عقد معاوضه و عقد بیع، دو نوع قرارداد خرید و فروش هستند که در آن هر دو طرف به تبادل کالا یا خدمات می‌پردازند. با این حال، تفاوت اصلی بین این دو در نحوه تبادل می‌باشد. در عقد بیع، یکی از طرفین کالا یا خدمات را به مبلغ پولی به طرف دیگر می‌فروشد. به عنوان مثال، فروش یک لپ تاپ به ازای ۱۰ میلیون تومان، یک مثال از عقد بیع است. اما در عقد معاوضه، دو طرف به تبادل دو کالای مختلف با یکدیگر پرداخته و هر یک، کالای خود را دریافت می‌کنند. به عنوان مثال، فرض کنید شما یک ماشین دارید و مایلید آن را با یک آپارتمان معاوضه کنید. در اینجا، شما و صاحب آپارتمان هر دو طرف عقد معاوضه هستید و هر یک کالای خود را با کالای طرف مقابل تعویض می‌کنید.
همچنین یکی دیگر از تفاوت های این دو مقوله، مربوط به حق شفعه است. حق شفعه بین دو نفر خریدار و فروشنده فقط در عقد بیع جاری است. یعنی اگر دو شریک که در یک ملک ملکیت مشاعی دارند یکی از آنها سهم خود را به دیگری یعنی شخص ثالث بفروشد، شریک دیگر می تواند حق شفعه خود را اعلام کرده و ثمن معامله شخص ثالث را بپردازد و تمام ششدانگ ملک را مالک شود ولی چنانچه عقد معاوضه بین یکی از دو شریک و شخص ثالث انجام شود شریک دیگر نمی تواند حق شفعه خود را اعلام و اعمال نماید.
