فرزند در حقوق کشورمان در طبقهی اول وارثان فرد متوفی قرار دارد. البته منظور از فرزند، فرزندی است که به صورت مشروع و به واسطهی ازدواج میان زن و مرد متولد شده باشد. چه ازدواج دائم باشد و چه موقت.
فرزندان به وجود آمده از روابط نامشروع و همچنین فرزند خوانده جزء ورثه محسوب نمیشوند. طبقه ی اول وراث شامل پدر، مادر و فرزندان میباشد و تا هنگامیکه یک نفر از وراث این طبقه وجود داشته باشد، سایر اقوام و خویشان از جمله خواهر، برادر و … ارث نمیبرند.
در مورد نحوهی ارث بردن فرزندان از پدر و مادر خود قواعد ویژهای وجود دارد که در ادامه به آن ها میپردازیم:
الف: طبق ماده ی ۹۰۷ قانون مدنی اگر میت پدر و مادر نداشته باشد و فقط یک یا چند فرزند داشته باشد، تمام ارث به فرزندان وی میرسد. البته در این موارد در صورت زنده بودن همسر میت، ابتدا سهم وی از اموال به میزان یک هشتم کنار گذاشته میشود و سپس بقیهی ارثیه بین فرزندان تقسیم میگردد. به این صورت که اگر تنها یک پسر یا یک دختر وجود داشته باشد تمام ارث به پسر یا دختر وی میرسد. اگر میت چند فرزند داشته باشد، در صورتی که همهی آن ها پسر یا دختر باشند ، اموال به ارث رسیده به طور مساوی میان آن ها تقسیم میشود اما اگر برخی از آنان پسر و برخی دختر باشند، به پسر دو برابر دختر ارث میرسد. به طور مثال اگر مبلغ ارثیه شش میلیون تومان باشد، دو میلیون به دختر و چهار میلیون به پسر تعلق میگیرد.
ب: در صورت وجود پدر و مادر میت در کنار فرزندان، سهم هر یک از پدر و مادر یک ششم از اموال است. در صورتی که پدر و مادر میت یا یکی از آن ها زنده باشند و میت یک دختر نیز داشته باشد، طبق مادهی ۹۰۸ قانون مدنی سهم دختر نصف اموال و سهم هر یک از پدر و مادر یک ششم اموال میت است و هر میزان که باقی بماند نسبت به سهم وارثان میان آن ها تقسیم میشود. این حالت در صورتی که میت چند دختر به همراه پدر و مادر داشته باشد نیز وجود دارد که در این صورت سهم دختران طبق مادهی ۹۰۹ قانون مدنی دو سوم اموال است که این دو سوم میان آنها به طور مساوی تقسیم میشود.
پ: تا زمانی که میت فرزندی داشته باشد، نوههای او از اموال وی ارث نمیبرند. ولی در صورت نبودن فرزند، طبق ماده ی ۹۱۱ قانون مدنی نوهها جانشین فرزندان و جزء طبقه ی اول محسوب میشوند.
ت: بر اساس مادهی ۹۱۱ قانون مدنی تقسیم ارث میان نوادگان بر اساس نسل آن ها انجام میشود. به این معنا که در صورتی که نوه، فرزند پسر باشد، سهم پسر را میبرد و در صورتی که نوهی دختری باشد، سهم دختر به وی میرسد. به طور مثال، فردی در هنگام فوت، یک نوه از فرزند دختر خود دارد که نامش بهرام است و یک نوه نیز از فرزند پسر خود دارد که نامش سیمین میباشد. در این حالت سیمین دو برابر بهرام ارث میبرد؛ زیرا در واقع سهم پدر وی از اموال میت به او میرسد.
ث: گاهی پیش میآید که مجموع سهم وارثان از میزان اموالی که میت به جا گذاشته است، بیشتر میشود. در این شرایط برای جبران این کمبود، در صورتی که تقسیم ارث میان وارثان طبقهی اول باشد، طبق مادهی ۹۱۴ قانون مدنی از میزان سهم دختر یا دختران کاسته میشود و پس از تقسیم اموال، هر مقدار که اضافه مانده باشد، میان وراث به نسبت سهم آنان تقسیم میگردد. البته توجه بفرمایید که هیچگاه این مقدار اضافه به همسر برگردانده نمیشود.
در کنار قواعد ارث طبقهی اول، خوب است به هدیهای اضافه بر ارث که به پسر بزرگتر داده میشود و در واقع ارث محسوب نمیشود نیز اشاره کنیم. از میان اموال پدر یک خانواده، انگشتر، شمشیر، لباس و قرآن وی که در فقه ما تحت عنوان حبوه شناخته میشود، بعد از مرگ به پسر بزرگ تر وی داده میشود. البته در صورتی که تمام اموال میت محدود به این موارد نباشد.