در حقوق کیفری، ارکان تشکیلدهنده هر جرم عبارتند از: عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر معنوی. در ادامه به ارکان تشکیلدهنده جرم مزاحمت تلفنی خواهیم پرداخت.
1. عنصر قانونی جرم مزاحمت تلفنی
عنصر قانونی هر جرم به قوانین و مقرراتی اطلاق میشود که به موجب آنها فعل و یا ترک فعلی جرم شناخته شده است. جرم مزاحمت های تلفنی نیز در قانون مجازات اسلامی و قانون اصلاح تبصره 2 ماده 14 قانون تأسیس شرکت مخابرات ایران مصوب سال 1366، جرمانگاری شده است. در ماده 641 قانون مجازات اسلامی، قانونگذار ابتدا وسیله ارتکاب جرم مزاحمت های تلفنی را مشخص کرده است.
پس از آنکه وسیله ارتکاب جرم در این ماده معین شده، مجازات مزاحمت تلفنی مقرر شده است. علاوه بر این، در قانون اصلاح تبصره ۲ ماده ۱۴ قانون تأسیس شرکت مخابرات ایران مصوب سال ۱۳۶۶، نیز به جرم مزاحمت تلفنی پرداخته شده است. در این ماده واحده، علاوه بر اینکه مزاحمت تلفنی از طریق وسایل مخابراتی جرمانگاری شده، اختلال عمدی و همراه با سوءنیت در ارتباط سایرین نیز مشمول جرم مزاحمت تلفنی قلمداد شده است.
2. عنصر مادی در جرم مزاحمت تلفنی
طبق ماده 641 قانون مجازات اسلامی، عنصر مادی جرم مزاحمت تلفنی انجام فعل مزاحمت است. به عبارت دیگر، برای اینکه بتوانیم مراحل شکایت مزاحمت تلفنی را طی کنیم، حتماً باید انجام فعل مزاحمت تلفنی توسط مرتکب را به اثبات برسانیم. اثبات تحقق عنصر مادی جرم مزاحمت تلفنی منوط به اثبات رفتاری غیرمعمول از سوی مرتکب و آزار و اذیت مخاطب است. از سوی دیگر، ایجاد ارتباط تلفنی بخش اصلی عنصر مادی مزاحمت های تلفنی است و حتماً باید تماس تلفنی و یا مخابراتی انجام شده باشد تا جرم محرز شود.
3. عنصر معنوی در ارتکاب جرم مزاحمت های تلفنی
عنصر معنوی در هر جرمی متشکل از سوءنیت عام و سوءنیت خاص است. جرم مزاحمت های تلفنی نیز از این قاعده مستثنی نیست.
الف) سوءنیت عام جرم مزاحمت تلفنی
اراده قطعی و صریح مرتکب جرم مزاحمت تلفنی به انجام فعل و یا ترک فعل مجرمانه و آگاهی از غیرقانونی بودن آن، سوءنیت عام جرم مزاحمت تلفنی است.
ب) سوءنیت خاص جرم مزاحمت تلفنی
برای تحقق جرم مزاحمت های تلفنی و مجازات مرتکب آن، باید برای قاضی محرز شود که فرد علاوه بر سوءنیت عام، سوءنیت خاص نیز داشته است. یعنی فرد باید قصد مزاحمت برای شخص مخاطب را داشته باشد تا بتوان وی را قابل تعقیب کیفری دانست. در مواردی که شخصی به اشتباه با دیگری تماس تلفنی برقرار میکند، جرم مزاحمت تلفنی اتفاق نمیافتد؛ زیرا تماسگیرنده قصد نداشته طرف مقابل را مورد آزار و اذیت قرار دهد و چه بسا، ممکن است طرف مقابل را نشناسد.