در قوانین برای حرمت عمل به قیاس به سه دلیل ذیل استدلال می‌کند

۱. اجماع امامیه.

 

۲. ضرورت.

 

۳. اخبار متواتره.

اختلاف در ماهیت قیاس

در ماهیت قیاس اختلاف وجود دارد؛ بعضی بر این باورند که قیاس مانند کتاب و سنت دلیل است و برخی دیگر معتقدند قیاس عمل مجتهد است. کسانی هم چون «آمدی» و «ابن حاجب» که قیاس را دلیل می‌دانند در تعریف آن گفته‌اند:

 

«انه مساواه فرع لاصل فی عله حکمه او ما یقرب من ذلک»

 

و کسانی هم چون «باقلانی»، «فخررازی» و «بیضاوی» که قیاس در اصول فقه را عمل و فعل می‌دانند در تعریف آن گفته‌اند:

 

«انه عمل من اعمال المجتهد مثل تشبیه فرع باصل لوجود العله فیه او حمل معلوم علی معلوم آخر لاشتراکهما فی العله او بذل الجهد فی استخراج الحکم»

تفاوت قیاس اصولی و منطقی در فقه

قیاس اصولی همان تمثیل منطقی است و با قیاس منطقی تفاوت دارد، هر چند با یک دیگر اشتراک لفظی دارند، زیرا قیاس در اصول فقه به معنای سرایت دادن حکمی از موضوعی به موضوع دیگر به خاطر تشابه آن دو در علت حکم است، ولی قیاس منطقی به معنای استدلال از کلی به جزیی در قالب یکی از اشکال منطقی برای رسیدن از معلوم به مجهول می‌باشد.

در منطق سه نوع استدلال وجود دارد:

استدلال از کلی به جزئی (قیاس)

 

استدلال از جزئی به کلی (استقراء)

 

استدلال از جزئی به جزئی (تمثیل) .

خاستگاه قیاس در اصول فقه

منابع فقه شیعه شامل قرآن و سنت و اجماع و عقل است. در میان اهل سنت، عده ای که به اهل رأِی و قیاس مشهورند، علاوه بر این ها، قائل به حجیت قیاس هستند. قیاسی که منظور آنان است همان تمثیل منطقی است که تعریف آن گذشت. ازامامان چهارگانه فقهی اهل سنت، کسی که از همه به این روش مشهورتر است، ابوحنیفه است.

 

علت روی آوری اهل سنت به قیاس در اصول فقه اهل سنت، به برخی از مسائل تاریخی بر می‌گردد که عملاً دست اهل سنت را از میراث پر بار و غنی اهل بیت (ع) کوتاه کرد.

مفهوم موافق خود بر دو قسم است

۱- مساوی

 

۲- اولویت

نکته دوم

مفهوم موافق اولویت (قیاس اولویت ) : مفهومی که از نظر علت در مفهوم قویتر از منطوق است .

نکته اول

مفهوم موافق مساوی (قیاس مساوات ) : مفهمی که از نظر شدت و ضغف با منطوق مساوی است .

اقسام مفهوم

۱- موافق 

 

۲- مخالف

نکته فقهی

در فقه امامیه اگر قیاس منصوص العله باشد معتبر است و قیاس مستنبط العله معتبر نیست.

مفهوم کلی قیاس در اصول فقه

قیاس همان تمثیل منطقی است که از مقایسه دو چیز با یکدیگر، حکمی برای انسان حاصل می شود. در یک تقسیم بندی قیاس در اصول فقه به دو نوع تقسیم شده است: قیاس منصوص العله و قیاس مستنبط العله.

استمهال بانکی یعنی چه؟

استمهال بانکی سندی می باشد که توسط بانک ها نوشته می شود تا به مشتریان‌ مهلت دهند بدهی‌های به نعویق افتاده خود را پرداخت کنند.

 

برطبق این قرارداد مشتری باید در زمان‌ مشخصی که بانک مورد نظر تعیین کرده، مبالغی را پرداخت کند تا اصل بدهی به همراه جریمه‌ای که به آن تعلق گرفته است را با بانک مربوطه تسویه کند.

 

استمهال در موقعیت‌های مختلفی می‌تواند نوشته شود. انواع استمهال عبارت است از:

 

.استمهال بدهی به اشخاص

.استمهال بدهی مالیاتی

.استمهال بدهی بانکی

.استمهال بدهی به دولت

معنی استمهال در حقوق

استمهال در حقوق هم به معنای مهلت گرفتن از دادگاه می باشد.اگر دلایل و مدارک خواهان استمهال قوی و مستند باشد، قاضی با این درخواست موافقت کرده و با صورتجلسه این مطلب زمان دیگری را برای رسیدگی به پرونده تعیین و وقت جدید را به طرفین پرونده ابلاغ می‌کند.

استمهال چیست؟

استمهال به معنای مهلت خواستن از دادگاه برای رسیدگی به یک پرونده می باشد، به عنوان مثال اگر مدارک جدیدی برای ارائه در دادگاه دارید میتوانید از دادگاه تقاضای استمهال کنید و از دادگاه بخواهید به شما یک مدت مشخصی را مهلت بدهد تا مدارک جدید خود را جمع آوری کنید.

فرق بین استمهال و امهال چیست؟

استمهال

مشتری از بانک طلب مهلت میکنه، به صورت اقساط ماهانه میباشد و مدت باز پرداخت بسته به توان مشتری تا ۶۰ قسط هم ممکنه قسط بندی بشه.

 

امهال

بانک برای مشتری مهلت تعیین میکنه که کل بدهیشو تسویه کنه، نسبت به توان مشتری مثلا ۳ ماه بعد یا ۶ ماه بعد,… بصورت یکجا پرداخت کنه، فقط یادتون باشه که امهال قسطی نیست گزینه های هردو در ثبت سیستم یکی است،

 

نکته!

در استمهال در صورت پرداخت نکردن ۲ قسط، کل بدهی به سر فصل مشکوک الوصول میره، و در امهال نیز درصورت پرداخت نکردن مشتری ۲ ماه بعداز سررسید تعیین شده، کل بدهی به سر فصل مشکوک الوصول میره.

شرایط یک قاضی در عصر غیبت باید چگونه باشد ؟

در این دوران فعل قضاوت برای فقهایی که صرف  شرایط صدور فتوا را  داشته باشند نافذ می باشد ، شرایط قضاوت ترکیبی از اوصاف اکتسابی و انتسابی برای شخص قاضی می باشد که می توان گفت همان شرایط دوران حضور امام معصوم (ع )می باشد که چند عامل دیگر همچون ناطقیت و ایمان و غلبه حافظه بر فراموشی یا فراموشکار نبودن وآزادی به آن اضافه میشود.

آیا مى شود آیه اى آیه دیگر را نسخ کند یا خیر؟

بلى، مى شود آیه اى حکم آیه دیگر را نسخ کند. در آیه ۱۰۶ سوره «بقره» خداوند مى فرماید: هر آیه اى را که ما نسخ کنیم یا آن را به تأخیر اندازیم، بهتر از آن یا همانند آن را مى آوریم. آیه یاد شده دلالت بر امکان وقوع نسخ در آیات الهى دارد. مرحوم علامه طباطبایى در تفسیر این آیه مى فرماید: روایات فراوان از شیعه و سنى داریم که بعضى از آیات قرآن ناسخ اند و بعضى منسوخ. براى آگاهى بیشتر ر.ک: اصول کافى، تفسیر برهان، نورالثقلین، در ذیل آیه ۷ سوره آل عمران. از نظر عقلى هم مانعى ندارد که حکمى نازل شود و بعد بنا به مصالحى آن حکم عوض گردد. از باب نمونه آیات نجوا (آیات ۱۲ و ۱۳، سوره مجادله) که خداوند نهى مى کند مسلمانان را از این که در گوشى با پیامبر(ص) صحبت کنند؛ مگر این که قبل از آن صدقه بدهند، هیچ کس به این آیه عمل نمى کند مگر امیرالمؤمنین(ع). بعد آیه نازل مى شود که مى توانید با پیامبر(ص) نجوا کنید و نیازى به دادن صدقه نیست. بیشتر مفسران آیه اول را منسوخ مى دانندو آیه دوم را ناسخ آن. مواردى هم هست که دستور پیامبر(ص) به وسیله آیه قرآن نسخ شده است؛ مثلاً آن حضرت و مسلمانان مأمور به نماز خواندن به طرف بیت المقدس بودند. مدتى بعد آیه نازل شد که به طرف بیت المقدس نماز نخوانید و به سوى کعبه رو کنید. براى آگاهى بیشتر ر.ک: آیات ۱۴۲ تا ۱۴۵ سوره بقره. خلاصه در اصل نسخ شدن احکام خداوند بنا به مصلحت زمان و اشخاص و یا مصالح دیگر، جاى سخن و تردید نیست. چیزى که هست این که بسیارى از آیات هستند که عده اى مدعى نسخ آن شده اند؛ در حالى که این چنین نیست و هر آیه حکم خاصى را بیان مى کند و مدعیان نسخ چون نتوانسته اند هر آیه را در جایگاه خودش معنا کنند، بین دو آیه تنافى دیده و حکم به نسخ کرده اند.

۳-حکمت نسخ، به شیوه وضع احکام و نزول قرآن بر مى گردد. حکمت اساسى تدریج در تشریع و نزول آیات، تعلیم و تربیت مخاطبان بوده است. خداى متعال براى تثبیت معارف و نظام هاى ارزشى جاودانه اسلام، شرایط عینى و واقعیت هاى خارجى معرفتى و توان علمى و عملى مخاطبان را در نظر گرفته است. بنابر مصالح مورد نظر، احکام الهى همه یکسان و یکنواخت نیست. برخى احکام به حسب شرایط و موقعیت اجتماعى عصر نزول، داراى مصلحت موقت بوده و در نتیجه حکم خاص آن موارد از همان آغاز نیز در نزد خداوند، قلمروى محدود داشت؛ ولى بنا بر حکمت هایى از مردم پوشیده داشته شده است . (محمد باقر سعیدى روشن، علوم قرآن، ص ۳۰۴ )

۴-در مورد تعداد آیات منسوخ برخى در این باره نظر افراطى داشته و آیات زیادى را منسوخ دانسته اند: اما با ضابطه مند شدن تعریف نسخ و شرایط آن از سوى قرآن شناسان، دایره نسخ محدود گردیده است و تعداد آن از نظر بیشتر محققان از ده آیه تجاوز نمى کند. آیاتى که تقریباً بر نسخ آنها اتفاق شده عبارت است از: آیه نجوا، آیه جزاى فاحشه، آیه توارث از طریق ایمان (انفال ۸ آیه ۷۲) و... (درسنامه علوم قرآنى، حسین جوان آراسته، ص ۴۲۹ )

۵-در مورد وجود آیات منسوخ در قرآن در زمان فعلی باید گفت اگرآیاتی از قرآن که منسوخ شده اند از قرآن حذف می شد این منجر به تحریف و تصرف در آیات الهی می شد و دست اهل زیغ و انحراف و بدعت برای حذف سایر آیات قرآن به بهانه منسوخ بودن آنها باز می شد و این کاری بسیار خطرناک بود . از طرف دیگر به هر حال آیات منسوخه کلام الهی هستند و تلاوت و قرائت آنها آثار و برکات فراوان دنیوی و اخروی در پی دارد و حذف آنها به معنای محرومیت از آین برکات و انوار است .

در این زمینه مطالعه کتابهای زیر مفید خواهد بود: منابع مهم عربی : ۱- الناسخ والمنسوخ فی کتاب الله , ابی جعفر احمد بن محمد بن اسماعیل النحاس , تحقیق دکتر سلیمان بن ابراهیم بن عبدالله , موئسسه الرساله , بیروت , چاپ اول , ۱۴۱۲ ق , ۱۹۹۱ م , (سه جلد, قطع وزیری ). ۲- الناسخ والمنسوخ فی القرآن الکریم , القاضی ابی بکر بن العربی العافری , مکتبه الثقافه الدینیه , ۱۴۱۳ ق , ۱۹۹۲ م (دو جلد, قطع رحلی ). منبع فارسی : ۳- نسخ در قرآن , عزت الله مولایی نیا, نشر رایزن , تهران , چاپ اول , ۱۳۷۸ ش (یک جلد, قطع رقعی ). (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: ۱۰/۱۰۰۱۱۴۹۱۶)

علت وجود ناسخ و منسوخ در قرآن

چرا در قرآن آیاتی منسوخ شده و با آیات نسخ شده چه باید کرد و چرا در قرآن فعلا وجود دارد در صورتی که عملا کارآیی ندارد؟

توجه به مطالب ذیل در توضیح پرسش شما مفید است :

۱- نسخ نزد پیشینیان، مفهومى گسترده داشت و عبارت بود از: هرگونه تغییر در حکم پیشین؛ در حالى که نسخ در اصطلاح امروز، جایگزین کردن حکم جدید، به جاى حکم قدیم است. به تعبیر علامه طباطبایى نسخ ؛ یعنى: «آشکار ساختن انتهاى مدت و زمان حکم و پایان عمل به آن».

۲- در اینکه آیا اصلاً در قران نسخ وجود دارد یا نه تردیدهایى وجود دارد. برخى از مفسران، اصولیون و دانشمندان علوم قرآنى، آنچه را که به عنوان نسخ در قرآن خوانده شده گونه هایى از تخصیص مى دانند. لیکن با فرض وجود نسخ، فلسفه هایى براى آن نقل شده است، از جمله مسأله اختیار و آزمایش. البته باید در نظر داشت که آزمایش و امتحان الهى به معناى روشن شدن چیزى براى خداوند نیست، بلکه آزمایشات الهى در مواردى خود نقش سازنده و تربیتى دارند، و در مواردى نیز ماهیت و ویژگى هاى اشخاص را بر خودشان و یا بر دیگران روشن مى سازند. به عنوان نمونهآیه مربوط به پرداخت صدقه براى نجوى کردن با پیامبر است. چنانچه در تاریخ ذکر شده، پس از نزول این آیه تا نسخ آن، هیچکس جز حضرت على(ع) به پرداخت صدقه اقدام نکرد. به طورى که مشاهده مى شود این آیه کمال ایمان حضرت على(ع)، و نقص ایمان دیگران را برملا مى کند و افضلیت آن حضرت بر دیگران را نمایان مى سازد. براى آگاهى بیشتر ر . ک: بیان، آیت اللّه سید ابوالقاسم خویى.

ناسخ و منسوخ

دو دسته از آیات قرآن که آیه ناسخ جایگزین حکم آیه‌ منسوخ می‌شود. منسوخ، همان آیه‌ای است که با نزول آیه ناسخ، زمان عمل به آن پایان یافته‌است.

شرب خمر در قرآن

در صورتیکه در تفسیر مصرف قائل به معنا باشیم و قرآن را کتابی برای تمامی‌ادوار بدانیم مصرف شامل تمامی‌روش‌های استعمال خواهد شد. با این تفسیر تدخین و تزریق نیز حرام بود و موجب اجرای حد می‌گردد.

در صورتیکه قائل به تفسیر ظاهری بوده و تنها مورد نوشیدن و خوردن را قابل مجازات بدانیم تدخیر و تزریق موجب حد نمی‌باشند. البته تفسیر ظاهری منطقا درست به نظر نمی‌رسند.