معرفی رشته
گرایش حقوق جزا و جرم‌شناسی شاخه ای از حقوق عمومی است و دارای اصول و قواعد کلی ناظر بر جنبه‌های ماهوی و شکلی مستقل از هم است که با تمامِ ابعاد زندگی فردی و اجتماعی شهروندان ارتباطِ تنگاتنگ دارد. این رشته خود شاخه های مختلف علوم جنایی از جمله علوم جنایی حقوقی، علوم جنایی تجربی، سیاست جنایی و فلسفه کیفری را در بر می گیرد. تحول روزافزون در سبک زندگی بشری، اصول و مبانی جرم انگاری و تعیین ضمانت اجراهای کیفری باعث شده تا این رشته، به یکی از پرشتاب ترین گرایش‌های در حال تحول در رشته حقوق تبدیل شود. گسترش علوم جنایی تجربی (از جمله علوم جرم‌یابی ، جرم‌شناسی وکیفر‌شناسی و جامعه شناسی عدالت کیفری ) نشانگر تخصصی شدن حقوق جزا است که بی‌تردید مرتبط با تحولات حاکم بر جامعه ، صنعت ، اقتصاد و ... است. با این حال آن چه در میان گونه‌های متنوع علوم‌جنایی اهمیت ویژه دارد حقوق جزا در مفهوم خاص خود و علم جرم شناسی است.
علوم جنایی حقوقی به دو بخش عمده حقوق جزای ماهوی و شکلی تقسیم می‌شود. رشته‌های حقوق جزای عمومی و حقوق جزای اختصاصی زیر مجموعه‌ی حقوق جزای ماهوی‌اند. حقوق جزای عمومی علمی است که به مطالعه‌ی قواعد کلی و مشترک جرایم و مجازات‌ها می پردازد و حقوق جزای اختصاصی شعبه‌ای از حقوق جزای ماهوی است که تمرکز آن بر مطالعه‌ی جرایم به طور خاص و شرایط اختصاصی حاکم بر آنها و مجازات‌هایی که ممکن است مورد حکم واقع شوند، است.
حقوق جزای شکلی (آیین دادرسی کیفری) : آیین دادرسی کیفری که در فاصله‌ی بین وقوع جرم و صدور حکم اهمیت می‌یابد مجموعه قوانین و مقرراتی است که برای کشف جرم ، تعقیب متهمان و تحقیق از آنان ، تعیین مراجع صلاحیت‌دار ، شیوه‌های اعتراض به آراء و نیز بیان تکالیف مسوولان قضایی و انتظامی در طول رسیدگی به دعوای کیفری و اجرای احکام از یک سو و حقوق آزادی‌های متهمان از سوی دیگر ، وضع و تدوین شده است.
ضرورت و اهمیت رشته
نیاز روزافزون دانشگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی به نیروهای مجرب و آشنا به مباحث حقوق کیفری و جرم شناسی و نیز ضرورت تقویت دانش فنی حقوق‌دانانی که در مسند قضاوت یا مشاوره در دستگاه‌های اجرایی کشور با مسائل علمی و مقررات و ضوابط قانونی در ارتباط اند، اهمیت این گرایش حقوق را به خوبی آشکار می‌سازد. گسترش آموزش حقوق کیفری با توجه به نیازهای کشور، تغییرات مبنایی در مقررات کیفری با توجه به اصل چهارم قانون اساسی و اهداف برنامه‌های توسعه فرهنگی از مهم‌ترین محورهای اصلی برنامه این دوره است. با گذشت چندین دهه از تشکیل نظام کیفری رسمی در ایران، باید پذیرفت کیفیت و کمیت دانش و اطلاعات موجود در کشور برای مدیریت علمی و روز آمد این نهادها در قرن بیست و یکم کافی نیست، قوانین و مقررات کیفری متناسب با تحولات حوزه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه ایران روزآمد نشده اند، بخشی از مأموریت‌های اجرایی و تخصصی نهادهای عدالت کیفری بر مبنای تجربیات شخصی و بدون در نظر گرفتن داده های علمی و نتایج پژوهش های تجربی و حقوقی انجام می شود. به دلیل طراحی، اجرا و ارزیابی غیر علمی تحولات حقوق کیفری، میزان اثربخشی مداخله های کیفری که با هدف کنترل جرم انجام می شوند به طور دقیق مشخص نیست.
اهمیت گرایش حقوق جزا و جرم شناسی به عنوان یک رشته دانشگاهی و به عنوان کاربرد تجزیه و تحلیل‌‌های علمی برای شناخت نهادهای حقوق کیفری، فرآیندهای کیفری، و سنجش میزان اثر بخشی سیاست‌ها و برنامه‌های عدالت کیفری را باید در پاسخ به این نیاز تحلیل کرد. بنیان‌های نظری و دانشگاهی این رشته فرصت‌های مناسبی را برای کسب تخصص برای کارکنان نهادهای عدالت کیفری اعم از پلیس، واحدهای خدمات اجتماعی، دادسراها، دادگاهها، واحدهای اجرای احکام و مشاغل پیراحقوقی فراهم می آورد.
اهداف رشته
الف - آشنایی با مبانی نظری و فلسفی حقوق کیفری در ایران و پرسش‌های اساسی در زمینه نقش و وظایف نهادهای عدالت کیفری و چگونگی تعامل میان آنها
ب - تربیت نیروی انسانی متخصص برای اشتغال و فعالیت در بخش های حقوقی وزارتخانه ها و سازمان های مرتبط با حقوق کیفری به ویژه پلیس، دادسرا، دادگاه، زندان، اجرای احکام و...) و مدیریت نهادهای عدالت کیفری
ج - آشنایی با روش های افزایش سطح کمی و کیفی ارایه خدمات حقوقی در حوزه عدالت کیفری و بهبود کیفیت دسترسی مردم (به ویژه اقشار آسیب‌پذیر و محروم) به عدالت کیفری
د- افزایش مهارت و توانمندی مدیران و کارکنان نهادهای عدالت کیفری در زمینه شناسایی چالش‌ها و مشکلات اساسی عدالت کیفری و چگونگی رویارویی با این چالش‌ها
هـ - تقویت نوآوری و ابتکار و روح تتبع و تحقیق در حقوقدانان کیفری و جرم شناسان در زمینه طراحی و ارایه الگوهای ایر انی – اسلامی برای نظام کیفری
و - کسب مهارت در زمینه ارزیابی نتایج مداخله های حوزه عدالت کیفری و تولید دانش و اطلاعات مورد نیاز در مورد میزان اثر بخش هر یک از این مداخله ها
ز- آشنایی با خلاء‌ها و نارسائیهای نظام آمار و اطلاعات جنایی و چگونگی پا‌یه‌گذاری زیر ساخت‌های آماری و اطلاعاتی در نظام های حقوق کیفری.
نقش و توانایی دانش آموختگان
الف- دانش آموختگان رشته "حقوق جزا و جرم شناسی"، پس از درک و فهم عمیق نسبت اهداف و فلسفه حقوق کیفری و جرم شناسی مهارت و توانایی لازم را برای اشتغال به کار در هر یک از نهادهای عدالت کیفری (پلیس، دادسرا، دادگاههای کیفری، زندان، اجرای احکام و...) و بخش هایی حقوقی وزارتخانه ها و سازمان های دولتی و بخش خصوصی خواهند داشت.
ب – دانش آموختگان این رشته پس از فراگیری روش تحقیق و آشنایی عمیق با کاربرد تحقیقات علمی در حوزه حقوق کیفری و جرم شناسی، مهارت لازم را در زمینه چگونگی انجام تحقیقات حقوقی و به کارگیری یافته‌های تحقیق در تدوین راهبردها، سیاست ها و برنامه های حوزه حقوق کیفری و جرم شناسی بدست خواهند آورد.
ج- دانش آموختگان پس از آشنایی با اصول و مبانی حقوق کیفری از توانایی لازم برای فهم و تفسیر قوانین کیفری و چگونگی اجرای عادلانه ان برخوردار خواهند شد.
ه- دانش‌آموختگان این رشته با شناخت عمیق نسبت به اصول و مبانی جرم انگاری مهارت لازم را در زمینه تعیین محدود و قلمرو مداخله های کیفری و چگونگی ایجاد تعامل میان حمایت کیفری با دیگر حمایت های اجتماعی، ترمیمی، درمانی از شهروندان و بزه دیدگان را فرا خواهند گرفت.
و - دانش آموختگان این رشته ضمن آگاهی از دست آوردهای حقوق کیفری تطبییقی در حوزه جرم انگاری و نظام ضمانت اجراهای کیفری مهارت و توانایی لازم برای بهره گیری از تجربه های دیگر نظام های حقوقی در مطالعه نظام کیفری داخلی را بدست خواهند آورد.
مقطع تحصیلی و طول دوره
رشته حقوق جزا و جرم شناسی در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکتری ارایه می شود. طول دوره کارشناسی ارشد رشته «حقوق جزا و جرم شناسی» برای دانشجویان تمام وقت دو سال که در چهار تحصیل نیمسال تحصیلی و هر نیمسال برابر با 16 هفته ارایه می شود. طول دوره دکتری رشته «حقوق کیفری و جرم شناسی» برای دانشجویان تمام وقت چهار سال برابر با هشت نیمسال تحصیلی و هر نیمسال برابر با 16 هفته ارایه می شود. در صورت نیاز پس از تصویب گروه و موافقت دانشکده یک نیمسال تحصیلی به دوره مذکور اضافه می شود.
