اولین اقدام دادگاه انتخاب مدیر تصفیه است که ممکن است یک شخص باشد یا به اداره تصفیه مراتب سپرده شود. وظایف مدیر تصفیه عبارت است از:
.تحریر ترکه
.اداره ترکه
.تعیین حقوق ذینفعان، مدیر تصفیه افراد ذی نفع و طلبکاران و وراث را دعوت می کند تا به طلب آنها رسیدگی شود
.پرداخت دیون و خارج نمودن آنچه وصیت شده و در اختیار وصی قرار دادن
تصفیه ی ترکه ممکن است با تراضی انجام شود اما اگر به تراضی نرسید، باید درخواست را هر یک از وارثان یا وصی به دادگاه بدهند.
.این دیون که باید از ترکه جدا شوند عبارتند از:
1.قیمت کفن میت و حقوقی که مربوط به اموال متوفی بوده
2.دیون و واجبات مالی متوفی مثل مهریه همسر او.
3.وصیت میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زیاده بر آن با اجازه آنها.
تصفیه ترکه به معنای آن است که دیونی که به ترکه تعلق گرفته را از آن جدا نمود.
بانکها و موسساتی که وجوه نقد در نزد خود نگهداری می کنند
ادارات اسناد و املاک موقعی که املاک را به نام وراث ثبت می کنند
دفاتر اسناد رسمی موقعی که بخواهند تقسیم یا معامله ای راجع به اموال برای وراث ثبت کنند
شرکتهایی که متوفی در نزد آنها سهام دارد
صندوق های مالی
صندوق های دادگستری و ادارات ثبت اسناد و املاک کشور
نمی توانند اموال و دارایی متوفی را به وراث تحویل بدهند یا به نام آنها ثبت کتتد و یا معاملاتی راجع به آن بنمایند.
.سپرده های بانکی و سهام شرکت ها و سود حاصل از آنها
.وسایل نقلیه اعم از اینکه زمینی، دریایی یا هوایی باشد
.املاک تجاری و مسکونی
=اگر ارزش روز کلیه ماترک متوفی، کمتر از دیون، واجبات مالی و عبادی و هزینه های کفن و دفن او باشد. در این صورت اموال و دارایی های او مشمول مالیات بر ارث نمی شوند و اگر مالیاتی پرداخت شده باشد با رائه مدارک، مسترد می گردد
=در صورتی که ماترک متوفی بیشتر از دیون، واجبات مالی و عبادی و هزینه های کفن و دفن او باشد، در این صورت موارد فوق از ارزش دارایی هایی که مشمول مالیات ارث هستند کسر و نسبت به باقیمانده مالیات بر ارث محاسبه می شود و اگر بیشتر پرداخت شده باشد با ارائه اسناد و مدارک لازم، مازاد مسترد می گردد.
=در صورتی که کل ماترک یا بخشی از آنها مشمول مالیات بر ارث نباشند، اداره امور مالیاتی موظف است گواهی مبنی بر بلامانع بودن ثبت یا انتقال یا پرداخت یا تحویل اموال یا دارایی غیر مشمول مالیات را برای وراث صادر کند.
مدارک زیر همراه با فرم تکمیل شده به اداره دارایی ارائه گردد.
الف- رونوشت یا تصویر گواهی شده اسناد مربوط به مطالبات و بدهی های متوفی
ب- رونوشت یا تصویر گواهی شده اسناد که ثابت کننده مالکیت متوفی نسبت به اموال باشد.
ج- رونوشت یا تصویر گواهی شده آخرین وصیت نامه متوفی در صورتی که وصیت نامه موجود باشد.
ه- اگر اظهارنامه توسط وکیل تکمیل شده باشد، وکالتنامه ای که موید سمت او باشد.
و- رونوشت یا گواهی فوت صادر شده از مراجع صالح
عدم ارائه اظهارنامه در مهلت یکسال بعد از فوت موجب خواهد که هزینه کفن و دفن و واجبات دیون متوفی از مالیات معاف نباشد.
ظرف مدت یکسال پس از فوت می بایست این اظهارنامه ارائه شود.
در این اظهارنامه باید لیستی از دارایی به جا مانده از متوفی همراه با ارزش روز فوت، مطالبات و بدهی های متوفی نوشته شود.
پس از فوت فرد، دولت تکلیفی را بر عهده بازماندگان یا نمایندگان قانونی آنها قرار داده است. از جمله اینکه باید نسبت به تکمیل فرمی به نام اظهارنامه مالیات بر ارث اقدام کنند.
اگر در زمان فوت همسر متوفی باردار باشد تا زمانی که طفل به دنیا نیامده نمی توان گواهی انحصار وراثت صادر نمود.
کسی که خود می داند جزء ورثه نیست، عمدا خود را به عنوان ورثه در هنگام صدور گواهی انحصار وراثت معرفی کند، کلاهبردار محسوب شده و به مجازات این جرم محکوم می شود.
بر اساس ماده نهم قانون تصدیق وراثت سال ۱۳۰۹ کسی که در خواست صدور گواهی انحصار وراثت را نموده به عمد، نام فردی از وراث را ذکر ننماید،کلاهبردار به حساب آمده و علاوه بر اینکه باید خسارت فردی که نام او نیامده را بپردازد، به مجازات جرم کلاهبرداری هم محکوم می شود.
کلیه ی افرادی که نسبت به رابطه خویشاوندان متوفی آشنایی داشته و از رابطه وراث زمان فوت مطلعند می توانند شهادت دهند. کسانی که به دروغ فرم استشهادیه مربوط به شناسایی ورثه را امضا کنند، در صورت کشف حقیقت به مجازات جرم شهادت دروغ محکوم می شوند.
با مفقود شدن گواهی انحصار وراثت، امکان طرح مجدد درخواست صدور گواهی انحصار وراثت وجود ندارد زیرا هر موضوع حقوقی که یکبار مورد رسیدگی قرار گرفته و خاتمه یافته است مجددا قابل طرح در دادگاه نیست.
اما ورثه یا فرد ذی نفع می تواند با ارائه مدارک هویتی خود به شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی یا آخرین محل سکونت او که سابقا اقدام به صدور گواهی انحصار وراثت کرده، مراجعه و از بایگانی درخواست کپی از گواهی سابق را بنماید.
گاهی ممکن است برخی از ورثه از ارائه مدارک لازم برای درخواست گواهی انحصار وراثت امتناع نمایند، این امر مانع جریان امور نخواهد بود و فردی که درخواست انحصار وراثت را به شورای حل اختلاف تقدیم کرده می تواند از شورا بخواهد که از اداره ثبت احوال استعلام گردد.
پس از اعلام نظر شورا حل اختلاف و صدور گواهی، از نظر قانون امکان اعتراض نسبت به این گواهی وجود دارد. معمولا معترضین به گواهی دو دسته هستند.
دادستان محل
کسانی که خود را از جمله وراث می دانند اما نام آنها در گواهی انحصار وراثت نیامده است.
