مقاوله‌نامه‌های سازمان بین‌المللی کار در خصوص کار اجباری

در خصوص کار اجباری علاوه بر اینکه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به آن اشاره کرده است، یکی از مهم‌ترین مقاوله‌نامه‌های سازمان بین‌المللی کار نیز به این موضوع اختصاص یافته‌ است. کشور ایران نیز مقاوله‌نامه مذکور را وارد در هنجارهای حقوق کار داخلی نموده و قانون راجع به الحاق ایران به مقاوله‌نامه شماره ۱۰۵ سازمان بین‌المللی کار در خصوص منع کار اجباری را تصویب نموده است. این قانون در سال ۱۳۳۷ تصویب شده و اصل مقاوله‌نامه منع کار اجباری سازمان بین‌المللی کار که مشتمل بر ده ماده است، ضمیمه این ماده واحده شده است. برای مثال در این مقاوله‌نامه بیان شده است که هر یک از دولت‌های عضو آن از باید کار اجباری به هر صورتی‌که باشد جلوگیری‌ نموده و از استفاده کار اجباری به عنوان تنبیه و مجازات به علت شرکت در اعتصابات یا تبعیضات نژادی، اجتماعی، ملی و مذهبی پرهیز کنند.

ممنوعیت کار اجباری در قانون کار

در نهایت مهم‌ترین مستند قانونی در زمینه کار اجباری ماده ۶ قانون کار است. این ماده بیان می‌دارد «بر اساس بند چهار اصل چهل و سوم و بند شش اصل دوم و اصول نوزدهم، بیستم و بیست‌وهشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران،‌ اجبار افراد به کار معین و بهره‌کشی از دیگری ممنوع و مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند‌ اینها سبب امتیاز نخواهد بود و همه افراد اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و هرکس حق دارد شغلی را که به آن مایل است و مخالف اسلام و مصالح عمومی و حقوق دیگران نیست برگزیند.»

کودکان کار به چه کودکانی گفته میشود و حقوق کودکان کار در قانون به چه صورت می باشد؟

به موجب ماده ۷۹ قانون کار به کار گماردن افراد کمتر از ۱۵ سال تمام ممنوع است و وفق ماده ۸۰ همان قانون کارگری که سنش ۱۵ تا ۱۸ سال تمام باشد کارگر نوجوان نامیده می شود که براساس ماده ۸۲ قانون ذکر شده ساعات کار کارگر نوجوان نیم ساعت کمتر از ساعات کارگران معمولی است و ارجاع کارهای شبانه و سخت و غیره به آنان ممنوع است و در مشاغلی که با سلامت آنان و اخلاقشان منافات دارد سن کار ۱۸ سال می باشد.

مرخصی استعلاجی چیست و چه ویژگی هایی دارد؟

یکی از انواع مرخصی ، مرخصی استعلاجی یک نوع دیگر از مرخصی است که معمولاً با چالش‌های زیادی همراه است . این نوع مرخصی حتماً باید توسط سازمان تامین اجتماعی تایید شود.

از نظر تعداد روز ، مرخصی استعلاجی هیچ محدودیتی ندارد . لذا هر مقداری که پزشک معالج صلاح بداند ، افراد می توانند از مرخصی استعلاجی استفاده کنند.

استفاده از مرخصی استعلاجی کوتاه‌ مدت و بلند مدت باید منطبق بر ضوابط سازمان تامین اجتماعی باشد. مدت زمانی که پزشک معالج به عنوان مرخصی استعلاجی در نظر می‌گیرد باید به تاییدیه پزشک معتمد تامین اجتماعی و یا کمیسیون پزشکی برسد.

بدین ترتیب این مدت جزء سوابق کاری و بازنشستگی کارکنان در نظر گرفته می‌شود و فرد می‌ تواند دستمزد هم دریافت کند.

منظور از اصطلاح تعطیل کاری چیست؟

در توضیح نحوه محاسبه جمعه کاری و اضافه کاری از اصطلاح جداگانه ای به عنوان تعطیل کاری استفاده نمی شود.

 

واقعیت این است که در قانون کار مفهومی تحت عنوان تعطیل کاری تعریف نشده است و بنابراین فرمولی برای محاسبه ندارد.

آن چه در عرف در بین کارگران و کارفرمایان رایج است، میزان مبلغ دستمزد اضافه کار دریافتی می‌ باشد که به کارگرانی تعلق می گیرد که در روزهای تعطیل رسمی مشغول به کار هستند.

 بر اساس ماده ۶۳ قانون کار روزهایی که به عنوان تعطیل رسمی شناخته می‌شوند به انضمام ۱۱ اردیبهشت که روز کارگر است، به عنوان روز های تعطیل همراه با دریافت مزد برای کارگران می‌ باشد.

اگر کارگران در روز هایی که به عنوان تعطیلات رسمی در تقویم وجود دارند، فعالیت داشته باشند و ساعات کاری آن ها بیشتر از ساعات موظفی هفتگی باشد، مبلغی که به عنوان دستمزد دریافت می کنند، تحت عنوان اضافه کاری روز تعطیل لحاظ می شود.

ماده۲۷ قانون کار :

هرگاه کارگر در انجام وظایف محموله قصور ورزد و یاائین نامه های انضباطی کارگاه را پس از تذکرات کتبی نقص نماید کارفرما حق دارد در صورت اعلام نظر مثبت شورای اسلامی کار علاوه بر مطالبات و حقوق معوقه به نسبت هر سال سابقه کار معادل یک ماه اخرین حقوق کارگر را به عنوان” حق سنوات” به وی پرداخت و قرارداد کار را فسخ نماید.

طبق ماده ۲۰ قانون کار :

کارگر باید ظرف مدت ۳۰ روز به هیات تشخیص روابط کارگر و کارفرما مراجعه کند ودرخواست بازگشت به کار را ارائه کند هیات تشخیص کارفرما را فراخوانده و در این خصوص از وی توضیح می خواهد . اگر اخراج کارگر براساس دلایل موجه و با طی مراحل قانونی باشد کارفرما تنها موکلف به پرداخت حق و حقوق قانونی کارگر است اما اگر کارفرمایی دلیل موجهی برای اخراج کارگر نداشته باشد در این صورت هیات تشخیص حکم به بازگشت کارگر به محل کار خود صادر میکند.

طبق ماده ۱۶۵ قانون کار: درصورتیکه هیات حل اختلاف اخراج کارگر را غیرموجه تشخیص داد حکم بازگشت کارگر اخراجی و پرداخت حق السعی او رااز تاریخ اخراج صادر میکند و در غیر این صورت (موجه بودن اخراج ) مشمول اخذ حق سنوات به میزان مندرج در ماده ۲۷ قانون کار خواهد بود

 

تبصره :

 

چنانچه کارگر نخواهد به واحد مزبور بازگردد کارفرما موکلف است که براساس سابقه خدمت کارگر به نسبت هرسال ۴۵ روز مزد و حقوق به وی بپردازد.

قانون تامین اجتماعی در رابطه با بیمه کارگر

کارفرما موظف به بیمه کردن کارگر خود می باشد و در صورتی که از این امر سرباز زند و اتفاق و حادثه ای برای کارگر رخ دهد کارفرما مسئول جبران خسارت و پرداخت دیه می باشد.

براساس ماده 39 قانون تامین اجتماعی کارفرما موظف است تا پایان آخرین روز ماه بعد حق بیمه و اسامی بیمه شدگان خود را به سازمان تامین اجتماعی ارائه دهد و در صورت عدم ارائه مشمول پرداخت جریمه خواهد بود.

در صورت وقوع حادثه شغلی در کارگاه وظیفه کارفرما چیست؟

براساس ماده 65 قانون تأمین اجتماعی در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، کارفرما مکلف است اقدامات اولیه لازم را برای جلوگیری از تشدید وضع حادثه دیده به عمل آورد و براساس تبصره ماده 95 قانون کار کارفرما یا مسئولان واحدهای موضوع ماده 85 قانون کار موظفند کلیه حوادث ناشی از کار را در دفتر ویژه ای که فرم آن از طریق وزارت کار و امور اجتماعی اعلام می گردد ثبت و مراتب را سریعاً و کتباً به اطلاع اداره کار و امور اجتماعی محل برسانند، همچنین براساس ماده 9 آئین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی و ماده 65 قانون تامین اجتماعی، کارفرما باید وقوع هر گونه حادثه ناشی از کار را ظرف مدت سه روز اداری به شعبه صندوق تامین اجتماعی محل اطلاع دهد و نسبت به تکمیل و ارائه فرم ویژه حادثه اقدام نماید.

مسئولیت کیفری بروز حادثه بر عهده کیست؟

مسئولیت کیفری حادثه، حسب نظر بازرسان کار یا کارشناسان رسمی دادگستری و بر اساس رأی قضایی بر عهده مقصر یا مقصرین حادثه است. حسب ماده 95 قانون کار مسئولیت اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار بر عهده کارفرما یا مسئولین واحدهای موضوع ذکر شده در ماده 85 این قانون خواهد بود. هر گاه بر اثر عدم رعایت مقررات مذکور از سوی کارفرما یا مسئولین واحد، حادثه ای رخ دهد، شخص کارفرما یا مسئول مذکور از نظر کیفری و حقوقی و نیز مجازات های مندرج در این قانون مسئول است .

علاوه بر آن به موجب ماده 295 قانون مجازات اسلامی:

هرگاه کسی فعلی که انجام آن را برعهده گرفته یا وظیفه خاصی را که قانون بر عهده او گذاشته است، ترک کند و به سبب آن، جنایتی واقع شود، چنانچه توانایی انجام آن فعل را داشته باشد جنایت حاصل به او مستند می شود و حسب مورد عمدی، شبه عمدی، یا خطای محض است.

حادثه ناشی از کار چیست؟

مقصود از حوادث ناشی از کار اتفاق هایی است که در جریان کار رخ می دهد و این اتفاق ها سبب ایجاد صدمات می شود.براساس ماده 60 قانون تامین اجتماعی: حوادث ناشی از کار حوادثی است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می افتد مقصود از حین انجام وظیفه تمام اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه یا موسسات وابسته یا ساختمان ها و محوطه آن مشغول کار باشد و یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده دار انجام ماموریتی باشد، اوقات مراجعه به درمانگاه و یا بیمارستان و یا برای معالجات درمانی و توانبخشی و اوقات رفت و برگشت بیمه شده از منزل به کارگاه جز اوقات انجام وظیفه محسوب می گردد مشروط بر اینکه حادثه درزمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد.حوادثی که برای بیمه شده حین اقدام برای نجات سایر بیمه شدگان و مساعدت به آنان اتفاق می افتد حادثه ناشی از کار محسوب می شود، بنابراین حادثه ناشی از کار مشمول مساعدت و نجات سایرین نیز می شود.

منظور از مزایای کارگران چیست؟

هر چیزی که به جز حقوق به کارگران تعلق بگیرد، مزایا نامیده می شود.

مرخصی کاری چیست؟

 

مرخصی عبارت است از حقی که برای کارگر در نظر گرفته شده است تا او بتواند در روزهای غیرتعطیل بنا به دلایل مختلف سر کار خود حاضر نشود.

مرخصی پاس شیر

ماده ۶ قانون ترویج تغذیه نوزاد با شیر مادر به مادران این اجازه را می‌دهد که برای مدت دو سال و به مدت یک ساعت از مرخصی ساعتی برای شیر دادن به کودک خود استفاده کند. در قانون ذکر شده است که اگر مادری فرزندان دوقلو داشته باشد، مدت زمان مرخصی او دو برابر خواهد شد. همچنین زمان مرخصی پاس شیر نیز طبق قانون کار، می‌تواند در ابتدای شروع ساعت کاری و یا در انتهای ساعات کاری باشد.

مرخصی حج

هر کارمند به منظور ادای فریضه حج واجب، می‌تواند در طول مدت زمان کاری خود یک ماه را مرخصی استحقاقی دریافت کند. ماده ۶۷ قانون کار می‌گوید:

هر کارگر حق دارد در تمام مدت کار خود تنها برای یک نوبت به منظور ادای فریضه حج واجب تمتع یک ماه مرخصی حج بگیرد.

۳۰ روز مرخصی حج تحت عنوان مرخصی استحقاقی به فرد داده می‌شود و اگر کارمند به اندازه ۳۰ روز مرخصی نداشته باشد، این روزها برای او مرخصی بدون حقوق رد خواهد شد.

مرخصی زایمان

خانم‌هایی که قرار است زایمان داشته باشند، می‌توانند از ۹ ماه مرخصی زایمان استفاده کنند. البته میزان این مدل مرخصی در برخی از شرکت‌ها ۶ ماه است که این مدت زمان قبل از ۹ ماه مرخصی است که در سال ۹۲ تصویب شده است. در ماده ۶۷ قانون آمده است که این مدت زمان مشخص شده برای مرخصی خانم‌ها، به عنوان سابقه کار آنها محاسبه می‌شودو کارفرما همچنین باید بیمه کارمند خانم خود را نیز رد کند.

حقوق کارمندان خانم در این مدت زمان توسط سازمان تأمین اجتماعی پرداخت می‌شود و همچنین وی پس از گذراندن دوران مرخصی خود می‌تواند با ارائه مدارک به سازمان تأمین اجتماع، ‌به کار خود برگردد.

پدرها و کارمندان آقا نیز در این زمان، دو هفته مرخصی اجباری (تشویقی با استفاده از مزد) دارند که در زمان تولد کودک خود می‌توانند از آن استفاده کنند. البته این مرخصی نیز به عنوان مرخصی استحقاقی محاسبه نمی‌شود.

مرخصی ازدواج و مرخصی فوت اقوام درجه یک

همان‌طور که در ماده ۷۳ قانون کار آمده، کارمندان می‌توانند در صورت ازدواج از ۳ روز مرخصی با حقوق استفاده کنند. این مدل مرخصی و همچنین تعداد روزهای آن برای مواردی مانند فوت همسر، پدر و مادر و فرزندان نیز محاسبه می‌شود که در مورد فوت نام این مدل مرخصی در قانون کار مرخصی فوت اقوام درجه است.

این مدل مرخصی جدای از ۲۶ روز مرخصی استحقاقی است و افراد می‌توانند ۳ روز را برای این اتفاقات در زندگی خود مرخصی بگیرند. همچنین نمی‌توان این مدل مرخصی را به زمان دیگری منتقل کرد و تنها می‌توان در زمان وقوع این اتفاقات، از این مرخصی استفاده کرد.

مرخصی بدون حقوق

مرخصی بدون حقوق زمانی استفاده می‌شود که مرخصی تحت پوشش هیچ یک از انواع مرخصی مانند مرخصی استعلاجی، مرخصی با حقوق، مرخصی تعطیلات نباشد. مدت زمان مشخص شده برای این مدل مرخصی حداکثر ۲ سال است. در این حالت کارمند و قرارداد کاری او به حالت تعلیق در می‌آید و پس از گذراندن مرخصی به کار خود بازمی‌گردد.

مرخصی بدون حقوق، پرداخت حقوق و دستمزد کارمند را شامل نمی‌شود، اما این تضمین را به کارمند می‌دهد که در زمان غیبت او جایگاه و کار او تضمین شده باشد و بتواند سر کارش بازگردد.

به عنوان مثال، تصور کنید که فرزند شما تازه متولد شده است و شما به عنوان پدر او توانایی حضور در شرکت را ندارید و زمان مرخصی تولد کودک شما نیز به پایان رسیده است. در این حال است که می‌توانید سراغ مرخصی بدون حقوق بروید و از این مزیت کاری خود استفاده کنید تا در کنار نوزاد و خانواده خود باشید و از شغل خود نیز مطمئن باشید.

موارد استفاده از مرخصی بدون حقوق شامل گرفتاری و مشکلات خانوادگی، تحصیل، امور شخصی، سفرهای طولانی، گذراندن دوره آموزشی و مواردی از این دست می‌شود. در این موارد مرخصی بدون حقوق برای تحصیل می‌تواند تا دو سال دیگر نیز تمدید شود.

مرخصی استعلاجی

یکی دیگر از انواع مرخصی در قانون کار،‌ مرخصی استعلاجی است که در صورت بیماری و مشکلات سلامتی به کارمند داده می‌شود. البته این نوع مرخصی باید به تأیید سازمان تامین اجتماعی برسد و یکی از شروط قبول آن همین تأییده است. در مورد میزان و تعداد روزهای استفاده شده برای مرخصی استعلاجی هیچ محدودیتی وجود ندارد و مدت آن منوط به تشخیص و تجویز پزشک معالج است. البته هر پزشکی نیز نمی‌تواند این تشخیص و تجویز را انجام دهد و تعداد روزهای این نوع مرخصی باید مطابق باقوانین وموازین تامین اجتماعی  باشد و همچنین مدت زمان آن را پزشک مورد تأیید این سازمان تعیین کند. به این ترتیب کارمند هم حقوق و دستمزد مشخص شده خود (۷۵ درصد حقوق و دستمزد روزانه بدون احتساب اضافه کاری معمول) را به صورت کامل دریافت خواهد و هم روزهای مرخصی جزء سابقه‌ی کاری او محاسبه خواهد شد.در مورد میزان و حد این مدل مرخصی مشخص شده است که نهایت ۴ ماه می‌توان آن را تمدید کرد و اگر بیماری کارمند درمان نداشته باشد و یا صعب العلاج باشد، سازمان تأمین اجتماعی کارگر را بازنشسته می‌کند.

 

پرداخت حقوق کارگر پس از گذراندن مدت زمان مرخصی استعلاجی نیز منوط بر این است که کارمند پس از بیماری و گذراندن دوره مرخصی خود، با مدارک به سازمان تأمین اجتماعی مراجعه کند و این سازمان مدارک و بیماری او را تأیید کند.

اما این مدل مرخصی شامل حالت دیگری نیز می‌شود که در آن فرد کارمند در محل کار دچار حادثه می‌شود. در این حالت حقوق فرد به جای ۷۵ درصد حقوق روزانه به ۱۰۰ درصد می‌رسد و کارفرما علاوه بر پرداخت ۱۰۰ درصدی دستمزد کارمند، باید حق بیمه او را نیز پرداخت کند. در نهایت نیز روزهای مرخصی کارمند، جزء سابقه کاری او محاسبه خواهند شد.

برای استفاده از این نوع مرخصی باید فرم حادثه را حداکثر ظرف ۳ روز بعد از وقوع حادثه برای سازمان تأمین اجتماعی ارسال کنید. همچنین، پس از پایان زمان مرخصی نیز باید تمام مدارک خود را برای این سازمان ارسال کنید تا تمامی مراحل قانونی آن تمام و کمال انجام شود.

مرخصی ساعتی

مرخصی ساعتی جزئی از مرخصی استحقاقی به شمار می‌آید و افراد می‌توانند به جای گرفتن یک روز کامل مرخصی، آن را به ساعت‌های کمتر تبدیل کنند و از آن برای انجام کارهای خود در روز استفاده کنند. میزان ساعت مجاز برای گرفتن این نوع مرخصی در شرکت‌ها متفاوت است، اما در حالت کلی اگر میزان آن به ۸ ساعت برسد، یک روز کامل مرخصی برای شما محاسبه می‌شود. اما، اگر میزان مرخصی ساعتی بیشتر از کل مرخصی استحقاقی در طول ماه شود، مرخصی استفاده شده شامل مرخصی بدون حقوق و کسر از کار خواهد شد و حتی کارفرما می‌تواند برای کارمند و در آن زمان و ساعت بیمه نیز پرداخت نکند.