تصرف عدوانی زمانی به‌عنوان یک دعوای حقوقی یا کیفری قابل پیگیری میباشد که شرایط و ارکان قانونی آن محقق شود. در غیر این صورت، ممکن است دادگاه دعوا را رد کند یا شخص متصرف بتواند از خود دفاع کند. در این بخش، به 3 رکن اساسی تصرف عدوانی میپردازیم که برای اثبات این دعوا ضروری هستند.
۱. وجود یک مال غیرمنقول (ملک، زمین و…)
تصرف عدوانی فقط در مورد اموال غیرمنقول قابل طرح است.
این یعنی زمین، خانه، مغازه، باغ و هر نوع ملکی که امکان جابه‌جایی ندارد، می‌تواند مشمول این دعوا باشد. اموالی مانند خودرو یا کالاهای دیگر مشمول غصب هستند نه تصرف عدوانی.
چرا وجود مال غیر منقول مهم است؟
.اگر مال مورد ادعا منقول باشد، دادگاه دعوای تصرف عدوانی را نمی پذیرد!
.سند مالکیت یا مدارک تصرف مشروع قبلی برای اثبات غیرمنقول بودن ملک اهمیت زیادی دارد.
۲. سابقه تصرف مشروع مالک
مالک یا متصرف قبلی باید ثابت کند که قبل از تصرف غیرقانونی، او بر ملک تسلط قانونی داشته است. این تصرف می‌تواند از طریق:
سند رسمی مالکیت (مانند سند ملکی یا قرارداد اجاره معتبر)
تصرف عملی و مستمر (مثلاً ساکن بودن در خانه یا استفاده دائمی از زمین)
مدارک و شواهدی مانند قبض آب، برق و گاز یا شهادت شهود
نکته مهم در تصرف مشروع مالک:
در دعوای تصرف عدوانی حقوقی، نیازی به اثبات مالکیت نیست! کافی است ثابت شود که متصرف کاملا قانونی بوده اید، حتی اگر مالک رسمی نباشید. اما در دعوای کیفری، مالکیت هم باید اثبات شود.
۳. تصرف غیرقانونی توسط شخص دیگر بدون رضایت مالک
متصرف جدید باید بدون اجازه و برخلاف قانون، ملک را در اختیار گرفته باشد. اگر تصرف با اجازه، قرارداد یا رضایت مالک انجام شده باشد، دعوای تصرف عدوانی قابل طرح نیست.
مثال های تصرف غیرقانونی:
تصرف زمین شخصی بدون اجازه او.
ورود و اقامت در ملکی که قبلاً در اختیار فرد دیگری بوده است.
ادعای مالکیت بر خانه ای که فردی دیگر در آن ساکن است.
چرا شرط تصرف غیرقانونی مهم است؟
.اگر متصرف اجازه مالک را داشته باشد، عمل او تصرف عدوانی محسوب نمیشود.
.اثبات تصرف غیرقانونی بر عهده فرد مدعی میباشد؛ یعنی شخصی که میخواهد ملک را پس بگیرد، باید ثابت کند که تصرف جدید غیر مجاز بوده است.
