برای برقراری حقوق متوفی بعد از فوت باید سیکل اداری مربوط به سازمان مربوطه طی شود و مداک مورد نیاز آن نیز به شرح ذیل است؛
۱- کپی صفحه اول و دوم شناسنامه متقاضی متقاضی و متوفی
۲- انحصار وراثت متوفی
۳- گواهی فوت
۴-صفحه اول و دوم شناسنامه و کارت ملی متوفی
۵- عقدنامه همسر دائمی متوفی
۶-گواهی اشتغال به تحصیل فرزند ذکور
انتقال حقوق به همسر یا فرزندان نیازمند این است که ورثه مدارک لازم را به سازمان مربوطه ارائه دهند.
۱- گواهی فوت متوفی
۲- انحصار وراثت اخذ شده از شورای حل اختلاف
۳- شناسنامه و کارت ملی متوفی
۴- شناسنامه و کارت ملی ورثه یا کپی برابر با اصل
۵- عقدنامه همسر دائمی متوفی
۶- تقاضانامه برقراری حقوق متوفی
بعد از تعیین تکلیف در این خصوص که چه کسانی وراث متوفی هستند، نوبت به نحوه و چگونگی تقسیم ارث برادر مجرد میرسد، ورثه ابتدا باید از کل دارایی و اموال متوفی اطلاع داشته باشند تا بتوانند به نحو صحیح درخواست تقسیم ارث را مطرح نمایند تا منجر به صدور قرار رد دادخواست نگردد. مشخصات کامل مترک بعنوان مثال اگر قصد تقسیم ملکی را دارید باید، آدرس دقیق و پلاک ثبتی به دادگاه ارائه شود. معمولا وراث از اموال و دارایی متوفی اظهار بی اطلاعی می نمایند، بهتر است در اینگونه موارد قبل از طرح دادخواست تقسیم ارث، ابتدا درخواست تحریر ترکه به شورای حل اختلاف ارائه گردد، و با صورت اموال که توسط شورای حل اختلاف استعلام گردیده است، درخواست تقسیم ارث ثبت گردد. و بعد از رسیدگی و فروش از طریق دادگاه میتوان ارث برادر مجرد را بین وراث که در طبقه اول پدر و مادر می باشند و یا در صورت فوت آنها در طبقه دوم برادرها و خواهرها تقسیم می شود.
طبق قانون ارث طبقات مختلف اگر ذی نفع باشند می توانند این موضوع را در شورای حل اختلاف ثابت نمایند و گواهی انحصار وراثت را اخذ نمایند. اگر عمه دارای پدر و مادر و همسر و فرزند نباشد ارث او به خواهر و برادر او میرسد، ولی اگر پدر بعد از عمه فوت کرده باسند میتوان بعنوان قائم مقام پدر درخواست ارث نمود، میزان ارث برادر زاده از عمه نیز حالات مختلفی دارد اگر برادر زاده تنها باشد تمام ارث به او میرسد، طبق ماده ۸۹۰ قانون مدنی اگر متوفی خواهر یا برادر نداشته باشد اولاد خواهر یا برادر در کنار اجداد اگر زنده باشند ارث میبرند، البته اولاد خواهر و برادر بر حسب نسل ارث می برند.
نحوه تقسیم ارث خواهر مجرد به چه شکل است، در صورتی که دختری ازدواج نکرده باشد ، و پدر و مادر او نیز در قید حیات نباشند، اموال و دارایی او به خواهر و برادر او به ارث می رسد، اگر خواهر یا برادر تنها وراث باشند تمام ارث را می برند، و اگر وراث متعدد باشند، و چند برادر و خواهر ابی یا چند خواهر و برادر ابوینی باشند سهم پسرها دو برابر دخترهاست.
بعد از فوت پدر دارایی او به فرزندان او منتقل می گردد،
در تقسیم بندی طبقات اول و دوم و سوم سهم هر یک از ورثه مشخص شده است، مطابق ماده ۹۰۷ قانون مدنی اگر متوفی یک فرزند داشته باشد، چه دختر و چه پسر با شد کل ماترک به آن فرزند میرسد، اگر اولاد متعدد باشند، همه پسر یا همه دختر باشند سهم الارث بین همه بصورت تساوی تقسیم می شود. اما اگر اولاد متعدد باشند و بعضی پسر و بعضی دختر باشند ، پسر دو برابر دختر ارث می برد.
در تقسیم بندی طبقات اول و دوم و سوم سهگ هر یک از ورثه مشخص شده است، مطابق ماده ۹۰۷ قانون مدنی اگر متوفی یک فرزند داشته باشد، چه دختر و چه پسر با شد کل ماترک به آن فرزند می رسد، اگر اولاد متعدد باشد، همه پسر یا همه دختر باشند سهم الارث بین همه بصورت تساوی تقسیم می شود. اما اگر اولاد متعدد باشند و بعضی پسر و بعضی دختر باشند ، پسر دو برابر دختر ارث می رسد.
با فوت شخص دیون و دارایی متوفی به وراث حین الفوت او به ارث می رسد. برای تعیین این امر که چه شخص یا اشخاصی از متوفی ارث می برند، وراث باید درخواست گواهی انحصار وراثت را به شورای حل اختلاف محل زندگی متوفی تقدیم کنند، و با در دست داشتن مدارک کامل ورثه و متوفی و استشهادیه ای که در دفترخانه توسط ۳ نفر شهود تایید شده است، به شعبه مربوطه مراجعه نموده و به درخواست انحصار وراثت رسیدگی میشود. لازم به ذکر است یادآوری کنیم اگر ورثه مدارک کامل وراث دیگر یا متوفی را ندارند باید از شعبه ای که به درخواست انحصار وراثت رسیدگی میکند بخواهند که از اداره ثبت احوال در این خصوص استعلام شود. بعد از صدور گواهی انحصار وراثت نوبت به تقسیم و فروش اموال میرسد، اگر کل ورثه در مورد تقسیم و فروش اموال با یکدیگر توافق داشته باشند، می توانند با توافق اموال را بین خود تقسیم نمایند، اما استثنایی در این موردوجود دارد، اگر بین وراث محجور یا صغیری وجود داشته باشد دیگر توافق برای فروش معنا ندارد، و حتما باید اموال از طریق دادگاه به فروش برسد. و در جایی که وراث با همدیگر اختلاف داشته باشند، به درخواست هر یک از وراث اموال از طریق دادگاه تقسیم و به فروش می رسد.
قانون مدنی در مورد سهم ارث فرزند و پدر و مادر و همسر و نیز طبقات بعدی بصورت کامل تعیین تکلیف نموده است. وقتی متوفی مجرد باشد و اصلا ازدواج نکرده باشد وراث حین الفوت فرزند ازدواج نکرده، پدر و مادر متوفی هستند و در صورتی که پدر و مادر فوت نموده باشند، نوبت به طبقه دوم که همان خواهر و برادر هستند میرسد. بطور کل تا زمانی که حتی یکنفر از طبقه اول تا سوم زنده باشند ارث به طبقات بعدی نمی رسد.
در مورد مالیات بر ارث، باید توجه داشت که این مالیات برای فوت شدگان قبل از سال ۹۵ حذف شده است. اما برای گرفتن گواهی حصر وراثت، اگر متوفی قبل از فروردین ۱۳۹۵ فوت کرده باشد، نیاز به اظهارنامه مالیاتی دارید. بنابراین، در این مورد، مهم است که مراحل انحصار وراثت و صدور گواهی انحصار را دقیقاً دنبال کنید.
با توجه به بخشنامه شماره ۳۸۳۸۴ مورخ ۷ /۷/ ۱۳۹۹ از سوی وزارت دادگستری، تغییرات جدیدی در مراحل صدور گواهی انحصار وراثت اعلام شده است. طبق این بخشنامه، اگر متوفی دارای اموال بیشتر از ۵۰۰ میلیون ریال معادل ۵۰ میلیون تومان باشد، گواهی انحصار وراثت بدون محدودیت صادر خواهد شد و برای آن نیاز به نشر آگهی وجود دارد. از سوی دیگر، اگر اموال شخص فوت‌شده کمتر از ۵۰ میلیون تومان باشد، شوراهای حل اختلاف گواهی انحصار وراثت محدود را صادر می‌کنند. این تغییر به دلیل حذف مرحله نشر آگهی، مدت زمان اخذ گواهی انحصار وراثت محدود را به شدت کاهش داده است، به طوری که این فرآیند حالا در مدت ۳ تا ۷ روز کاری انجام میشود. لازم به ذکر است که قبل از این تغییرات، حداقل میزان اموال برای حصر ورثه نامحدود، ۳۰ میلیون ریال بوده است؛ اما با تأیید ریاست قوه قضاییه و تصویب بخشنامه جدید، این میزان به ۵۰ میلیون تومان افزایش یافته است.
گواهی تسلیم اظهارنامه مالیاتی به معنای تصدیق و اعلام اداره مالیات مینی است که اظهارنامه مالیات بر ارث توسط یکی از وراث پس از فوت شخص متوفی، ثبت شده است. این گواهی از اداره مالیات مینی صادر میشود و در مراحل انحصار وراثت، به ویژه پیش از دادخواست یا در حین اجرای مراحل انحصار، به شورای حل اختلاف ارائه میشود.
وراثانی که می‌خواهند امور مالیاتی متوفی را مدیریت کنند، باید ابتدا اظهارنامه مالیات بر ارث را ثبت کنند. در صورتی که شخص متوفی قبل از سال ۱۳۹۵ فوت کرده باشد و وراث هنوز به مراحل انحصار وراثت نپرداخته باشند، آنها موظف به ثبت اظهارنامه مالیات بر ارث قبل از دادخواست یا حین اجرای مراحل انحصار وراثت هستند. پس از ثبت، گواهی تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث از اداره مالیات مینی دریافت میشود و به عنوان اسنادی محکم در شورای حل اختلاف ارائه میگردد. وارثان فوت شدگان پس از سال ۱۳۹۵ نیز میتوانند اظهارنامه مالیاتی را پس از انجام مراحل انحصار وراثت ثبت نمایند.
برگه استشهادیه محضری حصر ورثه، یک مرحله مهم در فرایند انحصار وراثت است. در این مرحله، سه نفر به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه می‌کنند و با تکمیل فرم مربوط به استشهادیه، اطلاعات مرتبط با افراد فوت‌شده را ثبت می‌کنند. این فرم حاوی جزئیات ورثه‌ها و ارثیه‌های متوفی می‌باشد. سپس دفتر اسناد رسمی این اطلاعات را بررسی کرده و با امضاء، گواهی و تصدیق میکند. لازم به ذکر است که در صورتی که شخص موکل به نیاز به حضور در دفتر اسناد رسمی نباشد یا بخواهد از خدمات وکیل برای انجام این مرحله بهره‌مند شود، می‌تواند با اخذ استشهادیه محضری توسط وکیل، بدون نیاز به حضور شخصا و بدون آوردن شواهد، اقدام به انجام این مرحله نماید. در مورد قانون جدید انحصار وراثت، تاکنون هیچ تغییر قانونی اعلام نشده است. بنابراین، برای فوت شدگان قبل از سال ۹۵، هنوز نیاز به اخذ گواهی تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث یا مفاصاحساب مالیاتی برای دریافت گواهی انحصار وراثت وجود دارد.
استفاده از گواهی حصر وراثت به وراث و ذی‌نفعان امکان می‌دهد تا در تمام امور حقوقی و اداری، از جمله دفاتر اسناد رسمی و بانک‌ها، اقدام کنند. عدم حصر وراثت موجب مشکلاتی در تقسیم و انتقال دارایی‌ها میشود و از این رو به ادارات دولتی و بانک‌ها نیازمند داشتن گواهی حصر وراثت می‌شوند. افراد جانشین و نماینده قانونی شخص فوت‌شده معتقد به اطلاعات درج شده در گواهی حصر وراثت می‌شوند، که این اطلاعات شامل نام و اطلاعات وارثان معتبر می‌باشد.
بعد از سال ۱۳۹۵ ورثه ملزم په پرداخت جریمه مالیات بر ارث نبوده
ولی موظف هستند اظهارنامه مالیات بر ارث را حداکثر تا یک سال بعد از فوت متوفی، به سازمان امور مالیاتی تقدیم کنند. ارائه به موقع این سند به اداره مالیات، این امکان را برای ورثه فراهم میکند تا باکسر ومعافیت واجبات مالی و عبادی و دیون ، مهریه ، هزینه‌های کفن و دفن بهره مند شوند.البته بر خلاف قانون سابق، الزامی به پرداخت مالیات بر ارث تمام اموال، با توجه به قانون اصلاح شده وجود ندارد.
در گرفتن گواهی انحصاروراثت قانون زمان محدود و مشخصی را معین نکرده است و ورثه مختار هستند که هر زمانی که تمایل دارند درخواست را ثبت نمایند. ولی بنا به دلایلی که ممکن است مشکل ساز شود توصیه میکنیم در سریع ترین زمان ممکن بعدازفوت ، ورثه اقدام به اخذ گواهی انحصاروراثت نمایند، بطور مثال در پرداخت مالیات بر ارث دارایی متوفی اداره مالیات درخصوص هزینه هایی مانند کفن و دفن، دیون ، مهریه..... فقط تا یکسال از تاریخ فوت وراث را از پرداخت مالیات معاف می نماید.یا فوت یکی از ورثه که کار را پیچیده تر و وراث بیشتری را باید در امور ترکه سهیم نموده و راه طولانی تری باید طی شود.
در تمام اقدامات حقوقی، بانکی و ثبتی و … فقط به درخواست ذی نفع ترتیب اثر داده میشود و زمانی که شخصی فوت می نماید لزوم تعیین ورثه متوفی فقط بوسیله گواهی انحصاروراثت مشخص میگردد . در صورت عدم اقدام به دریافت گواهی، امکان تقسیم و یا انتقال ترکه و انجام اموری که مربوط به ادارات دولتی و بانک‌ها است، وجود نخواهد داشت.
در امر انحصار وراثت زمین یا املاک با توجه به مراحلی که باید طی نمود تا گواهی انحصاروراثت از شورای حل اختلاف آخرین محل مسکونی متوفی آغاز شود و باپرداخت مالیات بر ارث ملک توسط هریک از وراث واخذ گواهی مالیات برارث ملک ، وراث میتوانند اقدام به تقسیم وفروش ملک مورد نظر نمایند .انحصاروراثت ملک یعنی شروع انحصاروراثت برای تعیین سهم الارث هریک از وارثان شخصی که فوت شده است.
اگر در اموال متوفی در زمان فوت خودرویی وجود داشته باشد، وراث برای تقسیم و فروش آن باید ابتدا به شورای حل اختلاف مراجعه نموده و با اخذ گواهی انحصاروراثت و بعد از این مرحله با مراجعه به اداره دارایی و مالیات ، و تشکیل پرونده جهت پرداخت مالیات بر ارثی که به خودرو تعلق میگیرد و اخذ گواهی مالیات بر ارث اقدام به فروش خودرو متوفی نمایند.
برای صدور گواهی انحصار وراثت، ورثه موظف به انتشار آگهی در روزنامه‌های کثیرالانتشار می‌باشند. این آگهی باید به مدت ۳۰ روز در روزنامه منتشر شود. پس از گذشت این مدت، گواهی انحصار وراثت صادر خواهد شد. اما زمان دقیق صدور گواهی به شعبه شورای حل اختلاف و حجم پرونده‌های فعال آنها بستگی دارد. به طور کلی، این مدت زمان میان ۲ هفته تا یک ماه متغیر است. بنابراین، به طور کلی، طی کردن تمام مراحل انحصار وراثت ممکن است نیازمند ۲ تا ۳ ماه به طول بیانجامد.
