-
آیا تا به حال برایتان اتفاق افتاده که از وقوع جرمی متضرر شوید و بعد از مدت‌ها بخواهید شکایت کنید، اما دادسرا به‌علت گذشت مدت طولانی از زمان واقعه، شکایت شما را نپذیرد؟ در حقوق جزا به این مورد شمول «مرور زمان» می‌گویند. مرور زمان به‌معنای سپری شدن زمانی است که پس از آن، امکان شکایت، تعقیب متهم، صدور و اجرای حکم وجود ندارد. در واقع پس از گذشت زمانی (که مقدار آن بسته به اهمیت هر جرم در قانون مشخص شده) جامعه از صدمه ای که بر پیکرش وارد آمده، چشم‌پوشی می‌کند.
مرور زمان مختص جرایم تعزیری است و جرایم موجب قصاص و حد مشمول مرور زمان نمی‌شوند. در این مطلب ابتدا به تعریف انواع مرور زمان، سپس مقدار آن در سرقت‌های تعزیری میپردازیم.
انواع مرور زمان
۱. مرور زمان شکایت
این نوع مررو زمان مخصوص جرایم قابل گذشت است. جرم قابل‌گذشت جرمی است که صرفاً با شکایت شاکی قابل تعقیب است و درصورت گذشت شاکی در هر مرحله از رسیدگی، تعقیب یا مجازات موقوف می‌شود. (جرایم قابل گذشت در ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی، احصاء شده و سایر جرائم غیرقابل گذشت است.)
۲. مرور زمان تعقیب
اگر از «تاریخ وقوع جرم» تا انقضاء مواعد قانونی، جرم غیرقابل گذشت تعقیب نشود، پس از آن دیگر امکان تعقیب وجود ندارد. این مواعد با توجه به نوع جرم متفاوت است.
۳. مرور زمان دادرسی
چنانچه از تاریخ «آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی» تا انقضاء مواعد قانونی، حکم قطعی صادر نشود، پس از آن دیگر امکان صدور حکم وجود ندارد. طبق تبصره ۱ ماده ۱۰۵ ق.م.ا. «اقدام تعقیبی یا تحقیقی، اقدامی است که مقامات قضایی در اجرای یک وظیفه قانونی از قبیل احضار، جلب، بازجویی، استماع از اظهارات شهود و مطلعان، تحقیقات یا معاینه محلی و نیابت قضایی انجام می‌دهند.»
۴. مرور زمان اجرای حکم
اگر از زمان «قطعیت حکم» تا انقضاء مواعد قانونی، حکم اجرا نشود، پس از آن دیگر امکان اجرای مجازات وجود ندارد.
مرور زمان اقسام سرقت‌های تعزیری
سرقت، جرمی غیرقابل‌گذشت است؛ پس مشمول مرور زمان شکایت نمی‌شود و خواه شاکی شکایت کند، خواه نه، این جرم از سوی دادستان قابل تعقیب است.
قانون مجازات اسلامی برای سرقت‌های مختلف با توجه به شرایط و نحوه‌ی وقوع آن، مجازاتهای متفاوتی مقرر کرده است. بر همین اساس، مدت زمانی که برای چشم‌پوشی از اقسام سرقت باید سپری شود نیز متفاوت است. در زیر به انواع سرقت و مرور زمان هر یک از آن‌ها میپردازیم.
یک. سرقت موضوع ماده ۶۵۱ ق.م.ا، که دربردارنده تمام شرایط زیر باشد:
۱. سرقت در شب واقع شده باشد؛
۲. سارقین دو نفر یا بیشتر باشند؛
۳. یک یا چند نفر از آن‌ها حامل سلاح ظاهر یا مخفی بوده باشند؛
۴. سارقان از دیوار بالا رفته یا حرز را شکسته یا کلید ساختگی به‌کار‌برده یا این‌که عنوان یا لباس مستخدم دولت را اختیار کرده یا بر خلاف حقیقت خود را مأمور دولتی قلمداد کرده یا در جایی که محل سکونت یا آماده برای سکونت یا توابع آن است، سرقت کرده باشند؛
۵. سارقان در ضمن سرقت کسی را آزار یا تهدید کرده باشند.
* گذشت ۱۵ سال برای شمول مرور زمان تعقیب و صدور حکم و ۲۰ سال برای مرور زمان اجرای مجازات
دو. سرقت موضوع ماده ۶۵۳ ق.م.ا: راهزنی در راه‌ها و شوارع (درصورتی‌که راهزن به‌عنوان محارب تشخیص داده نشود.)
* گذشت ۱۵ سال برای مرور زمان تعقیب و صدور حکم و ۲۰ سال برای مررو زمان اجرای مجازات
سه. سرقت موضوع ماده ۶۵۲ ق.م.ا: سرقت مقرون به آزار یا سرقت مسلحانه.
* گذشت ۱۰ سال برای مرور زمان تعقیب و صدور حکم و ۱۵ سال برای مرور زمان اجرای مجازات
چهار. سرقت موضوع ماده ۶۵۶ ق.م.ا، یعنی سرقتی که حداقل دارای «یکی» از شرایط زیر باشد:
الف- سرقت درجایی‌که محل سکونت یا آماده برای سکونت یا در توابع آن یا در محل‌های عمومی از قبیل مسجد و حمام و… واقع شده باشد؛
ب- سرقت در جایی واقع شده باشد که به واسطه درخت یا بوته یا پرچین یا نرده، دارای حفاظ بوده و سارق حرز (حفاظ) را شکسته باشد؛
پ- در صورتی که سرقت در شب واقع شده باشد؛
ت- سارقین دو نفر یا بیشتر باشند؛
ث- سارق مستخدم بوده و مال مخدوم (یعنی کارفرمای) خود را دزدیده یا مال دیگری را در منزل مخدوم خود یا منزل دیگری که به اتفاق مخدوم به آن‌جا رفته یا شاگرد یا کارگر بوده یا در محلی که معمولا محل کار وی بوده از قبیل خانه، دکان، کارگاه، کارخانه و انبار سرقت نموده باشد؛
ج- هرگاه اداره‌کنندگان هتل و مسافرخانه و کاروانسرا و کاروان و به طور کلی کسانی که به اقتضای شغل اموالی در دست آنان است، تمام یا قسمتی از آن را مورد دستبرد قرار دهند.
* گذشت ۷ سال برای مرور زمان تعقیب و صدور حکم و ۱۰ سال برای مرور زمان اجرای مجازات
پنج. سرقت موضوع ماده ۶۵۷ ق.م.ا: کیف‌زنی و جیب‌بری و…
* گذشت ۷ سال برای مرور زمان تعقیب و صدور حکم و ۱۰ سال برای مرور زمان اجرای مجازات
شش. سرقت موضوع ماده ۶۵۹ ق.م.ا: سرقت وسایل و متعلقات مربوط به تاسیسات مورد استفاده عمومی.
* گذشت ۷ سال برای مرور زمان تعقیب و صدور حکم و ۱۰ سال برای مرور زمان اجرای مجازات
