتبار آنها خواهیم پرداخت.
سند قطعی
اگر ملکی سند قطعی داشت به‌راحتی آنرا بخرید یا روی آن سرمایه‌گذاری کنید. در این نوع مالکیت (چه مسکونی و چه تجاری و غیره) سند ملک در «اداره ثبت اسناد و املاک» یا «ثبت نقل و انتقال دفتر اسناد رسمی» به نام صاحب‌ملک ثبت شده و مالکیت او محرز و قطعی است. این مالکیت هیچ نوع وابستگی و شرطی ندارد و بهترین و مطمئن‌ترین نوع مالکیت است. این سند برای همه‌ی افراد حقیقی و حقوقی و همه‌ی سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی و خصوصی قابل‌قبول است. پس اگر ملکی سند قطعی تک‌برگی یا دفترچه مالکیت داشت با خیال آسوده به آن اعتماد کنید.
سند قولنامه‌ای
برخی مالکان پس از صدور بنچاق اقدام به اخذ دفترچه‌ی مالکیت نمی‌کنند، در نتیجه سندی در دفاتر ثبت و اسناد به نام آنها ثبت نمی‌شود. معامله این املاک با «مبایعه‌نامه» یا همان «قولنامه» در آژانس‌های مسکن صورت می‌گیرد. بهتر است بدانید زمین‌هایی هستند که پلاک ثبتی به آنها اختصاص داده نشده است و سندی ندارند یا با گذشت زمان و در فرایند انحصار وراثت به افراد دیگری منتقل شده‌اند. در این زمین‌ها افرادی با امضا و اثر انگشت شهادت می‌دهند که مالک فردی با مشخصات معلوم است. در خرید این املاک حواستان باشد شهادت‌نامه سند نیست و اعتبار آن فقط در حد شهادت است. به دلیل نبودن سند در خرید و فروش املاک قولنامه‌ای از واقعی بودن معامله و نبودن تقلب مطمئن شوید و دقت کنید که این املاک به چند نفر فروخته نشده باشند. می‌توانید تحقیقات محلی انجام دهید و از آژانس‌ها و مشاوران املاک معتبر استفاده کنید و کمک بگیرید. سعی کنید اصل سندهای قبلی که دست به دست چرخیده است را بگیرید و نگهداری کنید. توجه کنید قولنامه یک سند عادی است و نسبت به سند رسمی، سند تک‌برگی و دفترچه مالکیت قدرت قانونی و اعتبار کمتری دارد.
سند رهنی
برای قرض کردن پول در گذشته رسم بود وام‌دهنده جهت اطمینان از پرداخت وام چیزی را به‌عنوان رهن از وام‌گیرنده می‌گرفت. در این مواقع اگر وام‌گیرنده بدهی خود را پرداخت نمی‌کرد آن مال به جای بدهی او ضبط می‌شد و رهن نام داشت. رهن در قانون مدنی ایران قراردادی است که مدیون در آن مالی را به‌عنوان وثیقه به داین می‌دهد. حالا سند مالکیت رهنی چیست؟ اگر مالک ملک خود را در ازای دریافت وام نزد بانک یا موسسه‌ی مالی رهن یا گرو بگذارد این موضوع در سند نوشته می‌شود و به آن سند رهنی می‌گویند. در این مواقع سند به نام مالک ولی در رهن بانک یا موسسه است و اگر مالک وام خود را پرداخت نکند وام‌دهنده از طریق مراجع قانونی و قضایی ملک را تصاحب می‌کند. مالک می‌تواند بعد از تسویه وام در همان دفترخانه‌ای که سند ملک به رهن درآمده است فک‌رهن و سند را آزاد کند. پس هنگام خرید ملک مطمئن شوید که سند ملک سند رهنی نباشد.
