کلیّات پزشکی قانونی (Forensic, or Legal Medicine):
تاریخچه:
اولیّن سابقه پزشکی قانونی (Forensic, or Legal Medicine) نوین در ایران به سال ۱۸۵۰ بر می گردد که دکتر پولاک توسط امیر کبیربه ایران دعوت شد، تا علّت مرگ یک مهندس اتریشی را که در ایران مشغول به کار بود مشخص نماید. با کالبد گشایی علمی، علّت قوت مسمومیّت با گاز ذغال (منواکسید کربن) تعیین گردید. جسد ناصرالدین شاه نیز جهت تعیین علّت فوت کالبد گشایی گردید.
در سال ۱۳۲۱ پزشکی قانونی رسماً کار خود را در ساختمان دادگستری آغاز کرد. تا قبل از آن اجساد برای تشریح به بیمارستان رازی یا بیمارستان سینای دانشگاه تهران منتقل می شد و آزمایشات تکمیلی نیز در بخش آسیب شناسی و داروشناسی دانشگاه تهران صورت می گرفت. پس از آماده شدن جواب آزمایشات، پزشک معاینه کننده مبادرت به تعیین علّت فوت می نمود. دکتر طباطبایی از بنیانگذاران سازمان پزشکی قانوین به شکل امروزی آن می باشد.
بعد از انقلاب اسلامی سالن های جدید تشریح در محل پارک شهر با بخش های آسیب شناسی، رادیولوژی و سم شناسی تأسیس و تکمیل شد و به تدریج اهمیّت این رشته به جامعه شناسانده شد و لزوم وجود یک سازمان قوی و مجهز احساس شد که این مهم در مرکز علمی تحقیقاتی (کهریزک)، پزشکی قانونی کشوربا بخش های فوق العاده مجهز تحقّق یافت.
تعریف علم پزشکی قانونی:
بکار گیری علوم و فنون پزشکی و پیراپزشکی و بیولوژی را در اجرای هر چه صحیح تر و سریعتر قوانین و مقرّرات جاری مملکتی، علم پزشکی قانوین می گویند.
وظایف کلی سازمان پزشکی قانونی:
- اظهار نظر در امور پزشکی قانونی و کارشناسی آن (کالبد شکافی، انجام امور آزمایشگاهی و پاراکلینیک بدستور مراجع ذیصلاح قضائی)
- پاسخ به استعلامات ادارات و سازمان های وابسته به قوه قضائیه و سایر دستگاه های دولتی.
- اجرای برنامه های کار آموزی پزشکی قانونی و بررسی صلاحیّت علمی داوطلبان خدمت در سازمان.
- همکاری علمی و انجام امور آموزشی و پژوهشی مورد نیاز دانشگاه ها که برای پیشبرد اهداف سازمان و دانشگاه ها مفید است.
- تبادل اطلاعات علمی مورد نیاز با مراکز آموزشی و پژوهشی داخل و خارج کشور.
بخش های اصلی پزشکی قانونی که پاسخ به استعلام ها را به عهده دارند:
A. معاینات
B. تالار تشریح
C. آمایشگاه الف) سم شناسی ب) آسیب شناسی ج) سرولوژی و DNA
D. کمیسیون
A) وظایف اصلی پزشکان در بخش معاینات شامل:
- تعیین انواع صدمات و جراحات و زمان وقوع آنها
- تعیین سن
- گواهی رشادت
- بررسی تحمل کیفر
- گواهی سلامتی هایمن
- تأیید یا رد بارداری
- صدور مجوز سقط جنین طبی
- بررسی عنن
- لواط و وطی دبر
- تأیید استراحت پزشکی
- معاینات روانپزشکی
- کارشناسی سلامت قبل از استخدام
- کارشنای تطبیقی آلات جرم با نوع صدمه
- رادیو گرافی و تفسیر کلیشه ها
وظایف اصلی بخش معاینات روانپزشکی
- صدور حکم محجوریّت و عدم محجوریّت
- صدور گواهی رشد عقلانی
- بررسی وضعیّت روانی زوجین مدعی بیمای روانی
- صدور مجوز تغییر جنسیّت
- اهداء اعضا
- حضانت فرزند
- عوارض ناشی از ضربه (PTSD)
- صرع
- موافقت با سقط درمانی به علل روانپزشکی
- توانائی تنظیم سند و اداره امور مالی
اکثر مراجعی که به علل مختلف با پزشکی قانونی ارتباط داشته و از این سازمان استعلام می نمانید شامل:
۱) دادگاه ها ۲) کلانتری ها ۳) اداره امور سرپرستی ۴) مددکاری ۵) دفترخانه های اسناد رسمی ۶) زندان ها ۷) ادارات بیمه ها ۸ ) بنیاد جانبازان و …
C) وظائف اصلی پزشکان در بخش تالار تشریح:
- حضور در صحنه فوت به در خواست مقام قضائی
- تعیین علّت فوت و صدور جواز دفن
- تعیین زمان فوت
- تعیین جنسیّت در موارد معاینه اجساد اسکلتی
- تعیین تقدّم و تأخّر مرگ افراد
- تعیین تقدّم و تأخّر جراحات
- در موارد همزمانی صدمات و جراحات با بیماریها و ناتوانی جسمانی تعیین میزان نقش هر کدام ازموارد در فوت
- کارشنای تطبیقی آلات جرم با نوع صدمه
- کارشنای تطبیقی عکس از نظر تشخیص هویّت
- مومیائی اجساد
- ارائه نظریه در خصوص نبش قبر
- در موارد حواث دسته جمعی مثل سقوط هواپیما، کمک به تشخیص علّت حادثه
انواع موارد مرگ های ارجاعی به تالار تشریح پزشکی قانونی که پزشکان معمولی می بایستی از صدور مجوز دفن در این مواردخوددرای نمایند شامل:
- مرگ به دنبال خودکشی
- مرگ به دنبال قتل
- مرگ به دنبال هر گونه منازعه (فیزیک یا لفظی)
- مرگ ناشی از صدمات هر نوع سلاح گرم یا سرد
- مرگ به دنبال حواث رانندگی ( به هر شکل و با هر فاصله زمانی از حادثه)
- مرگ به دنبال مسمومیّت
- مرگ به دنبال سوء مصرف مواد مخدّر
- مرگ به دنبال حوادث (زلزله، سقوط، سرمازدگی، صاعقه زدگی و …)
- مرگ ناشی از کار
- مرگ در معابر و مجامع عمومی و پارک ها
- ۱مرگ در زندانف بازداشتگاه، پرورشگاه، اردوگاه، پادگان و …)
- مرگ ناشی از اقدامات تشخیصی و درمانی
- مرگ حین یا متعاقب زایمان یا سقط جنین
- مرگ حین یا متعاقب ورزش
- مرگ های ناگهانی غیر منتظره و غیر قابل توجیه
- مرگ افراد ناشناس
- هر نوع مرگ مشکوک
- هر نوع مرگی که احتمال شکایت از کسی باشد
- مرگ اتباع بیگانه
- مرگ ناشی از خشونت خانوادگی
- مرگ ناشی از حوادث دسته جمعی
- هر نوع مرگی که احتمال جنحه و جنایت در آن می رود.
C) ازمایشگاه
الف) آزمایشگاه سم شناسی
- بخش الکل:تشخیص و اندازه گیری الکل در خون و ادرار و مایع زجاجیه افراد و اجساد.
- بخش استخراج: استخراج سموم در امعاء و احشاء افراد فوت شده.
- بخش مواد مخدّر: تشخیص مواد مخدّر در ادرار، خون، صفرا و نسوج افراد و اجساد اعزامی از مراکز نظامی و انتظامی.
- بخش تشخیص دارو: شناسایی انواع داروها و نمونه های ارسالی از افراد و اجساد.
- بخش سموم دفع آفات: تشخیص سموم گیاهی و حیوانی (سموم کلره، فسفره، کارباماته) در نمونه های افراد و اجساد.
- بخش سموم متفرقه: تشخیص نمونه های مجهول از نظر نوع سم ارجاعی از مراکز نظامی و انتظامی و نمونه های مربوط به اجساد.
- بخش سموم فلزی: تشخیص مسمومیّت فلزی (سرب، جیوه، مس و …)
ب) آزمایشگاه آسیب شناسی:
- تشخیص انسانی یا حیوانی بودن نمونه ها
- بررسی های بافت شناسی بر روی نمونه های ارسایل
- بررسی ضایعات پاتولوژیک و تعیین نوع آن
ج) آزمایشگاه سرولوژی و DNA
- تعیین گروه خون و Rh در اجساد و مراجعین
- تعیین منشائ لکه ها
- تعیین گروه خونی لکه و مو
- تعیین تطابق لکه خون با گروه خونی یک فرد مشخص
- تعیین رابطه پدری، فرزندی
- بررسی اسید فسفاتاز و اسپرم بر روی لکه های مشکوک
- تعیین گروه خونی اسپرم
- تعیین گروه خون و DNA از روی ترشحات و بافت های مختلف بدن
- تست حاملگی
- VDRL
D) بخش کمیسیون های پزشکی شامل زیر مجموعه:
- کمیسیون علّت فوت
- کمیسیون قصور پزشکی
- کمیسیون ضایعات
- کمیسیون روانپزشکی می باشد.
ضمناً در قسمت قصور پزشکی، قصور مربوط به هر رشته تخصّصی در کمیسیون مربوط به همان رشته بررسی شده و در صورت مطرح بودن چند تخصّص در کمیسیون مرکب از متخصّصین مخلوط آن رشته ها بررسی قصور صورت می گیرد.
تمام برگرفته از: هفته نامه اخبار پزشکی
