در جلسه دادرسی (رسیدگی) دعاوی خانوادگی طرفین دعاوی خانوادگی حسب ابلاغ وقت دادرسی در موعد مقرر جهت رسیدگی به دادگاه دعوت می شوند.
جلسه دادرسی در واقع نخستین وقت رسیدگی در خصوص پرونده مطروحه است که به اصحاب دعوی ابلاغ شده است. اولین جلسه دادرسی دارای اهمیت بسزایی است. قاضی یا دادرس لازم است قبل از شروع به رسیدگی نکاتی را مورد نظر و توجه قرار دهد .
توجه به این نکات برای زوجین یا وکلای آنان به عنوان طرفین دعوی نیز سودمند بوده و بعضا قابل استناد است:
جلسه دادرسی (رسیدگی) دعاوی خانوادگی
- قبل از شروع به رسیدگی لازم است ضمن ملاحظه اوراق پرونده اطمینان حاصل نماید که وقت رسیدگی به اصحاب دعوی ابلاغ (اعم از واقعی :به خواهان یا خوانده یا قانونی: ابلاغ به شخصی غیر از خواهان یا خوانده/ ابلاغ به صورت الصاق در محل) شده و یا به جهت دیگر اصحاب فوق از وقت دادرسی اطلاع حاصل نموده و شخصا حضور یافته یا لایحه فرستاده باشند لذا در صورت عدم ابلاغ وقت دادرسی دادگاه تکلیفی به رسیدگی نخواهد داشت و وقت دادرسی مجددا تعیین و به طرفین ابلاغ خواهد شد.
-
دادگاه باید در همان موعد ابلاغی به طرفین و در همان محل تعیین شده در اخطار به دعوی رسیدگی نماید. رسیدگی به دعوی در خارج از وقت مقرر یا در محلی غیر از محل ابلاغ شده به اصحاب دعوی مجاز نبوده و مستوجب مسئولیت است معهذا تجدید وقت دادگاه یا در صورت لزوم تغییر محل دادرسی وفق قانون و با فرض ابلاغ به طرفین پرونده بلامانع است.
- قاضی باید قبل از شروع به دادرسی صلاحیت حاضرین و اصحاب دعوی را بررسی و از آنها مطلع گردد .همچنین دلایل سمت هر یک از صحاب دعوی را چنانچه اصالتا (شخصا) طرح دعوی نموده و یا با عناوینی چون وکالت وصایت قیمومت و غیره طرح دعوی نموده ملاحظه نماید.بدیهی است هر یک از طرفین می تواند نسبت به نداشتن سند یا دلیل مثبت سمت طرف مقابل به دادگاه ایراد کرده و در خواست اتخاذ تصمیم مقتضی از سوی آن (دادگاه) کند.
- قاضی باید اوراق پرونده را ملاحظه و چنانچه موارد نقصی از حیث میزان دادرسی تمبر و غیره وجود داشته باشد نسبت به صدور دستور رفع نقص اقدام نماید.
- طبق ماده 31 قانون آیین دادرسی مدنی هریک از طرفین دعوی می توانند برای خود حداکثر تا دو نفر وکیل انتخاب و به دادگاه معرفی نمایند.قاضی باید در صورت مداخله وکیل در پرونده مراتب را از جهت دارا بودن شرایطط قانونی برای وکیل و نحوه تنظیم شرایط مندرج در وکالتنامه بررسی و در ضمن از اعتبار پروانه وکالت وکیل و اینکه هزینه و تمبر قانونی(ابطال تمبر مالیاتی وکلا) را نیز تودیع نموده باشد اطمینان حاصل نماید والا از پذیرفتن وکیل امتناع به عمل خواهد آمد.
- قاضی باید پس از احراز مراتب در صورتی که خواهان و خوانده و یا وکلا آنها هر دو حضور دارند ابتدا پس از تشکیل جلسه دادگاه و رسمیت آن نسبت به آثار حضور یا عدم حضور طرفین پرونده و اینکه آیا از ایشان لایحه و اصل شده یا خیر اقدام نماید سپس اظهارات خواهان یا وکیل ایسان را شنیده و آنگاه اظهارات خوانده و وکیل وی را اخذ مجددا اگر خواهان یا وکیل او در حدود پاسخی که خوانده داده است اعم از اینکه مربوط به ایرادات باشد یا ماهیت مطلبی قابل طرح داشته باشد استماع و سر انجام پاسخ خوانده یا وکیل وی را در محدوده اظهارات دفعه دوم خواهان دریافت خواهد کرد.
نکته ها و باید های جلسه اول دادرسی و آثار مترتب بر آن
نکته ها و باید های جلسه اول دادرسی و آثار مترتب بر آن از دیگر مسائل ضروری است که دادرس یاقاضی دادگاه باید پیش از رسیدگی به آنها توجه نماید. همین ضرورت برای اصحاب دعوی جهت نیل به هدف مطلوب قضایی و حقوقی مورد نظر آنها در پرونده محترم است. اهم این نکات عبارتند از:
اعتراض به خواسته و بهای آن در جلسه دادرسی (رسیدگی) دعاوی خانوادگی
طبق بند 4 ماده 62 قانون آیین دادرسی مدنی خوانده (زوج)می تواند در دعاوی مالی مانند مطالبه مهریه یا نفقه نسبت به مبلغ خواسته (مبلغ تعیین شده توسط زوجه به عنوان خواهان در دادخواست) اعتراض داشته و لزوما باید اعتراض خود را در جلسه اول دادرسی ایراد و اظهار نماید معهذا در صورت بروز اختلاف فی ما بین از جهت بهای خواسته و موثر بودن این اختلاف در مراحل بعدی رسیدگی دادگاه قبل از شروع به رسیدگی عنداللزوم با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری یا استعلام از بانک مرکزی بهای خواسته را تعیین خواهد کرد.
تغییر و یا افزایش خواسته در جلسه دادرسی (رسیدگی) دعاوی خانوادگی
برابر ماده 98 همان قانون خواهان می تواند خواسته خود را که در دادخواست تصریح کرده در تمام مراحل دادرسی کم کند ولی افزون آن یا تغییر نحوه دعوی یا خواسته یا در خواست در صورتی ممکن است که با دعوی طرح شده مربوط بوده و منشا واحدی داشته باشد و تا پایان اولین جلسه آن را به دادگاه اعلام کرده باشد برای مثال در دعوی مطالبه مهریه در صورتی که زوجه بخواهد مقدار خواسته خود را برای مثال از کل یا بخشی از مهریه در خواستی به بخش یا قسمتی از آن کاهش دهد می تواند در طول دادرسی نسبت به آن اقدام کند لکن افزون میزان خواسته مانند آنکه در خواست نخستین خود را از بخشی از مهریه به کل مهریه تعمیم دهد به صورت فوق ممکن نمی باشد.
تامین از اتباع بیگانه در جلسه دادرسی (رسیدگی) دعاوی خانوادگی
وقتی قانون مزبور اخذ تامین از اتباع بیگانه اعم از اینکه خواهان اصلی باشند و یا به عنوان شخص ثالث وارد دعوا گردند بنا به در خواست طرف دعوی (زوجه ایرانی) برای تادیه خسارتی که ممکن است بابت هزینه دادرسی و حق الوکاله به ان محکوم گردند ضروری است.
در خواست اخذ تامین از اتباع بیگانه فقط از خوانده تبعه ایران و تا پایان جلسه اول دادرسی پذیرفته می شود.
همراه داشتن اصول اسناد و مدارک دعوی در جلسه دادرسی (رسیدگی) دعاوی خانوادگی
خواهان(زوجه ) در دعوی مهریه برابر ماده 96 قانون فوق باید اصل اسناد که رو نوشت آنها را ضمیمه دادخواست کرده است در جلسه دادرسی حاضر نماید. این اسناد عموما شامل اصل سند نکاحیه ترجیحا اصل شناسنامه زوجه عنداللزوم مدارک مرتبط دیگر در این خصوص است. خوانده(زوج) نیز باید اصل و رونوشت اسناد را که می خواهد بدانها استناد نماید در جلسه دادرسی حاضر کند.
رونوشت اسناد خوانده باید به تعدادخوانده ،خواندگان به علاوه یک نسخه باشد. یک نسخه از رونوشتها در پرونده بایگانی و نسخه دیگر به طرف (خواهان/ زوجه) تسلیم می شود.
لزوم طرح ایرادات در اولین جلسه دادرسی مگر آنکه بعدا حادث شده باشند. ایرادات قانونی به معنای وجود وجود موانع قانونی جهت رسیدگی به چرونده بوده که حسب مورد خوانده (زوج) می تواند به استناد مواد 84 و طرفین دعوی طبق 91 قانون آئین دادرسی مدنی بدان ایراد نماید. این ایرادات باید تا پایان جلسه اول دادرسی به دادگاه اعلام گردد.
دادگاه قبل از ورود به ماهیت دعوی نسبت به ایرادات و اعتراضات وارده اتخاذ تصمیم می کند و در صورت مردود دانستن آنها وارد ماهیت شده و به اصل دعوی رسیدگی خوتهد کرد معهذا در صورت حدوث ایرادات بعد از جلسه اول دادرسی این امر مانع از اظهار خوانده و اعلام ایراد به دادگاه به ترتیب فوق نخواهد بود و هر گاه ایرادات تا پایان جلسه مزبور اعلام نشده باشد دادگاه مکلف نیست جدا از ماهیت دعوی نسبت به ان رای دهد .
همچنین در صورت ایراد به دادرس طبق ماده 91 قانون مذکور دادرس پس از صدور قرار امتناع از رسیدگی وفق ماده 92 همان قانون با ذکر جهت رسیدگی نسبت به مورد را به دادرس یا دادرسان دیگر محول می نماید و چنانچه دادگاه فاقد دادرس به تعداد کافی باشد پرونده را برای تکمیل دادرسان یا ارجاع به شعبه دیگر نزد رئیس شعبه اول ارسال می دارد و در صورتی که دادگاه فاقد شعبه دیگر باشد پرونده را به نزدیک ترین دادگاه هم عرض ارسال می نماید.
تقدیم دادخواست تقابل تا اولین جلسه دادرسی
طبق ماده 143 قانون ایین دادرسی مدنی دادخواست دعوی متقابل باید تا پایان اولین جلسه دادرسی تقدیم شود و اگر خواهان دعوی متقابل را در جلسه دادرسی (اولین جلسه رسیدگی) اقامه نماید خوانده می تواند برای تهیه پاسخ و ادله خود تاخیر جلسه را در خواست نماید .
در صورت عدم تقاضای تجدید جلسه از سوی زوجه ( خوانده دعوی تقابل) به جهت تقدیم دادخواست متقابل از سوی زوج در جلسه اول دادرسی دادگاه به هر دو دعوی به طور توأمان رسیدگی کرده و انشا رای می نماید. دعوی تقابل باید با دعوی اصلی ناشی از یک منشا بوده یا ارتباط کامل داشته باشد.
بین دو دعوی وقتی ارتباط کامل موجود است که اتخاذ تصمیم در هر یک موثر در دیگری باشد و چنانچه دعوای اخیر دعوی متقابل نباشد در دادگاه صالح به طور جداگانه رسیدگی خواهد شد.
