اجرت المثل زن یا همان هزینه ایام زندگی چه در ازدواج دائم و چه در عقد موقت به زن تعلق می گیرد البته با وجود شرایطی مثل قصد عدم تبرع زن در انجام کار ، دستور شوهر به انجام دادن کار و انجام کار هایی از جانب زن که عرفا دارای اجرت است .
مطابق قانون مدنی حق طلاق برای مرد است و هر موقع بخواهد می تواند زنش را طلاق دهد و هیچ مردی نمی‌تواند تا زمانی که تمامی حقوق مالی مربوط به همسرش را پرداخت نکرده است ، او را طلاق دهد . هر اندازه که مدت زندگی مشترک بین زن و شوهر بیشتر باشد ، این حقوق مالی برای زن نیز افزایش می‌یابد و به همین دلیل بسیاری از مردانی که بدون هیچ دلیل منطقی قصد طلاق دادن همسر خود را دارند ، از این اقدام منصرف می‌شوند .
یکی از این حقوق مالی که شرع و قانون ایران برای زنان در نظر گرفته است ، اجرت المثل است و اگر زن در طول زندگی مشترک و در خانه همسر خود ، کاری انجام دهد که موظف به انجام آن نیست ، مستحق پاداشی است که به آن اجرت‌المثل گفته می شود .
حال ممکن است این سوال در ذهن زن و مردی که بواسطه عقد موقت رابطه زناشویی بر قرار کرده اند شکل بگیرد که آیا در عقد موقت هم به زن اجرت المثل تعلق می گیرد یا نه ؟
در این مقاله ضمن تعریف اجرت المثل زن در عقد موقت به بیان شرایطی که به واسطه وجود آن به زن در عقد موقت اجرت المثل تعلق می گیرد خواهیم پرداخت .
اجرت المثل در عقد موقت
در سال 1385 تبصره ای به ماده 336 قانون مدنی الحاق شد که به طور خاص به اجرت المثل یا هزینه ایام زندگی اختصاص داشت . با تصویب و در نهایت اجرایی شدن این تبصره اجرت المثل دیگر به زمان طلاق گرفتن زوجین اختصاص ندارد و با بقای زوجیت نیز زن می تواند از دادگاه خانواده تقاضای مطالبه اجرت المثل یا هزینه ایام زندگی زناشویی را بکند .
تا قبل از الحاق این تبصره اجرت المثل فقط در ازدواج دائم به زنان و در زمان طلاق ازطرف مرد به زن با وجود شرایطی تعلق می گرفت اما با الحاق این تبصره به ماده 336 قانون مدنی فصل جدیدی در بحث اجرت المثل آغاز شد ، به این معنی که زوجه در عقد موقت یا صیغه هم می‌تواند از اجرت المثل بهره مند شود البته باید همانند عقد دائم 3 شرط وجود داشته باشد تا زوجه بتواند اجرت المثل را از شوهر دریافت کند .
کار کردن در خانه شوهر و رسیدگی به فرزندان چه در عقد دائم و چه در عقد موقت از جمله وظایف زن نیست و زن می تواند در مقابل کارهایی که در خانه شوهر انجام می دهد از او مطالبه دست مزد کند .
در روابط خانوادگی و زن و شوهری این فرض وجود دارد که قرار نیست زن از شوهر خود ، بابت کارهایی که در خانه او انجام می‌دهد ، دستمزدی دریافت کند .
اما قانون گذار با طرح مساله حق دریافت اجرت المثل از طرف زن در قانون مدنی ، قصد داشته به این موضوع اشاره کند که زن موظف به انجام کار های منزل نیست و در صوت انجام هرگونه اقدامی در منزل ، می‌تواند اجرت المثل مربوط به آن را دریافت کند البته اگر قصد تبرع نداشته باشد .
در صورت مطالبه اجرت المثل از طرف زن ، شوهر باید در صورت وجود داشتن یک سری شرایطی که زن را مستحق دریافت اجرت المثل می کند به زن اجرت المثل یا دستمزد پرداخت کند . زن در صوت انجام هرگونه اقدامی در منزل شوهر اگر بتواند ثابت کند که قصد تبرع نداشته است ، می‌تواند اجرت‌المثل یا هزینه ایام زندگی مربوط به آن را دریافت کند .
بر اساس یک قاعده کلی ، کار هر انسانی محترم و مستحق اجرت است و نیز کسی که کاری را انجام می‌دهد ، مستحق اجرت است مگر اینکه قصد تبرع (مجانی بودن) داشته باشد .
شرایط تعلق اجرت مثل در عقد موقت به زن
گفته شد که زن چه در عقد موقت و چه در ازدواج دائم وظیفه ای به کار کردن در منزل شوهر ندارد و می تواند با اثبات یک سری شرایط از شوهرش اجرت المثل یا هزینه ایام زندگی دریافت کند از جمله شرایط تعلق اجرت المثل به زن در صیغه موقت یا دائم عبارت است از :
زوجه کار ها و خدماتی را به دستور شوهر در منزل او انجام دهد که آن کار ها جزو وظایف شرعی او نباشد وظایف شرعی همان تمکین خاص در مقابل شوهر است . منظور از دستور دادن شوهر ، دستور صریح به خاص دستور دادن نیست بلکه منظور همان درخواست شوهر از زن است .
حتی ممکن است شوهر سکوت کند و با رفتارش این متوقع بودن به انجام دادن کار توسط زن را نشان دهد که همه این ها به معنی دستور شوهر تلقی می‌شود . مثلا مردی مغازه اغذیه فروشی دارد زن برخی کار های مغازه را در خانه به درخواست شوهر انجام دهد .
زوجه از انجام کار های که در منزل شوهر انجام داده است مثل آشپزی ، نگهداری از فرزندان و غیره قصد تبرع نداشته باشد . منظور از این شرط این است که زن این کارها را در راه رضای خدا و به صورت رایگان انجام نداده باشد .
البته در قانون حمایت خانواده و قانون مدنی اصل بر عدم تبرع است یعنی اگر در این مورد شک و شبهه ای باشد مرد برای عدم پرداخت اجرت المثل یا هزینه ایام زندگی باید خلاف آن را به دادگاه ثابت کند .
کار هایی که زن در مقابل انجام دادن آن ها تقاضای دریافت اجرت المثل را دارد عرفا هم دارای اجرت المثل باشند و این موضوع در دادگاه قابل اثبات باشد .
زن موقت یا عقدی مرد برای مطالبه اجرت المثل یا هزینه ایام زندگی باید به دادگاه مراجعه کند . رسیدگی به این درخواست زن در صلاحیت دادگاه خانواده است به این معنی که زوجه برای مطالبه اجرت المثل باید با مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی دادخواست مطالبه اجرت المثل را تنظیم و ثبت کند یا این که در خلال رسیدگی به درخواست طلاق از طرف مرد ، زن از دادگاه رسیدگی کننده درخواست پرداخت اجرت المثل یا هزینه ایام زندگی نماید .
معمولا پرداخت اجرت المثل به این ترتیب است که کارشناس مربوطه آن را تقویم یا قیمت گذاری می‌کند . دادگاه با تشکیل جلسه دادرسی و استماع صحبت هایی که در این باب مطرح می شود در صورتی که زن را مستحق دریافت اجرت المثل بداند موضوع را به کارشناس رسمی دادگستری که در رشته نفقه صلاحیت دارد و مسلط بر اموری چون اجرت المثل است ارجاع می دهد تا تکلیف مقدار پرداختی به زن بابت اجرت المثل را معلوم کند .
