قطع دست و پا مجازات سرقت حدی است
در باب سرقت: سرقت در لغت به معنی دزدی کردن و دزدی آمده است.
سرقت ربودن مال و اشیاء منقول و غیر منقول بدون رضای او بر خلاف حق. در اصطلاح دیگر آن را سرقت ساده و سرقت عادی گویند. تقلب و اختفا از ربودن دانسته می‌شود. و مفهوم عرفی سرقت این دو امر را اقتضا می‌کند. سرقت مقید سرقتی که مقرون به یکی از کیفیات مشدده‌ی و اختصاصی باشد مانند سرقت مسلحانه یا سرقت در شب یا با هتک حرز.
شرح ماده 268
طبق ماده 267 قانون مجازات اسلامی، سرقت عبارت است از ربودن مال دیگری به طور پنهانی.
براساس قوانین شرعی و مقررات کیفری (ماده 268 قانون مجازات اسلامی) برای اجرای حد سرقت باید شرایطی باشد که هر یک از این شرایط نباشد امکان اجرای حد نیست که عبارتند از:
1- سارق باید بالغ بوده و به حد بلوغ شرعی رسید باشد.
2- سارق به سرقت وادار نشده باشد و بداند که مال دیگری را به سرقت می‌برد.
3- سارق بداند که این عمل حرام است.
4- سارق در حال اضطرار سرقت نکرده باشد.
5- سرقت در سال قحطی صورت نگرفته باشد.
6- سارق مال را به قصد دزدی برداشته باشد.
7- مال مسروقه در حرز متناسب قرار گرفته باشد.
8- مال مسروقه از اموال دولتی و وقف نباشد.
9- به اندازه نصاب یعنی 4/5 نخود طلای مسکوک که به صورت پول معامله می‌شود یا ارزش آن به آن مقدار باشد، در هر بار سرقت.
10- سارق پدر صاحب مال نباشد و…
با این شرایط بسیار نادر و بعید است که بتوان این موارد را در کنار هم دید و حد سرقت را بر سارق اجرا کرد. البته باز هم شرایطی برای اجرا حد وجود دارد مانند این که پیش از شکایت، صاحب مال، سارق را نبخشیده باشد یا سارق قبل از اثبات جرم از این گناه توبه نکرده باشد. البته این بدین معنا نیست که سارق مطابق سایر مقررات قابل تعقیب و مجازات نباشد.
شرح ماده 269
مقصود از (حرز) مکانی است که مال برای محافظت در آن قرار می‌گیرد. برای مثال (گاوصندوق برای جواهرات، به مثابه‌ی حرز است).
شرح ماده 270
به عبارت ساده‌تر در صورتی که سارق، مال مسروقه را از ملک غصب شده برباید، آن مکان از مصادیق حرز نیست.
شرح ماده 272
هرگاه سارق با وسیله‌ای مال را از حرز یا مکان نگهداری برباید و یا این عمل را توسط صغیر غیر ممیز یا دیوانه انجام دهد. مانند این است که خود مستقیم نقض غیر مجاز حرز نموده است.
البته استثنائی هم دارد، چنانچه سارق مال را توسط صغیر ممیز برباید، آمر محسوب می‌شود و مجازات آن سرقت تعزیری است.
طفل غیر ممیز: شخص نابالغی که دارای قوه درک و تمیز نیست، زشت را از زیبا و سود را از زیان تشخیص نمی‌دهد.
مباشر: کسی که از طرف مالک به طور مستمر اداره اموال او را تصدی می‌کند. ب- به معنی ضابط است. ج- در مقابل سبب به کار می‌رود.
طفل ممیز: دارای قوه درک و تمیز نسبی است، با اینکه به سن بلوغ نرسیده، زشت را از زیبا و سود را از زیان باز می‌شناسد که بسته به فرد 6 الی 7 سالگی صغیر ممیز می‌شود. در صورتی که شک کنیم صغیر ممیز شده است یا نه، هنوز باید او را غیر ممیز بدانیم و کسی که می‌خواهد معامله او را صحیح بداند باید اثبات کند که او ممیز شده است.
شرح ماده 274
ارزش مال مسروقه: اگر ربایش مال در یک سرقت معادل چهار و نیم نخود طلای مسکوک (ضرب شده) نباشد شامل حد نمی‌شود.
به عبارت ساده‌تر وقتی مستوجب حد است که حداقل اندازه و نصاب آن حد را طلب نماید.
(نصاب: قسمتی از مال که سرقت در آن قسمت نافذ و معتبر است).
شرح ماده 275
چنانچه چند نفر مالی را بربایند چون هر کدام عمل سرقت را انجام داده‌اند پس حد نصاب نیز برای هر کدام از آنها لازم الرعایه است. وقتی سهم هر یک از سارقین به حد نصاب سرقت محقق نشده است و جرم مستوجب حد نیست.
ماده 276: سرقت در صورت فقدان هر یک از شرایط موجب حد، حسب مورد مشمول یکی از سرقت‌های تعزیری است.
شرح ماده 276
سرقت در صورت فقدان هر یک از شرایط موجب حد، حسب مورد مشمول یکی از سرقت‌های تعزیری است.
1- سارق به حد بلوغ شرعی رسیده باشد.
2- سارق در حال سرقت عاقل باشد.
3- سارق قاصد باشد.
4- سارق بداند و ملتفت باشد که مال غیر است.
5- صاحب مال، مال را حرز قرار داده باشد.
سرقتی که فاقد شرایط اجرای مجازات حد باشد و موجب اخلال در نظم یا خوف شده یا بیم تجری مرتکب یا دیگران باشد، گرچه شاکی نداشته یا شاکی گذشت نموده باشد مجازاتش حبس تعزیری خواهد بود.
* معاونت در سرقت تعزیری حبس دارد.
مجازات سرقت حدی
شرح ماده 278
در قوانین مربوط به حد همچنین بر مجازات‌های تشدیدی بر تعدد جرم بحث می‌نماید:
1- در سرقت اول: قطع چهار انگشت دست راست سارق از انتهای انگشتان
2- برای بار دوم: پای چپ سارق از پایین برآمدگی آن به نحوی که نصف قدم و مقداری از محل مسح باقی بماند قطع می‌گردد.
3- در مرتبه سوم: سارق به حبس ابد محکوم می‌گردد.
4- در مرتبه چهارم در زندان اگر سارق مرتکب سرقت شود، اعدام می‌شود.
در بخش سوم چنانچه سارق به حبس ابد (حد) محکوم شود. و در اثنای اجرای حکم (حبس) توبه نماید در صورت مصلحت مقام رهبری، وی از حبس آزاد می‌شود.
ظمناً مقام رهبری می‌تواند مجازات او را به مجازات تعزیری تبدیل نماید.
منبع: کتاب قانون مجازات اسلامی به زبان ساده
نویسندگان: دکتر فارس نجاری (عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی)
دکتر علی‌محمد علی‌محمدی (متخصص پزشکی قانونی)
