باور اشتباهی که در میان برخی شهروندان وجود دارد و گاه شنیده میشود، این است که هر کس زودتر به کلانتری رفت،در دعوا برنده است حال آنکه حتی اگر کسی هم برای طرح شکایت به کلانتری برود، تا روند قانونی طی نشود و دستور قضایی درباره شکایتی صادر نشود، مراجع مربوط نمیتوانند به آن رسیدگی کنند، مگر اینکه جرم مشهود و احتمال از بین رفتن شواهد و مدارک وجود داشته باشد.
بنابراین شهروندان باید از نحوه رسیدگی به پروندههای کیفری مطلع شوند تا در صورت نیاز بتوانند حقوق خود را پیگیری کنند. در پروندههای کیفری رسیدگی زمانی آغاز میشود که شاکی وجود داشته باشد. طرح شکایت از دو طریق امکان دارد و ممکن است شاکی خصوصی یا مدعیالعموم و دادستان باشد. پرونده بعد از طرح شکایت در دادسرا مفتوح و با توجه به میزان حساسیت به بازپرس و دادیار ارجاع میشود. بازپرس و دادیار هم با توجه به اینکه ضابط قضایی دارند، پرونده را با در نظر گرفتن نوع جرم، به پلیس آگاهی یا کلانتری ارجاع میدهند. مثلا اگر موضوع، ی یا سرقت باشد پرونده به آگاهی فرستاده میشود و اگر جرم سنگین نباشد و قابلیت پیگیری در مراجع انتظامی پایینتر را داشته باشد، به کلانتری ارجاع داده خواهد شد.
در این مرحله پس از تحقیقات در مرجع انتظامی، پرونده دوباره به دادسرا باز میگردد و اگر مراجع قضایی در دادسرا تشخیص دادند که حضور متهم هم ضرورت دارد، به ضابط قضایی دستور میدهد یا خودش شخصا متهم را احضار میکند و متهم در جلسه رسیدگی که هنوز بخشی از ادامه تحقیقات ضابط است حضور مییابد و بازپرس یا دادیار به موضوع رسیدگی میکند. سپس اگر جرم ارتکابی قابل توجه باشد، متناسب با موضوع جرم قراری صادر میشود که میتواند بازداشت موقت، وجه التزام با قبول قول شرف، کفالت یا وثیقه باشد. پس از این کار، تحقیقات ادامه مییابد تا کامل شود. سپس، نوبت به صدور قرار مجرمیت از سوی بازپرس یا دادیار میرسد و پس از آن پرونده برای بررسی دادستان فرستاده میشود تا او هم نظر خود را اعلام کند. اگر تحقیقات کامل باشد، قرار صادره اعم از منع تعقیب یا قرار مجرمیت تائید میشود و اگر قرار صادره، مجرمیت باشد، کیفرخواست صادر و پس از آن پرونده به دادگاه ارسال میشود و در صورتی که نقصی در تحقیقات وجود داشت، پرونده برای رفع نقص به دادیاری یا بازپرسی برگردانده میشود. وقتی پرونده به دادگاه رفت، دادگاه وارد رسیدگی میشود و اگر در نهایت جرم برای دادگاه محرز شد به صدور حکم محکومیت منجر میشود و اگر رای حضوری باشد، متهم تا بیست روز و اگر غیابی باشد تا ده روز حق اعتراض دارد و در صورت اعتراض متهم دادگاه تجدید نظر رای را دوباره بررسی میکند که ممکن است در این مرحله برای متهم تخفیف در نظر گرفته یا وی از بخشی از اتهامات تبرئه یا حکم بهطور کامل تائید شود. در نهایت دادگاه تشخیص میدهد که حکم صادره چه زمانی اجرا شود و پرونده پس از قطعی شدن رای قاضی، برای اجرا به اجرای احکام میرود. بنابراین هر پرونده کیفری باید مراحل خودش را با دقت طی کند و این باور که شکایت زودتر یا کارهایی نظیر آن باعث برنده شدن در پرونده میشود، درست نیست.