اصل بر این است که هر یک از دادگاه های کشور به دعاوی و امور داخل در صلاحیت خود رسیدگی می کند به همین خاطر برای مثال دادگاه کیفری به امور جنایی و دادگاه حقوقی هم به امور حقوقی رسیدگی می کند و این دو صلاحیت شان کاملا فرق دارد و به اصطلاح می گویند از نظر صلاحیت ذاتی متفاوتند.
حال فرض کنید دعوایی در دادگاه کیفری مطرح شده است اما رسیدگی به این دعوا منوط به اثبات ادعایی است که در صلاحیت دادگاهی غیر از دادگاه کیفری است.
برای مثال می توان گفت زنی علیه مرد طرح شکایت ترک نفقه می کند اما مرد ادعا می کند اصلا با ایشان هیچ رابطه زن و شوهری و ازدواج ندارد و چون نفقه مختص ازدواج است رسیدگی به این شکایت در دادگاه کیفری ابتدائا مستلزم طرح دعوای اثبات زوجیت در دادگاه حقوقی خانواده است.
توضیح قرار اناطه کیفری دادگاه کیفری با مثال
برای مثال دوم فرض کنید در دادگاه کیفری طرح شکایت شده علیه کسی از باب رابطه نامشروع اما یکی از طرفین رابطه نامشروع بودن را رد می کند و معتقد است که بین این دو رابطه ازدواج و عقد نکاح حاکم است یعنی مرد معتقد است که این فرد شاکی زن اوست حال رسیدگی به این شکایت منوط به اثبات این است که بین این دو رابطه زن و شوهری نکاح برقرار نباشد.
با دقت در مثال ها در میابند که در قرار اناطه همیشه نیاز است مقدمه ای اثبات شود یعنی رسیدگی به دعوای اصلی منوط به اثبات ابتدایی آن ادعا در دادگاه صالح است که این امر را قرار اناطه می نامند زیرا در این مثال ها مرجع کیفری قرار اناطه صادر می کند تا آن ادعا در مرجع دیگر رسیدگی شود.
خود واژه اناطه هم از منوط کردن و به معنی موکول کردن و معلق کردن گرفته شده است.
ماده قانونی اناطه کیفری
ماده ۲۱ قانون آیین دادرسی کیفری در این باره مقرر می کند:
هرگاه احراز مجرمیت متهم منوط به اثبات مسائلی باشد که رسیدگی به آنها در صلاحیت مرجع کیفری نیست و در صلاحیت دادگاه حقوقی است، با تعیین ذینفع و با صدور قرار اناطه، تا هنگام صدور رأی قطعی از مرجع صالح، تعقیب متهم، معلق و پرونده به صورت موقت بایگانی می شود.
در این صورت، هرگاه ذینفع ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ قرار اناطه بدون عذر موجه به دادگاه صالح رجوع نکند و گواهی آن را ارائه ندهد، مرجع کیفری به رسیدگی ادامه می دهد و تصمیم مقتضی اتخاذ می کند . “
شرایط صدور قرار اناطه
قبل از هر چیز باید دانست که صدور قرار اناطه استثنا محسوب می شود و جز در موارد نادر این امر اتفاق نخواهد افتاد اما در همین موارد استثنایی هم وجود شرایطی لازم است.
- احراز مجرمیت متهم منوط به اثبات مسائلی باشد که در صلاحیت دادگاه کیفری نیست.
- وجود ذی نفع و طرح دعوا در آن مرجع ظرف ۱ ماه.
- دعوا در باره مال منقول نباشد یعنی غیر منقول باشد.
-
اگر بازپرس این قرار را صادر کند موظف است آن را به اطلاع دادستان برساند و اگر دادستان مخالف باشد اختلاف این دو را دادگاه حل خواهد کرد دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل اتهام را دارد.
تکلیف بعد از صدور قرار اناطه چیست؟
با صدور قرار اناطه وفق بند آخر ماده ۲۱ ق.آ.د.ک ذی نفع تا ۱ ماه فرصت دارد تا در دادگاه صالح طرح دعوا کند و اگر این کار را نکند پس از این مدت دادگاه کیفری دعوای اصلی را از سر می گیرد و رای مقتضی و مناسب صادر می کند.
این در حالی است که در قرار اناطه حقوقی پس از ۱ ماه فرصت یاد شده دادگاه قرار رد دعوا صادر می کند.
آیا صدور قرار اناطه قابل اعتراض است
مطابق قانون آیین دادرسی کیفری و ماده ۲۷۰ قرار اناطه قابل اعتراض است این اعتراض دارای مهلتی است که اگر اناطه را دادسرا و توسط بازپرس صادر کرده باشد اگر فرد داخل ایران باشد ۱۰ روز فرصت دارد و اگر خارج از کشور باشد ۱ ماه فرصت دارد برای اعتراض به قرار اناطه.
اما در قرار اناطه ای که دادگاه صادر کرده است این مهلت ها حسب مورد ۲۰ روز و ۲ ماه خواهد بود.
اعتراض به قرار اناطه کجا رسیدگی می شود؟
در پاسخ باید گفت اعتراض به این قرار در دادگاهی رسیدگی می شود که نسبت به اصل اتهام صالح است اگر این قرار در دادسرا صادر شود. اگر خود دادگاه قرار اناطه صادر کند بسته به این که این دادگاه ،دادگاه کیفری ۱ یا کیفری ۲ باشد مرجع تجدید نظر و اعتراض فرق مشکند.
اگر کیفری ۲ در مقام رسیدگی قرار اناطه صادر کند اعتراض در دادگاه تجدید نظر به عمل می آید. اگر دادگاه کیفری ۱ زمان رسیدگی به جرم های اختصاصی خود قرار اناطه صادر کند مرجع اعتراض دیوان عالی کشور است.
اگر این قرار توسط بازپرس صادر شود ظرف ۱۰ روز توسط شاکی قابل اعتراض است و برای مقیمان خارج ۱ماه. اما اگر از هریک از دادگاه ها صادر شود این مهلت ۲۰ روز خواهد بود و برای مقیمان خارج ۲ ماه.
حال اگر دادگاه در رسیدگی اعتراض را وارد دانست و قرار را لغو کرد قرارجلب به دادرسی می دهد؛ یعنی دستور می دهد بدون صدور اناطه دعوا از رسیدگی شود.
درخواست قرار اناطه چگونه است؟
گاهی اوقات صدور قرار اناطه منوط به درخواست طرفین نیست یعنی مقام قضایی خود تشخیص می دهد که این پرونده نیازمند قرار اناطه است پس مقام قضایی هم می تواند در این امر موثر باشد با صدور قرار اناطه فعلا رسیدگی دادگاه تا تعیین تکلیف به دعوی مورد اناطه متوقف می شود.
نتیجه گیری
هر گاه رسیدگی به دعوای کیفری منوط به اثبات ادعایی در دادگاه حقوقی باشد مثل مثال ها و مصادیقی که در بالا آورده شد از موارد صدور قرار اناطه خواهد بود برای آوردن مصداق دیگر می توان گفت اگر شاکی علیه کسی طرح شکایات تخریب مال غیر منقول کند ولی طرف مقابل معتقد باشد که این مال در مالکیت وی می باشد و ملک خود وی می باشد از موارد صدور قرار اناطه است.
برای اثبات مالکیت البته لازم به ذکر است که اگر یکی از طرفین سند رسمی ملک را داشته باشد دیگر قرار اناطه منتفی خواهد بود زیرا مالکیت وی بر ملک رسمی و شناخته شده است.
از دیگر موارد صدور قرار اناطه در دعوای اصل نکاح یعنی اثبات زوجیت که در بالا اشاره شد و طلاق است.
