اثبات کراهت زوجه در دادگاه به نوع کراهت و دلیل آن بستگی دارد:
1-اثبات کراهت در طلاق خلع: زمانی که کراهت، صرفاً جنبه عاطفی دارد و زن خواهان طلاق خلع است، نفسِ اعلام کراهت از سوی زن و اقدام او برای بذل (بخشیدن) قسمتی یا تمام مهریه یا مال دیگر به شوهر، به نوعی نشاندهنده جدیت او در این کراهت است. در این حالت، دادگاه معمولاً وارد جزئیات دلایل این بیعلاقگی نمیشود، بلکه بر توافق طرفین (هرچند تحت تأثیر بذل مال از سوی زن) یا احراز کراهت زن و تمایل او به پرداخت فدیه تمرکز میکند.
2-اثبات کراهت ناشی از عسر و حرج: اگر کراهت زن ریشه در رفتارها و شرایط سوء ایجاد شده توسط مرد (عسر و حرج) داشته باشد، زن باید بتواند آن دلایل و مصادیق عسر و حرج را در دادگاه به اثبات برساند. اینجاست که نقش ادله اثبات دعوا پررنگ میشود:
=شهادت شهود: افرادی که از نزدیک شاهد رفتارهای نامناسب شوهر، ضرب و شتم، اعتیاد او و یا سایر موارد عسر و حرج بودهاند، میتوانند در دادگاه شهادت دهند.
=گزارش پزشکی قانونی: در موارد ضرب و جرح، ارائه گواهی از پزشکی قانونی که میزان و نوع صدمات را مشخص کند، بسیار کمککننده است. همچنین در مورد بیماریهای خاص یا عقیم بودن، نظر پزشکی قانونی معتبر خواهد بود.
=احکام قضایی پیشین: اگر قبلاً شکایاتی مبنی بر عدم پرداخت نفقه، ضرب و شتم و... مطرح شده و منجر به صدور حکم محکومیت برای شوهر شده باشد، این احکام میتوانند به عنوان مدرک استفاده شوند.
=اسناد و مدارک دیگر: پیامکها، فایلهای صوتی یا تصویری (با رعایت ضوابط قانونی پذیرش آنها در دادگاه)، استشهادیه محلی، گزارش کلانتری و هرگونه مدرکی که بتواند ادعای زن را تقویت کند.
= اقرار زوج: اگر شوهر در دادگاه به رفتار ناشایست خود یا وجود شرایط عسر و حرج اقرار کند، این خود دلیل محکمی است.
=نظر کارشناس یا داور: در برخی موارد، دادگاه پرونده را به داوری ارجاع میدهد و نظر داوران منتخب طرفین یا داور منصوب از سوی دادگاه، در تصمیمگیری قاضی مؤثر خواهد بود.
بنابراین، در حالت دوم، زن باید تمرکز خود را بر اثبات عواملی بگذارد که منجر به کراهت و سختی در زندگی مشترک شدهاند.