آیا زن می‌تواند از زندگی در منزل پدر و مادر همسر خودداری کند؟

همانطور که گفته شد که مسکن بخشی از نفقه زن بوده و باید متناسب با شان زن باشد. اگر سکونت مشترک زوجین با خانواده همسر در منزل مشترک، برخلاف شان زن باشد و این امر توسط دادگاه تشخیص داده شود، دادگاه می‌تواند حکم به الزام مرد به تهیه مسکن متناسب با شان زن را صادر کند.

زن در چه مواردی می‌تواند درخواست مسکن مستقل کند؟

تنها موردی که زن می‌تواند درخواست مسکن جداگانه کند، جایی است که در صورت زندگی در مکان مشترک، خوف ضرر بدنی، مالی یا شرافتی برای زن وجود داشته باشد. در این مورد زن باید با ارائه مدارک و مستندات مبنی بر وجود چنین خوفی، دادخواستی مبنی بر تعیین مسکن علیحده تقدیم دادگاه کند. معمولا در چنین مواردی نظر قاضی دادگاه بسیار مهم خواهد بود.

الزام مرد به تهیه مسکن به چه معناست؟

در هر یک از موارد بالا که بیان شد، اگر زن بخواهد مرد را ملزم به تهیه مسکن کند، باید دادخواستی مبنی بر الزام مرد به تهیه مسکن اقامه کند. در این دادخواست، زوجه باید مستند به یکی از موارد فوق، از دادگاه بخواهد تا مرد را ملزم کرده و مرد اقدام به تهیه منزل مناسب کند. مثلا اگر مسکنی که مرد تهیه کرده مناسب با شان زن نیست، زن باید دادخواستی با عنوان الزام مرد به تهیه مسکن متناسب با شان زوجه به دادگاه ارائه دهد. بر همین اساس، دادگاه با در نظر گرفتن شرایط حکم مناسب را صادر خواهد کرد.

حق انتخاب مسکن با کیست؟

بر اساس ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی: «زن باید در منزلی که شوهر تعیین می‌کند سکنی نماید مگر آن که اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.» بنابراین، به طور کلی حق انتخاب محل سکونت با زوج است و اوست که تعیین می‌کند که محل زندگی مشترک کجاست. البته همانطور که حق تعیین مسکن با مرد است، تهیه آن تکلیف او بوده و به عنوان بخشی از نفقه زن، مرد باید مسکنی متناسب با شان زوجه برای سکونت مشترک تهیه کند. از سوی دیگر زن مکلف است تا جهت انجام وظایف زناشویی در محل سکونت مشترک زندگی کند و الا ناشزه محسوب شده و مستحق نفقه نخواهد بود.

تمکین صوری زوجه

بیان شد که گاهی مرد برای فرار از پرداخت نفقه به صورت صوری اقدام به طرح دعوای الزام به تمکین می‌کند. در مقابل زن دو راه دارد. اگر زن مایل به ادامه زندگی به طور واقعی نیست یا برای اینکار ادله محکمه پسند دارد که دیگر دادگاه حکم به الزام به تمکین نخواهد کرد. این امر را در عنوان بعدی توضیح خواهیم داد.

اما اگر چنین ادله‌ای وجود نداشته باشد، زن می‌تواند به صورت صوری اقدام به تمکین کرده و با حضور در خانه مرد در صورتیکه بتواند این امر را اثبات کند، از ناشزه شدن رها شده و برای نفقه اقدام نماید.

اجاره نامه صوری برای تمکین

هنگامی که مرد اقدام به دادخواست الزام به تمکین می‌کند، باید حتما منزلی که مناسب سکونت باشد تهیه کند. یعنی اگر چنین منزلی وجود نداشته باشد، قاعدتا تمکین نیز بی معناست. چون تمکین تنها جایی معنا پیدا می‌کند که مرد شرایط زندگی را فراهم کرده باشد. در برخی از پرونده‌ها، خصوصا در پرونده‌هایی که طرفین هنوز زیر یک سقف نرفته، کار به دادگاه کشیده شده است، این امر رخ می‌دهد که مرد برای الزام به تمکین، اقدام به تهیه اجاره‌نامه صوری می‌کند تا نشان دهد شرایط زندگی برای زن فراهم است و زن باید به منزل او برود. در چنین مواردی اگر شما می‌دانید که قرارداد اجاره صوری است، می‌توانید درخواست تحقیق و معاینه محلی از ملک مورد نظر بدهید. در این صورت دادگاه اقدام به بررسی موضوع کرده و در صورت لزوم تقاضای مرد را رد خواهد کرد. یکی دیگر از علائم اجاره‌نامه صوری، مبلغ غیرواقعی مذکور در چنین قراردادهایی است که توجه به چنین نکاتی می‌تواند صوری بودن قرارداد اجاره را مشخص کند.

دعوای الزام به تمکین صوری(درخواست تمکین صوری)

بیان شد که الزام به تمکین در جایی است که زن خانه را ترک کرده و مرد می‌خواهد زن به خانه بازگردد. اما گاهی مرد صرفا برای اینکه مسئولیت پرداخت نفقه از دوش او برداشته شود اقدام به طرح چنین دعوایی می‌کند که در اصطلاح به چنین دعوایی، دعوای الزام به تمکین صوری می‌گوییم. در واقع در این دعوا مرد به دنبال آن است که نیامدن زن به محل زندگی مشترک را در دادگاه ثابت کند و دیگر الزامی به پرداخت نفقه نداشته باشد. زیرا همانطور که گفتیم زن در صورت عدم تمکین ناشزه بوده و زن ناشزه نفقه نخواهد داشت.

دادخواست الزام به تمکین چیست؟

گفتیم که تمکـین‌ یکی از تکالیف زن و شوهر نسبت به یکدیگر است و گاهی به دلایلی این امر توسط زوجین انجام نمی‌گیرد. در این زمان است که الزام به تمکین مطرح می‌شود. اما معنای آن چیست؟ الزام به تمکـین‌ یعنی کسی که بدون دلیل موجه از تمکین نسبت به طرف مقابل امتناع می‌کند را به وسیله قانون الزام کنیم تا به وظایف زناشویی خود در چارچوب خانواده عمل کند.

البته این امر بیشتر در مورد زنان به کار می‌رود. همچنین باید دانست که الزام به تمکـین‌ در مرحله اجرا به این معنا نیست که زن را به زور و جبر فیزیکی به خانه همسر منتقل خواهند کرد. بلکه معنی آن این است که زن به طور رسمی می‌فهمد که اگر به وظایف خود عمل نکند، ضمانت‌های اجرایی خاصی بر او تحمیل می‌گردد و زن ناشزه محسوب می‌شود.

اثر عدم تمکین توسط زن

برخلاف جایی که ترک نفقه از جانب مرد با وجود توانایی مالی او، جرم تلقی شده و موجب محکومیت کیفری مرد می‌گردد،‌ عدم تمکین زن نسبت به شوهر جرم محسوب نشده و فقط آثار حقوقی خاص خود را به دنبال دارد. ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی بیان می‌دارد: «هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.» بنا بر این ماده، مهمترین اثری که بر عدم تمکـین‌ توسط زن مترتب می‌شود، ندادن نفقه به اوست.

آیا برای تحقق جرم ایجاد مزاحمت، فرد مورد توهین باید از توهین فرد تاثیر بپذیرد؟

خیر. صرف ایجاد مزاحمت یا توهین حتی اگر در زن یا طفل اثری نداشته باشد، برای وقوع جرم کافی است.

آیا توهین به مردان مشمول ماده مربوط به جرم ایجاد مزاحمت برای بانوان است؟‌

خیر توهین به مردان مشمول این ماده نبوده و صرفا مشمول جرم توهین ساده خواهد بود.

اثبات مزاحمت برای بانوان

اثبات این جرم همانند سایر جرایم با ادله اثبات وقوع جرم ممکن خواهد بود. در این میان اقرار فرد مرتکب و شهادت شهود از جمله مهمترین ادله‌ای است که می‌توان به آن استناد کرد. البته اقرار متهم غالبا صورت نمی‌گیرد. اما می‌توان با حضور دو شاهد اقدام به اثبات وقوع این جرم کرد. البته اگر فیلم وقوع مزاحمت نیز وجود داشته باشد، می‌تواند منجر به علم قاضی شده و قاضی بر اساس علم خود اقدام به صدور رای خواهد کرد. همچنین اگر مزاحمت منجر به ایجاد جرح شده باشد، نظریه پزشکی قانونی در تعیین میزان صدمات وارده ملاک خواهد بود.

مجازات ایجاد مزاحمت برای بانوان

مجازات مزاحمت برای نوامیس و اطفال در ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی بیان شده است . طبق این ماده :«هر کس در اماکن عمومی یا معابر متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان بشود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین نماید،‌ به حبس از دو تا شش ماه و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد». با توجه به این ماده مجازات این جرم را باید اشد از مجازات توهین ساده و نیز توهین به مقامات دولتی دانست، چرا که به صورت توأمان شامل حبس و نیز شلاق است.

مزاحمت برای اطفال در معابر عمومی

مزاحمت برای اطفال نیز مشمول این ماده است. البته ممکن است این سوال مطرح شود که منظور از اطفال در این ماده چیست؟ در پاسخ باید گفت با توجه به بند الف ماده یک قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب ۱۳۹۹ و لحاظ ماده ۱۴۷ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ و تبصره یک ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی، منظور از اطفال در ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ (تعزیرات)، افرادی است که به سن بلوغ شرعی نرسیده باشند.

نکته مهم در این میان این است که در مورد اطفال فرقی میان طفل پسر و دختر نیست. یعنی این جرم هم برای طفل پسر و هم برای طفل دختر ممکن است روی دهد. همچنین باید توجه داشت که اگر طفل مونث و دختر باشد، تنها یک جرم مزاحمت برای اطفال محقق شده و دو جرم یعنی جرم مزاحمت برای زنان و جرم مزاحمت برای اطفال به شکل همزمان رخ نداده است.

جرم ایجاد مزاحمت توسط نامزد

در برخی موارد ممکن است نامزد فرد اقدام به ایجاد مزاحمت برای زن کند. نامزدی، عقدی است که وعده ازدواج بوده ولی هیچ کدام از طرفین ملزم به انعقاد عقد نکاح نیستند. بنابراین ممکن است در اثر برهم زدن وعده ازدواج، مرد اقدام به ایجاد مزاحمت برای زن کند. باید توجه داشت که اگر رفتار نامزد صرفا توهین و یا مزاحمت باشد، مشمول این ماده خواهد بود. اما اگر رفتار او منجر به ضرب و جرح زن شود، می‌تواند علاوه بر ایجاد مزاحمت مشمول جرم ضرب و جرح نیز باشد.

مزاحمت برای بانوان توسط خویشان نزدیک

با توجه به فلسفه این ماده که جلوگیری از تعرض به زنان در جامعه توسط افراد غریبه است، برخی معتقدند که چنین جرمی از افراد نزدیک مانند همسر، فرزندان یا پدر و دیگران قابل تصور نیست.با توجه به لزوم حمایت از زنان و اطلاق ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی، باید گفت که نسبت فرد توهین‌کننده با زن یا طفل، ملاک عمل نخواهد بود. پس اگر پدر یا برادر و یا همسر زن به او در اماکن عمومی توهین کند، مشمول این ماده بوده و قابل مجازات است.

آیا مزاحمت برای زنان صرفا توسط مردان جرم است؟

اگرچه در جامعه اغلب مزاحمت برای زنان و اطفال توسط مردان محقق می‌شود، اما ممکن است این جرم توسط زنان نیز ارتکاب یابد. بنابراین اگر زنی در معابر عمومی نسبت به زنی دیگر از الفاظ و حرکات توهین‌آمیز استفاده کند، مرتکب چنین جرمی شده و فرد باید به مجازات این جرم محکوم گردد.

مزاحمت برای نوامیس در معابر و اماکن عمومی

مزاحمت برای بانوان در اماکن عمومی و معابر در این ماده قانونی جرم‌انگاری شده است. مقصود از معابر و اماکن عمومی، کوچه‌ها، خیابان‌ها و اماکنی است که محل عبور و مرور عموم مردم است و مردم به طور عادی بتوانند در آنها تردد کنند. در واقع هر مکانی که خصوصی نباشد، می‌تواند در این ماده به عنوان مکان عمومی تلقی شده و اگر در آن چنین جرمی محقق شود، مشمول ماده گردد.

رکن مادی جرم ایجاد مزاحمت برای بانوان

برای تحقق جرم مزاحمت برای بانوان لازم نیست صرفا الفاظ توهین‌آمیز بیان شود. بلکه رفتارهایی که مصداق توهین و یا مزاحمت باشد، برای تحقق این جرم کافی است. به عنوان مثال اگر کسی زنی را تعقیب کند به شکلی که ایجاد مزاحمت تلقی شود، این جرم محقق است و همچنین اگر فرد با حرکات بدن و یا دست رفتاری کند که معنای توهین‌آمیز داشته باشد، مصداق این جرم است. بنابراین به کار بردن الفاظ رکیک برای تحقق این جرم شرط نیست، بلکه صرف اعمال مزاحمت‌آمیز، مصداق رفتار مجرمانه است. رفتارهایی نظیر بستن راه عبور زنان، تعقیب آن‌ها، حمله به زنان با وسایل نقلیه موتوری، متلک‌پرانی، تنه زدن، دستمالی و … نمونه‌هایی از این اعمال مجرمانه هستند. بنابراین به طور خلاصه باید گفت که این امور می‌تواند سبب وقوع این جرم باشد :

 

.توهین لفظی و یا رفتاری

.اعمال مزاحمت آمیز

رکن قانونی جرم ایجاد مزاحمت برای بانوان

عمل مجرمانه عملی است که قانون آن را به عنوان شناسایی کند. بر اساس ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، هر کس در اماکن عمومی یا معابر، متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان بشود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت، به آنان توهین نماید، به حبس از دو تا شش ماه و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد. به این ترتیب قانون علاوه بر این که توهین به دیگران را جرم تلقی کرده است، در مورد زنان و اطفال به طور ویژه‌ای اقدام به وضع قانون کرده است. این ماده، با هدف حمایت ویژه از زنان و کودکان، با توجیه آسیب‌پذیرتر بودن این افراد در قبال تعرضات و مزاحم‌های مختلف در اماکن عمومی، وضع شده‌است.