جرم سقط جنین
تعریف سقط جنین
سقط جنین یعنی خارج کردن غیرطبیعی جنین از رحم زن باردار قبل از موعد طبیعی وضع حمل، به‌وسیله‌ی مادر یا هر کس دیگر، به‌قصد نابود کردن جنین.
اقسام سقط جنین
به‌طور کلی، سقط جنین به سه شکل «جنایی»، «درمانی» و «خودبهخودی» امکان‌پذیر است.
سقط جنایی نوعی از سقط جنین است که شرعاً حرام و قانوناً جرم است و مجازات دارد. این نوع سقط غیرقانونی، معمولا در مراکز غیرمجاز و اصطلاحاً به‌صورت زیرزمینی انجام می‌شود.
سقط درمانی نوعی از سقط جنین است که برای حفظ جان مادر و با رعایت شرایط و ضوابطی که در قانون بیان شده، انجام می‌شود. این نوع از سقط، مجاز است و کیفری ندارد.
سقط خودبهخودی معمولاً بر اثر اختلال جسمی و ناتوانی مادر آبستن برای نگه‌داری جنین در رحم خود، بدون خواست و دخالت پزشک یا مادر و در واقع بدون هیچ اراده و اختیاری به‌صورت ناگهانی رخ می‌دهد. سقط خودبهخودی گاهی نیز ممکن است بر اثر یک حادثه‌ی غیرعمدی مانند سر خوردن و سقوط زن حامله در راه‌پله یا … رخ دهد. این نوع از سقط نیز جرم نیست و مجازات ندارد.
در ادامه، به بررسی سقط جنایی از دیدگاه قانون می‌پردازیم:
سقط جنایی
زنان بارداری که به هر دلیل تمایلی به نگه‌داری و زنده به دنیا آوردن فرزند خود ندارند، معمولاً در ماه‌های دوم و سوم حاملگی، با توسل به شیوه‌هایی همچون استفاده از داروهای خاص یا خوردن موادی مانند عصاره‌ی غلیظ زعفران یا استعمال ابزار و وسایل مخصوص (مانند تزریق مایع با فشار توسط سرنگ و…) به بارداری خود خاتمه می‌دهند. این اقدام معمولاً از سوی اشخاص ناآگاه یا پزشکان متخلف یا خود فرد انجام می‌شود.
گاهی نیز ممکن است که جنین بدون تمایل مادر بر اثر ضربه‌ی فیزیکی یا روحی که شخص ثالثی عمداً یا سهواً وارد می‌کند، سقط شود. مثلاً ممکن است شخصی به شکم مادر باردار لگد بزند یا او را با صدای مهیبی بترساند و فرزند او ساقط شود. همچنین ممکن است در یک تصادف رانندگی که نوعاً غیرعمدی است، جنینی از بین برود.
مجازات سقط جنین جنایی
به‌محض آن‌که بر اثر ورود اسپرم مرد به رحم زن، نطفه‌ی یک انسان جدید بسته می‌شود، جنین مورد حمایت قانون قرار می‌گیرد و هرچه بر عمر او افزوده می‌شود، حمایت‌های قانون‌گذار هم به‌تدریج افزایش می‌یابد.
هرگاه بر اثر ورود جنایت بر مادر آبستن، فرزند درون شکم او از بین برود، شخص بزه‌کار قصاص نمی‌شود، اما مکلف است دیه یا ارش صدمات واردشده به مادر و نیز دیه‌ی جنین را (بسته به این‌که در چه مرحله‌ای از رشد باشد) پرداخت کند و علاوه بر آن، به مجازات تعزیری نیز محکوم می‌گردد.
دیه‌ی جنین سقط‌شده بر اساس مدت عمر جنین به ترتیب زیر است: (ماده‌ی ۷۱۶ ق.م.ا.)
۱- دیه‌ی نطفه‌که در رحم مستقر شده است، دوصدم دیه‌ی کامل است.
۲- دیه‌ی علقه یعنی جنینی که به‌صورت خون بسته درآمده، چهارصدم دیه‌ی کامل است.
۳- دیه‌ی مضغه یعنی جنینی که به‌صورت توده‌ی گوشتی درآمده، شش‌صدم دیه‌ی کامل است.
۴- دیه‌ی عظام یعنی جنینی که به‌صورت استخوان درآمده، لکن هنوز گوشت بر آن روییده نشده، هشت‌صدم دیه‌ی کامل است.
۵- دیه‌ی جنینی که گوشت و استخوان‌بندی آن تمام شده، ولی روح در آن دمیده نشده است، یک‌دهم دیه‌ی کامل است.
۶- جنین پس از حلول روح، مانند انسان زاده‌شده است. بنابراین دیه‌ی جنینی که روح در آن دمیده شده است، اگر پسر باشد، دیه‌ی کامل و اگر دختر باشد، نصف آن است و اگر جنسیت آن معلوم نباشد، سه‌چهارم دیه‌ی کامل است. دمیده شدن روح در جنین معمولاً در چهار و نیم ماهگی یا پنج ماهگی که مادر حرکات جنین را در شکم خود حس می‌کند، رخ می‌دهد. اگر قتل چنین جنینی در یکی از ماه‌های حرام (یعنی محرم، رجب، ذی‌القعده و ذی‌الحجه) واقع شود، مرتکب باید علاوه بر دیه‌ی کامل، یک‌سوم دیه‌ی کامل را نیز به‌عنوان تغلیظ دیه پرداخت کند.
برای سقط جنین جنایی، علاوه بر دیه، پاره‌ای مجازات‌های تعزیری نیز ّ شده که بسته به نحوه‌ی اسقاط جنین متفاوت است. این مجازات‌ها به‌شرح زیر است:
۱. اگر خود مادر عمداً موجب سقط جنین شود، به پرداخت دیه‌ی جنین محکوم می‌شود.
۲. هر کس عالماً و عامداً به‌واسطه‌ی ضرب یا اذیت و آزار زن حامله، موجب سقط جنین وی شود، علاوه بر پرداخت دیه، به تحمل یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد. (ماده‌ی ۶۲۲ ق.م.ا.)
۳. اگر پزشک یا ماما یا داروفروش (یا اشخاصی که به‌عنوان مشاغل مذکور اقدام می‌کنند) وسایل سقط جنین را فراهم سازند یا خود اقدام به اسقاط جنین نمایند، به تحمل دو تا پنج سال حبس محکوم خواهند شد. (ماده‌ی ۶۲۴ ق.م.ا.)
۴. سایر اشخاصی که با دادن دارو یا وسایل دیگر موجب سقط جنین شوند، به تحمل شش ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شوند و هر کس که زن حامله‌ای را به استعمال دارو یا وسایل دیگر سقط جنین راهنمایی کند، به حبس از سه ماه تا شش ماه محکوم خواهد شد. (ماده‌ی ۶۲۳ ق.م.ا.)
در هیچ‌یک از سه مورد اخیر، رضایت یا عدم رضایت مادر تأثیری در تحقق جرم ندارد و در نتیجه، رضایت مادر موجب معافیت ساقط‌کننده‌ی جنین از مجازات قانونی نمی‌شود. همچنین هیچ فرقی بین اسقاط جنینِ ناشی از رابطه‌ی جنسی مشروع و نامشروع وجود ندارد و سقط جنین در هر دو حالت، ممنوع و مستوجب کیفر است.
۵. هرگاه جنین بر اثر حادثه‌ی رانندگی سقط شود، راننده‌ی مقصر علاوه بر پرداخت دیه، به دو ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شود. (ماده‌ی ۶۲۳ ق.م.ا.)
دیه‌ی سقط جنین به چه کسی باید پرداخت شود؟
اگر مادر موجب سقط جنین شده باشد، دیه‌ی جنین را باید به پدر و در صورت نبود پدر به سایر ورثه بپردازد و اگر پدر موجب سقط جنین شده باشد، دیه را باید به مادر بدهد و اگر شخص دیگری مسبب سقط باشد، باید دیه را به پدر و مادر بدهد.
