موارد مصرف ثلث مال

ممکن است شخص قبل از فوت وصیت نکرده باشد در این صورت کل ماترک به ورثه او می رسد، ولی اگر متوفی در مورد ثلث اموال وصیت نموده باشد و موارد مصرف ان را مشخص نکرده باشد، ابتدا دیون و واجباتی که به متوفی تعلق میگیرد باید ادا شود و بعد از آن از باقی ثلث ترکه اگر مصرف خاصی را وصیت کرده باشد باید در همان راه خرج شود، در غیر اینصورت اگر مصرف خاصی را مشخص نکرده باشد، بعد از پرداخت واجبات و ادای دیون متوفی ، مابقی ثلث اموال برای ورثه است.

ثلث میت به چه کسانی تعلق میگیرد

ماترک متوفی بعد از فوت او به ورثه حین الفوت او به ارث می رسد. اما گاهی اشخاص برای بعد از فوت خود نیز تدابیری اندیشیده اند تحت عنوان وصیت تملیکی یا عهدی که ممکن است سایر وراث از آن اطلاعی نداشته باشند یا آن را قبول نکنند. باید به عرض برسانیم که قانون مدنی این اجازه را به هر شخصی داده است که قبل از فوت خود تا یک سوم اموال خود را در حق هر کسی که میخواهد وصیت نماید. ثلث میت میتواند به هر شخص اعم از وراث یا غیر از وراث تعلق بگیرد.

تقسیم ثلث بین فرزندان

ورثه متوفی طبق گواهی انحصار وراثت تعیین و قدرالسهم هر یک ازورثه نیز در گواهی مزبور مشخص میشود. حال در بعضی مواقع نیز شخص دیگری در ماترک متوفی به موجب وصیت نیز سهیم شده است که در اینصورت احتمال دارد تا یک سوم اموال به شخصی که به نفعش وصیت شده است برسد و از سهم الارث سایر ورثه کم شود. و شخص فقط قادر است نسبت به ثلث اموال خود وصیت نماید نه بیشتر از آن، اما اگر این تقسیم ثلث بین فرزندان صورت بگیرد یعنی بعنوان مثال متوفی یکی از فرزندان خود را بر سایر فرزندان ترجیح داده و به نفع او وصیت کرده باشد، بدوا تقسیم ثلث فرزندان صورت میگیرد و مابقی اموال به نسبت سهم دختر و پسر و همسر قابل تقسیم است، و زمانی که تقسیم ثلث بین یک فرزند یا چند فرزند صورت بگیرد، آن فرزندان علاوه بر ثلث که به نفعشان وصیت شده است، از باقی اموال نیزبه نسبت سهم خود ارث می برند.

یک سوم یعنی چقدر

در مورد وصیت تملیکی به این نتیجه رسیدیم که تا زمانی که هزینه های کفن و دفن و واجبات و دیون متوفی پرداخت نشود ترکه متوفی قابل تقسیم نمی باشد، اما ممکن است شخص نیز برای بعد از فوتش وصیت نامه ای تنظیم کرده باشد و دیگری را بعنوان موصی له مشخص کرده باشد و یک سوم اموال خود را به نفع او وصیت نموده باشد، طبق ماده ۸۴۵ قانون مدنی یک سوم اموال و میزان ثلث دارایی متوفی در هنگام وفات او مشخص میشود، نه به اعتبار دارایی او هنگامی که زنده است و وصیت می نماید. به این صورت که بعد از فوت ابتدا از کل اموال متوفی دیون و واجبات متوفی کسر می شود و بعد از کسر و پرداخت بدهی های متوفی از کل ماترک چه اموال منفعت مالی باشد چه عین مال وصیت شده باشد طبق ماده ۸۴۶ قانون مدنی محاسبه می شود و یک سوم از کل اموال خارج میشود. نکته مهم؛ ممکن است اموال متوفی متعدد باشد و متوفی نیز قبل از فوت خود مشخص نکرده باشد که در خصوص کدام یک از اموال وصیت کرده است در اینجا قانون به ورثه این اجازه را داده است که یک سوم را آنها تعیین و مشخص نمایند.

ملاک تعیین ثلث در وصیت نامه

میزان ثلث به میزان اعتبار دارایی حین وفات معین می شود، نه به اعتبار دارایی او حین وصیت، و هر گاه مالی که نسبت به آن وصیت شده است، مال معینی باشد آن مال قیمت گذاری میشود، اگر قیمت مال بیشتر از ثلث آن مال باشد ، زیادتر از ثلث مال ورثه است مگر اینکه وراث اجازه دهند. یا ممکن است مالی که نسبت به آن وصیت شده است منافع یک ملک باشد ابتدا عین ملک با وجود منافع آن قیمت گذاری میشود، و سپس ملک بدون منافع قیمت گذاری می شود، و تفاوت بین دو قیمت از ثلث محاسبه میشود.اما در جایی ممکن است اموال متعدد و کلی باشد و تعیین ثلث در وصیت صورت نگرفته باشد، که ثلث از کدام یک از اموال پرداخت شود، در اینجا تعیین مال برای پرداخت ثلث که از کدام یک از اموال صورت بگزرد با ورثه است. گاهی هم ممکن است مالی کهنسبت به آن وصیت شده است، جزء مشاع ترکه باشد، در اینجا موصی له با بقیه شرکاء مشاعا شریک خواهد شد.

وصیت کل اموال

یکی از مستحباتی که در آیات و روایات به آن تاکید فراوان شده است، اینست که قبل از مرگ وصیت نامه تنظیم شود. وصیت به دو شکل تملیکی و عهدی تنظیم می شود. در تملیکی فرد عین یا منفعت مال خود را برای بعد از فوتش مجانی به دیگری می بخشد و در وصیت عهدی شخصی را بعنوان وصی مامور به انجام کاری برای بعد از مرگ خود میکند. وصیت کل مال اگر بصورت تملیکی باشد، شخصی که به نفعش وصیت شده باید آن را قبول نماید. ضمن اینکه وصیت در مال فقط تا یک سوم آن نافذ است و زاید بر ثلث اموال اگر نسبت به آن وصیت شده باشد باطل نیست و بستگی به نظر وراث دارد. اگر ورثه قبول نمایند که آن را پرداخت نمایند مشکلی نیست در هرصورت وصیتی که نسبت به کل اموال صورت گرفته باشد تا ثلث آن قابلیت اجرا دارد.

وصیت در ثلث مال

با وصیت و انواع وصیت و احکام مربوط به آن در شرع و قانون آشنایی پیدا کردیم، حال سوال شده است که فرد میتواند وصیت در ثلث مال خود کند؟ پاسخ به این سوال قطعا مثبت است و فرد میتواند در خصوص ثلث اموال خود مشخص نماید که چگونه و به چه ترتیبی مصرف شود. گاها اشخاص دیون و واجبات مانند نماز و روزه و خمس و زکات خود را بعنوان وصیت در ثلث مال خود قرار می دهند.

آیا ثلث میت واجب است؟

هر گاه شخص یک سوم یا ثلث دارایی خود را برای بعد از فوتش وصیت می نماید، عمل به وصیت واجب است و وراث قبل از تقسیم ماترک جایز است اول از کل ماترک کل دیون و بدهی های متوفی را پرداخت نمایند، و در مرحله بعد ثلث اموال را از ترکه خارج و وصیت نسبت به ثلث را اجرا نمایند. اما اگر وصیت بیشتر از یک سوم باشد ورثه می توانند قبول ننماید و آن را رد کنند.

دو ثلث ترکه یعنی چه؟

هر مالی که از متوفی به جا میماند بعنوان ماترک بین وراث قابل تقسیم می باشد، قبل از تقسیم ارث ابتدا لازم است که تمام دیون و بدهی های متوفی از ماترک پرداخت شود و بعد از آن در صورت وجود هر نوع وصیتی نوبت به عمل کردن به آن وصیت میرسد، همانطور که در قانون مشخص شده است هر شخص فقط میتواند نسبت به ثلث اموال خود وصیت کند و دو ثلث ترکه نافد نبوده ولی با اجازه وراث میتوان به ان عمل نمود. و اگر متوفی زیاده بر ثلث را جهت مصرف اموری تعیین کرده باشد اگر ورثه آن زیاده بر ثلث را قبول ننمایند به همان ترتیبی که وصیت کرده است، از ترکه خارج می شود تا به میزان ثلث برسد و بیشتر از ثلث باطل خواهد بود و اگر ان مازاد بر ثلث به تمام اموال تعلق گرفته باشد زیاده آن از همه کسر خواهد شد.

دعوای ثلث چیست؟

در مورد وصیت بر ثلث ترکه توضیحات لازم را در مطالب قبل عنوان نمودیم. با توجه به متن قانون و از لحاظ حقوقی وصیت بیشتر از ثلث غیرنافذ است ، بدین معنی که شخص حتی میتواند نسبت به کل دارایی خود وصیت کند و باطل نمی باشد، و اگر هر یکاز ورثه آن را قبول نمایند میتواند به نسبت سهم الارث خود آن را پرداخت نماید، اما رد وصیت زاید بر ثلث این به این معنا نیست که اشکال شرعی وجود داشته باشد چون جزو حقوق هر یک از ورثه است. اما عمل به ثلث وصیت از نظر شرعی واجب است.

زمان معتبر جهت تعیین ثلث ترکه

مطابق ماده ۸۴۵ قانون میزان ثلث به اعتبار دارایی وصیت کننده در زمان وفات او تعیین می شود نه به اعتبار زمانی که وصیت می نماید. اما بحث اصلی زمانی مطرح می شود که در زمان وصیت ممکن است مالی که ثلث آن وصیت شده است ارزشش به اندازه همان ثلث باشد ولی بعد از فوت به نسبت تورم ارزش ان بالا رفته باشد و مازاد بر ثلث شود، در اینجا زمانی ان وصیت قابل اجراست که ورثه آن را قبول نمایند والا تا میزان ثلث آن قابلیت اجرا دارد.

ثلث ترکه یعنی چه؟

با توجه به اینکه شرع اسلام در خصوص وصیت توسط مومن تاکید کرده است، احکام مختلف آن نیز در قانونمدنی کاملا مشخص شده و نسبت به آن تعیین تکلیف کرده است. مستحب است هر شخص در زمان حیات خود نسبت به حقی که به گردن دارد رسیدگی نموده یا در آن موارد وصیت تنطیم نماید، تا بعد از فوت او دیون و واجبات توسط وراث او پرداخت شود. اما این وصیت فقط تا ثلث اموال جایز است و اگر وصیت بیشتر از یک سوم اموال باشد فقط در صورتی قابل اجرا است که سایر ورثه آن را قبول نمایند. ثلث ترکه یعنی بعد از فوت و قبل از تقسیم ترکه ابتدا هزینه های کفن و دفن و بدهی هایی که متوفی دارد تسویه شود و بعد از آن کل ماترک محاسبه شود و طبق مواد ۸۴۰ تا ۸۴۹ قانون مدنی ثلث ترکه خارج شود و مابقی بین وراث تقسیم شود، در صورتیکه وصیت بیشتر از ثلث اموال باشد باید ورثه اجازه دهند تا در آن راه به مصرف برسد یا اگر بعضی از وراث راضی باشند و بعضی دیگر ناراضی باشند هر یک می توانند نسبت به سهم الارث خود ان را قبول و پرداخت نمایند.

ارث کسانی فرزند ندارند

تقسیم اموال اشخاصی که ازدواج نکرده اند و یا ازدواج کرده و فرزندی ندارند بعد از فوت به شرح ذیل است؛ 

 

۱- اگر متوفی کلا ازدواج نکرده و همسر و فرزندی نداشته باشد کل ماترک او در طبقه اول به پدر و مادر او می رسد، و در صورتی که هیچکدام زنده نباشند ارث به طبقه دوم یعنی اجداد و خواهر و برادر متوفی و اولاد آنها می رسد. در صورت وجود حتی یکنفر از طبقه دوم دیگر نوبت به طبقه سوم نمی رسد.

 

۲- اما اگر متوفی ازدواج کرده و فرزند ندارد، اگر زن باشد یک دوم از ماترک سهم شوهر متوفی و مابقی به پدر و مادر او میرسد و اگر پدر و مادر در قید حیات نباشند، یک دوم به شوهر و مابقی به وراث طبقه دوم می رسد. حالت بعدی اینکه اگر متوفی مرد باشد و فرزندی نداشته باشد سهم زن از اموال شوهرش یک چهارم است. و مابقی ارث به پدر و مادر متوفی می رسد و در صورت فوت آنها به اجداد، خواهر و برادر و اولاد انها می رسد و اگر در طبقه دوم هم نیز کسی نباشد نوبت به طبقه سوم می رسد.

تقسیم ارث مرد بدون فرزند پسر

در تقسیم ارث مرد بعد از فوت برای تعیین ورثه ابتدا لازم است گواهی انحصار وراثت گرفته شود تا ورثه حین الفوت او مشخص شوند. ارث مردی که فرزند ندارد به پدر و مادر و همسر می رسد، سهم زن از ماترک به میزان یک چهارم و باقیمانده ترکه به پدر و مادر می رسد. اگر پدر و مادر مرد نیز در قید حیات نباشند ترکه در طبقه دوم به خواهر و برادر و زن متوفی می رسد.

ارث مرد از زن

مطابق قانون مرد از زن به میزان یک چهارم ارث می برد. و اگر زن فرزند نداشته باشد میزان سهم الارث مرد از زن نصف اموال زن می باشد و مابقی ترکه در صورت وجود پدر و مادر به آنها می رسد. و اگر پدر و مادر زن نیز فوت کرده باشند سهم الارث پدر و مادر به طبقه دوم وراث یعنی خواهر و برادر زن به ارث می رسد.

ارث مرد مجرد

اگر متوفی ازدواج نکرده باشد و فرزندی هم نداشته باشد، بعد از فوت ماترک بین پدر و مادر مرد مجرد تقسیم می شود. اما اگر مرد محرد باشد ولی دارای فرزند باشد سهم پدر و مادر هر کدام یک ششم از ماترک می باشد و مابقی دارایی مرد مجرد به فرزندان او به نسبت پسر دو برابر دختر ارث می رسد. اگر فرزندان همگی دختر یا همه پسر باشند ارث به مساوی بین فرزندان تقسیم می شود. حتی اگر مرد مجرد یک فرزند دختر یا پسر داشت باشد سهم پدر و مادر هر کدام یک ششم از اموال و کل ماترک به همان یک فرزند می رسد. در صورتی که پدر یا مادر متوفی جزو ورثه باشند و بعد از متوفی فوت نمایند میزان سهم الارث هر کدام به فرزندان آنها می رسد.

ارث عمو بدون فرزند

در مواردی که شخص اصلا ازدواج نکرده باشد و پدر و مادر متوفی نیز زنده نباشند، ارث به طبقه دوم که شامل اجداد و خواهر و برادر می شود می رسد، و اگر در همان طبقه دوم نیز اجداد و خواهر و برادر در قید حیات نباشند ارث به خواهرزاده و برادرزاده متوفی میرسد. در موارد تقسیم ارث عمو بدون فرزند اگر همسر نیز وجود داشته باشد، به همسر او یک چهارم از اموال به ارث میرسد و مابقی بین سایر ورثه مانند خواهرزاده و برادرزاده تقسیم می شود.

ارث از برادر بدون فرزند

وراث حینالفوت شخص طبق قانون در طبقه اول پدر و مادر و فرزند و همسر می باشند و در صورتی که در طبقه اول هیچ کس زنده نباشد ارث به طبقات بعدی میرسد. ارث برادر بدون فرزند هم طبق همین فرمول در صورتی که برادر مجرد باشد و در طبقه اول نیز پدر و مادر در قید حیات نباشند ارث برادر به طبقه دوم که اجداد و خواهر و برادران او می رسد و اگر هر یک از اجداد و خواهر و برادر هم در قید حیات نباشند، به اولاد خواهر و برادر میرسد. در صورتیکه برادر نیز ازدواج کرده باشد، همسر او نیز در کنار خواهر و برادر ارث می برد.

روش های تقسیم ترکه و مطالبه سهم الارث

تقسیم ترکه با دو روش صورت می پذیرد، در روش اول اگر تمام وراث و اشخاصی که در ترکه شرکت دارند حاضر و رشید باشند به هر نحوی که تصمیم بگیرند می توانند ترکه را مابین خود تقسیم نمایند مگر اینکه بین ورثه محجور یا غائب باشد تقسیم ترکه توسط نمایندگان آنها در دادگاه به عمل میآید. یا اشخاص ذی نفع می توانند در دادگاه حاضر شده ، به تراضی قراری راجع به مقدمات تقسیم یا طرز تقسیم اموال بگذارند. در این صورت دادگاه صورتمجلسی مشتمل بر قرارداد نامبرده تنظیم می نماید.

روش دوم تقسیم ترکه و مطالبه سهم الارث از طریق دادگاه می باشد یعنی اینکه اگ ورثه متعدد باشند و سایر ورثه یا در تقسیم ارث همکاری نکنند یا توافقی در کار نباشد، هر یک از وراث میتواند سهم الارث خود را مطالبه نماید. بدوا خواهان برای تقسیم ترکه باید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و دادخواست تقسیم ترکه را به طرفیت تمام وراث طرح نماید. و بعد از صدور رای به فروش اموال با تعین کارشناس اموال قیمت گذاری میشدو و ممکن است از طریق مزایده به فروش برسد.

شرایط قانونی تقسیم ترکه و مطالبه سهم الارث

بعد از اینکه انحصار وراثت متوفی صادر شد و ورثه و میزان سهم الارث هر کدام مشخص شد، در صورت تعدد ورثه هر یک از وراث میتوانند سهم الارث خود را از طریق دادگاه مطالبه نمایند. طرح دادخواست تقسیم در هر زمان قابل طرح است و مشمول مرور زمان نمی شود. مطابق قانون مدنی اگر محجور یا غائبی بین ورثه باشد حتما تقسیم اموال باید از طریق دادگاه صورت بگیرد ام نکته قابل توجه اینکه اگر تمام ورثه و اشخاصی که در ترکه شرکت دارند حاضر و رشید باشند به هر نحوی که بخواهند می توانند ترکه را مابین خود تقسیم نمایند لیکن اگر مابین آنها محجور یا غائب باشد تقسیم ترکه به توسط نمایندگان آنها در دادگاه به عمل میآید،بعد از اینکه خواهان دادخواست خود را از طریق دفاتر خدمات قضایی ثبت نمود، ابلاغیه ای جهت حضور کل ورثه صادر میشود، بعد از جلسه رسیدگی اگر اموال قابل تقسیم نباشد، قاضی دادگاه دستور فروش ترکه را صادر نموده و مراحل فروش ترکه در اجرای احکام قابل پیگیری می باشد. نکته؛ فروش اموال بصورت عادی انجام میشود مگر اینکه یکی از وراث همکاری نکند یا فروش از طریق مزایده را درخواست نماید.