طبق ماده ۳۵۱ قانون مجازات اسلامی: « ولی دم، همان ورثه مقتول است به‌جز زوج یا زوجه او که حق قصاص ندارد».
اولیاء دم همان ورثه مقتول هستند، به‌جز زوج یا زوجه مقتول که حق قصاص ندارند و بر طبق ماده 862 قانون مدنی طبقات ارث 3 طبقه تقسیم می‌شوند.
طبقه اول: پدر و مادر و اولاد و اولاد.
طبقه دوم: اجداد و برادر و خواهر و اولاد آن‌ها.
طبقه سوم: اعمام و عمات واخوال و خالات و اولاد آن‌ها.
اگر حتی یک نفر از طبقه بالاتر باقی‌مانده باشد نوبت به وارث طبقه بعد نمی‌رسد.
اگر حق قصاص، به هر علت، تبدیل به دیه شود یا به مال یاحقی مصالحه شود، همسر مقتول نیز از آن ارث می‌برد و قاعده کلی در حق قصاص اولیای دم این است که در صورت تعدد آن‌ها هرکدام از ایشان حق قصاص قاتل را به‌طور کامل دارند.
هرگاه صاحب حق قصاص فوت کند حق قصاص به ورثه او می‌رسد حتی اگر همسر شخص مقتول باشد.
بر طبق ماده 452 قانون مجازات اسلامی، بستگان مادری از دیه مقتول ارث نمی‌برند و سایر وراث به نسبت سهم‌الارث از دیه مقتول ارث می‌برند.
اگر اولیاء دم متعدد باشند و بعضی خواهان قصاص و بعضی تمایل به عفو داشته باشند کسی که خواهان قصاص است باید مازاد بر استحقاق خود بر دیه را به سایر اولیای دمی که خواهان دیه هستند پرداخت کنند و اگر سایر اولیای دم فقط قاتل را عفو کنند ولی دم متقاضی باید قصاص مازاد دیه را به قاتل پرداخت و او را قصاص کنند.
اگر بین اولیای دم محجور مثل صغیر باشد ولی قهری او می‌تواند با اختیار خود با توجه به مصلحت محجور قاتل را قصاص کند یا گذشت و یا دیه دریافت کند حتی می‌تواند تا زمان بلوغ یا افاقه منتظر بماند.
اگر محجور ولی نداشته یا در دسترس نباشد و یا شناخته‌نشده باشد بر طبق ماده 356 قانون مجازات اسلامی، ولی او مقام معظم رهبری است که رئیس قوه قضاییه با اجازه رهبری اختیار را به دادستان‌های مربوط تفویض می‌کند.
اعمام و عمات و اخوال و خالات=اولاد برادر و خواهر
