جعل اسناد معمولا از نظر شکل و نحوه انجام به دو دسته مادی و معنوی (مفادی) تقسیم می‌شود که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم:
جعل مادی:
در این نوع از جعل و تزویر، به صورت ملموس و فیزیکی در نوشته‌های یک سند تغییر انجام می‌شود، بنابراین جعل مادی همراه با آثار مادی و قابل دیدن است؛ از نظر قانون جعل مادی یعنی انجام هر یک از اعمالی که در ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی تعریف شده است.
جعل معنوی یا مفادی:
به این نوع از جعل تزویر نیز گفته می‌شود چرا که همیشه همراه با نیرنگ و فریب است؛ در جعل مفادی یا معنوی، در سند یا نوشته تغییر فیزیکی همراه با دست بردن انجام نمی‌شود بلکه در زمان تنظیم سند است که نویسنده حقیقت توافق شده در معامله را در سند به وسیله الفاظ مشابه تغییر می‌دهد.
به عبارت دیگر موضوع دیگری بر خلاف آنچه که باید در سند نوشته می‌شده در آن درج شود؛ به همین خاطر است که بر خلاف جعل مادی، جعل مفادی یا معنوی هیچ علامت ظاهری و فیزیکی ندارد و در آن نیاز به ابزار و اعمالی نظیر محو کردن و خراشیدن نوشته وجود ندارد بلکه تنها ابزار به کار رفته در آن تزویر یا فریب است.
از نظر قانونی انجام دادن هر یک از اعمالی که در ماده ۵۳۴ قانون مجازات اسلامی آمده است، جعل مفادی یا معنوی است؛ این ماده می‌گوید هر یک از کارمندان نهادهای دولتی، مراجع قضایی و مأموران خدمات عمومی، یکی از اعمال زیر را انجام دهد به مجازات اداری، حبس و جبران خسارت محکوم می‌شود:
در نوشتن اسناد و قراردادها، تزویر و جعل به کار ببرند، یعنی مضمون یا موضوع آن را تغییر دهند یا گفتار و نوشتار یک مقام رسمی و مهر یا گفته‌های یکی از طرفین را تحریف کنند و یا به صورت کلی امری را بر خلاف واقع ثبت کنند.
