در احکام شرعی گاه از انجام عملی نهی شده است که گاه این عمل نهی شده عبادت در زمان یا مکان خاصی است مثل روزه عید فطر
معنای فساد و بطلان عبادت یا معامله در خود نهی نهفته نیست بلکه کسانی مدعی دلالت نهی بر فساد هستند این دلالت را به گونه التزامی قائل اند. مراد هم نهی تحریمی و الزامی و هم نهی تنزیهی یا کراهت است یعنی هر آنچه که بر ناپسند و غیر مطلوب بودن عمل از سوی شرع دلالت دارد در حوزه نهی می گنجد
مراد از فساد در برابر صحت ، مطابق نبودن عمل با اصول و ضوابط مشروعیت عمل است
صحت در عبادت به معنای محبوبیت آن عمل عبادی نزد خداوند است و صحت در معامله به معنای واجد اجزا و شرایط بودن آن از نظر شارع است
توجه به این نکته ضروری است که دربرخی روایات و ادله شرعی نهی از برخی امور به انگیزه تذکر به مکلفان است تا بدانند که مطلبی در عبادت یا معامله شرط است
سوال: آیا در این مورد افزون بر حکم تکلیفی یعنی انجام ندادن عمل نهی شده ، حکم وضعی بطلان هم در این حکم تکلیفی هست یا خیر؟
برای پاسخ باید بحث را در دو مقام پی بگیریم: یکی عبادات و دیگری معاملات
مقام اول : نهی د رعبادات
مراد از عبادت هرعمل شرعی است که در آن قصد قربت شرط و معتبر باشد
در تمامی مواردی که از عبادت نهی شود نمی توان با آن عبادت به خداوند تقرب جست
نکته: گاهی تعبیراتی در روایات وجود دارد که نشان دهنده نهی تنزیهی(کراهت) است و تنها به انگیزه توجه دادن مردم به کم ثواب بودن عمل عبادی در صورتی خاص وارد شده است.چنین نهی هایی موجب فساد عبادت نمی شوند بلکه تنها بر کم بودن ثواب عبادت در فرض ذکر شده دلالت دارد
مقام دوم: نهی در معامله
مراد از معامله هر عمل غیر عبادی است یعنی هر انچه که در وجود آن قصد تقرب شرط نشده باشد. تمامی عقدها و ایقاعها از این نوع اند.
عقد:در لغت به معنی گره زدن است و د راصطلاح بستن ریسمانی را گویند که از سوی موجب ( ایجاب کننده ) انجام شود و تحقق یافتنی باشد
ایقاع: نوعی عمل حقوقی یک طرفه است که تنها ایجاب در آن شرط است و به قبول نیاز ندارد مانند طلاق
در معامله سبب و مسبب وجود دارد . سبب هر چیزی است که در انجام معامله توسط عقد و یا یک طرف ایقاع انجام شده است مثل اجرای صیغه عقد ازدواج
مسبب نیز اثری است که د رپی اجرای صیغه عقد بوجود می آید مثل زوجیت و همسری در عقد ازدواج
اگر از سبب نهی شود این نهی فساد و بطلان آن معامله را به دنبال ندارد اما اگر از مسبب و نتیجه ای که بر عمل دو طرف عقد یا انجام دهنده ایقاع نهی شود ، مشهور بر این اعتقادند که این نهی نشان دهنده صحت معامله است زیرا نهی از معامله به معنای اینکه اثر و نتیجه آن معامله به دست نمی آید تنها در صورتی پذیرفتنی است که معامله صحیح باشد
حاصل آنکه نهی از عبادت به هر شکل که باشد دلالت التزامی بر فساد و بطلان آن دارد اما نهی از معامله تنها یک حکم تکلیفی است و موجب بطلان آن معامله نمی شود
 
بسیاری بر این باورند که ارتباط نهی با فساد و بطلان چه درعبادت و چه در معاملات یک ارتباط از نوع ملازمه عقلی است .این استدلال ناشی از کاربرد حکم عقلی غیر استقلالی است. نهی شرعی از یک سو و همراهی آن با بطلان به استناد برداشت عقلی از سوی دیگر دو مقدمه قیاس استنباط را تشکیل می دهند.