حل اختلاف در قراردادهای بین المللی

انواع روش های حل اختلاف در قراردادهای بین المللی:

1. رسیدگی قضایی ؛
2. سازش و میانجی گری ؛
3. داوری ؛

فرم نمونه قرارداد بین المللی

به طور کلی فرم های قراردادی را می توان به دو دسته فروش (Contract of Sale) و خدمات (Service Contract) تقسیم نمود.

برخی مجامع بازرگانی بین المللی به تبیین فرم های نمونه قراردادی برای برخی از کالاهای مصرفی و نیز خدمات پرداخته اند که در حوزه ی تجارت بین الملل و قرارداد بین المللی از آنها استفاده می شود، مانند فرم شماره ی 188 جهت قرارداد تهیه ی تجهیزات و تأسیسات و ماشین آلات برای صادرات و واردات، تنظیم شده توسط کمیسیون اقتصادی ملل متحد برای اروپا، که طبق آن موارد لازم برای تشکیل قرارداد، نحوه بسته بندی، نحوه تنظیم اسناد حاوی نقشه ی راه و اسناد توصیفی، نحوه تحویل، گارانتی، نحوه پرداخت و … احصاء شده و یا شرایط قرارداد بین المللی کارهای ساختمانی مهندسی راه و ساختمان و شروط قراردادی تنظیم شده توسط FIDIC که موارد لازم برای تنظیم قراردادهای ساخت و طراحی و نحوه ی تنظیم آن را بیان نموده است.

بیمه قرارداد بین المللی

بیمه قراردادهای بین المللی یک ابزار مدیریت ریسک می باشد.

تسهیلات بیمه ای می تواند از سوی شرکتهای خصوصی بیمه و یا از سوی دولت ارائه شوند.

بیمه قراردادهای بین المللی می تواند برای هر قسمت از قرارداد تعیین شود، از جمله خود کالا یا خدمات ارائه شده، صادرات کالا، حمل کالا(بیمه ی حمل هوایی- دریایی- زمینی- ریلی)، خسارات ناشی از عدم انجام تعهدات، بیمه وسیله ی حمل و…

موضوع عقد بیمه خطر یا ریسک تحقق حادثه ی خسارت بار است. این خطر باید احتمالی باشد . ریسک های صددرصدی قابل بیمه کردن نیستند.

شروط قراردادی در قرارداد بین المللی

شروط قراردادهای بین المللی می توانند مربوط به نحوه اجرای تعهدات ناشی از قرارداد ، نحوه پرداخت ها، نحوه تحویل موضوع قرارداد (شروط INCO Terms) ، نحوه ی حل فصل اختلافات و… باشد از جمله این شروط می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1. شرط داوری در قرارداد بین المللی

داوری یکی از مهمترین روش های حل و فصل اختلافات قراردادهای بین المللی است که به علت آسان تر ، ارزان تر و سریع تر بودن مورد استفاده قرار می گیرد. ارجاع به داوری می تواند به صورت شرط ارجاع اختلاف به داوری در ضمن قرارداد اصلی مطرح شود و یا به صورت قرارداد جداگانه که قرارداد داوری نام دارد تنظیم گردد.

2. شرط محرمانگی در قرارداد بین المللی

شرط محرمانگی در قراردادهای بین المللی، حاکم بر چگونگی افشاء اطلاعات به وسیله ی طرفین است، چرا که امروزه اطلاعات تجاری به علت اهمیتی که دارند خود به عنوان موضوع قرارداد قرار می گیرند، از همین رو حفظ آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. محرمانگی گاه به صورت شرط در ضمن قرارداد بین المللی می آید و گاه به صورت قرارداد مستقل تحت عنوان Non-disclosure  agreement  یا Confidentially agreement  منعقد می گردد.

3. خسارت قراردادی ( وجه التزام) در قرارداد بین المللی

شرط وجه التزام در قراردادهای بین المللی به منظور جلوگیری از هر گونه اختلاف در میزان زیان و تسریع در جبران خسارت در پاره ای از قراردادهای بین المللی تجاری گنجانده می شود. وجه التزام در قراردادهای تجاری بین المللی معمولاً برای 2 منظور پیش بینی می شود:

لف)  جبران خسارت ناشی از عدم انجام تعهد پولی و یا غیر پولی: که در این صورت وجه التزام به شکل مبلغ معین با درصدی از بهای موضوع معامله قید می شود ؛

ب)  وجه التزام جبران خسارت ناشی از عدم تطبیق عمل متعهد با قرارداد یا وجود عیب و نقص: در این صورت وجه التزام به صورت درصدی از بهای قرارداد معین می شود و میزان آن بر حسب نوع و اهمیت نقص متفاوت خواهد بود.

روش های پرداخت در قرارداد بین المللی

تعیین شیوه پرداخت در قراردادهای تجاری بین المللی از مباحث  مهم در تنظیم قرارداد می باشد که به طرق ذیل صورت می گیرد:

1- پرداخت نقدی یا پیش پرداخت مبلغ قرارداد

در این روش فروشنده پیش از اجرای تعهدات یا تحویل کالا وجه آن  را دریافت می کند.

این روش برای صادر کننده امن و بی خطر است اما بالاترین ریسک را برای فرد خریدار یا وارد کننده در پی دارد چرا که وارد کننده نمی تواند از تسلیم شدن همان نوع و مقدار کالایی که برای آن قرارداد بسته است مطمئن باشد و احتمال تقلب و نیرنگ صادرکننده وجود دارد ؛ از طرفی در صورت ورشکسته شدن صادرکننده معلوم نیست که کالا به دست خریدار برسد یا خیر.

2– روش حساب باز

در این روش فروشنده با اعتماد و به اعتبار واردکننده کالا را نخست برای او ارسال می دارد و واردکننده بعد از دریافت کالا و معمولاً فروش آن اقدام به ارسال وجه آن می نماید.

3– روش اعتبار اسنادی

در این روش صادرکننده وجه کالا ، تنها پس از ارائه اسناد حمل به بانکی در کشور خودش کالا را دریافت خواهد نمود و بدین وسیله ریسک عدم پرداخت از سمت خریدار از بین می رود، این روش بیشتر به نفع فروشنده بوده و منافع او را در نظر دارد به دلیل اینکه او تنها با ارائه اسناد مطابق با شرایط اعتبار به بانک می تواند وجه آن را دریافت نماید ؛ در این حالت خریدار هیچ کنترلی بر کالا ندارد و حتی ممکن است در بیشتر موارد و در حالی که هنوز کالا به کشور خریدار نرسیده فروشنده وجه آن را با ارائه اسناد مطابق با شرایط اعتبار از بانک دریافت دارد. بنابراین خریدار  بیشترین ریسک را متقبل می شود و تنها با تنظیم شرایط اعتباری محکم می تواند نسبت به دریافت کالا اطمینان خاطر بیشتری پیدا کند.

4- روش وصول اسنادی

وصول اسنادی روشی  قدیمی است که از طریق آن بانک طبق درخواست یا دستور صادرکننده با ارائه یک یا چند برات و اسناد حمل مربوط به واردکننده ، مبلغ قرارداد را را از واردکننده وصول می نماید.

مشکلات اجرای قرارداد بین المللی

علاوه بر قواعد آمره ی دولت ها، از مشکلاتی که ممکن است برای اجرای قراردادهای بین المللی به وجود بیایید می توان به موارد زیر اشاره کرد.

1. مشکلات ناشی از حل تعارض قوانین برای انتخاب قانون حاکم بر مفاد اجرایی قرارداد ؛
2. مشکلات ناشی از حل اختلاف ؛
3. مشکلات ناشی از تفاوت مفاهیم حقوقی ؛
4. مشکلات ناشی از فقدان اطلاعات ؛

در بسیاری از قراردادهای بین المللی، خصوصاً در کشورهای در حال توسعه، متن قرارداد توسط طرفین و افراد فاقد تخصص تنظیم می گردد که این امر و همچنین مسائل بین المللی و وضعیت سیاسی کشورهای مختلف، مشکلات بسیاری برای اجرای قراردادهای بین المللی به وجود می آورد، از همین رو لازم است که حتی المقدور قراردادهای بین المللی، طبق قراردادهای نمونه و توسط حقوقدانان و متخصصان تنظیم گردد.

اجرای قرارداد بین المللی

قرارداد بین المللی باید طبق قانون حاکم بر آن که با اراده ی طرفین قرارداد انتخاب شده است اجرا شود.

با توجه به اصل حاکمیت اراده، اجرای قراردادهای بین المللی بر عهده خود طرفین و محدود به اراده آنهاست  و اگر در اجرای عقد مشکلی به وجود بیاید، حل این مشکل نیز به اراده ی طرفین بستگی دارد ؛ با این حال  قراردادهای بین المللی ای که اجرای مفاد آن خلاف نظم عمومی دولت های متعاهدین باشد، قابل اجرا نیست.

بعد از تبیین دسته های کلی، می توان به انواع مهمی از قراردادهای بین المللی اشاره نمود:

• قراردادهای بیع متقابل Buy Back

این قرارداد در دسته ی قراردادهای خرید خدمت است که بیشتر در حوزه ی نفت و گاز استفاده می شود. در این نوع از قراردادها، بازپرداخت اصلی و همچنین سود، از محل محصول و نتیجه ی قرارداد پرداخت می شود.

• قرارداد احداث، بهره برداری، انتقال  Build- operate-Transfer (BOT)

این قرارداد بیشتر در مورد تأسیسات زیربنایی مورد استفاده قرار می گیرد و بیشتر روشی برای تأمین مالی پروژه است. در واقع در این نوع قرارداد، ساخت در بهره برداری پروژه، در مدت معین، توسط شرکتی که اصطلاحاً شرکت مجری پروژه (Project   development company)  نام می گیرد انجام می شود.

• قرارداد احداث، تملک، بهره برداری Build own operate (B.O.O)

در این دسته از قراردادها، سرمایه گذار نسبت به ساخت، تملک ، راه اندازی و علاوه بر آن نگهداری پروژه اقدام می کند و عوارض ناشی از آن را به منظور بازگرداندن سرمایه به سرمایه گذار جمع آوری می کند.

• قراردادهای تأمین مالی Finance

قراردادی است که ما بین ارائه کننده تسهیلات و استفاده کننده از آن منعقد می شود و از منابع بین المللی تأمین می گردد.

• قرارداد کلید در دستTurn-Key

به قراردادهای طراحی و ساخت(design-contract) یا Package deal گفته می شود که در آن پیمانکار، مسئولیت طراحی و ساخت و اجراء را به کلی بر عهده می گیرد و پس از تکمیل پروژه و نهایی شدن آن، آن را به کارفرما تحویل می دهد، به صورتی که کارفرما تنها با زدن یک کلید می تواند از تأسیسات مزبور استفاده کند.

• قرارداد فرانشیزFranchise Agreement

در این نوع قرارداد، یک طرف که صاحب تجارت است (Franchisor) و یا به عبارتی، صاحب برند یا یک سیستم اقتصادی است به طرف دیگر( Franchisee) اجازه می دهد تا از برند و الگوی عملیاتی او استفاده کند و در مقابل سالانه درصدی از وی دریافت می کند.

• قرارداد لیسانس

این قرارداد یکی از شیوه های انتقال فناوری یا دانش فنی است که طبق آن دارنده دانش فنی know) How) که به آن Licensor  گفته می شود، در قبال اخذ حق امتیاز، به طرف دیگر (Licensee) اجازه می دهد تا در مدت و قلمرو معینی تمام یا بخشی از فناوری موضوع قرارداد را مورد بهره برداری قرار دهد.

• قراردادهای جوینت ونچر

قراردادهای JV در اصل شکلی از تنظیم قراردادهای بین المللی هستند که خود می توانند در انواع مختلف منعقد شوند، در واقع JV نه یک نوع قرارداد بین المللی بلکه یک روش انعقاد است ؛ در قراردادهای جوینت ونچر، طرفین اقلام نقد و غیرنقد خود را تحت مدیریت مشترک و مطابق توافق به کار می گیرند و در سود و زیان ناشی از آن شریک هستند.

این قرارداد می تواند در اقسام زیر منعقد شود:

الف- قرارداد جوینت ونچر متمرکز Concentration  JV : همکاری طرفین برای ایجاد واحد اقتصادی بزرگتر؛

ب- قرارداد جوینت ونچر مکمل : Complementary JV در این JV طرفین به تلفیق مهارت ها و فناوری ها و دانش فنی خود با یکدیگر ، برای تنوع سازی در محصولات خود می پردازند ؛

ج-قرارداد جوینت ونچر تأمینی :Supply JV طرفین برای تأمین منابع مالی و کاهش و تعدیل هزینه ها با هم به مشارکت می پردازند ؛

د-قرارداد جوینت ونچر تحقیق و توسعه Research and Development ؛

ه- قرارداد جوینت ونچر فروشSales JV : برای فروش و توزیع محصولات تولیدی طرفین در بازارهای سایر کشورها ؛

و- قرارداد جوینت ونچر یکپارچه : در این قرارداد مشارکتی، تمام جنبه های یک تجارت از جمله سرمایه گذاری، ساخت، توزیع، بازاریابی و فروش مورد معامله قرار می گیرد.

• قراردادهای نمایندگی بین المللی

در این قرارداد، صادرکننده و یا تولید کننده ی محصول یا خدمت از طرف قراردادی می خواهد که از جانب او به انعقاد معامله با مشتریان بپردازد. در قرارداد نمایندگی، برخلاف فرانشیز، نماینده ملزم به رعایت ضوابط شکلی اعطاکننده ی نمایندگی نیست به طور کامل نیست.

انواع قراردادهای بین المللی

قراردادهای بین المللی ، انواع بسیاری دارند. در یک تقسیم بندی کلی می توان آنها را در 3 دسته ی عام قرار داد:

الف) قراردادهای بین المللی فروش ( اعم از کالا ، فناوری و برند یا نام تجاری  )

ب) قراردادهای بین المللی خدمات ؛

ج) قراردادهای بین المللی که ترکیبی از فروش- خدمات هستند، مانند قراردادهای صنعتی و ساخت.

قرارداد بین المللی

شکل قرارداد بین المللی بسته به نوع آن متفاوت است اما به طور کلی قراردادهای بین المللی حاوی ارکان اساسی از جمله مشخصات طرفین، موضوع قرارداد، رویه اقتصادی قرارداد از جمله بهای کالا یا خدمت، مدت قرارداد، نحوه ی اجرای تعهدات ناشی از قرارداد، موارد فسخ یا انفساخ، شیوه حل و فصل اختلافات ناشی از قرارداد، موارد عدم مسئولیت، قانون حاکم بر قرارداد و تاریخ تنظیم آن می باشند.

نحوه ی تنظیم قرارداد بین المللی

شکل و نحوه تنظیم قرارداد بین المللی به طور کلی به خواسته ها و اهداف طرفین و نوع مدیریت حقوقی مورد نظر آنها برای حفظ ارزش ها و کنترل ریسک بستگی دارد.

نظام پرداخت (Fiscal Regime ) مدنظر طرفین نیز بر نحوه ی تنظیم قرارداد موثر است.

اکثر قراردادهای بین المللی به صورت کتبی منعقد می شوند هر چند قرارداد شفاهی نیز می تواند  وجود داشته باشد.

قرارداد بین المللی (از نحوه تنظیم تا اجرا و بررسی مشکلات احتمالی )

قرارداد بین المللی ، قراردادی است که میان یک کشور با کشورهای دیگر یا میان تجار و شرکتهای تجاری یک کشور با کشور دیگر در موارد مختلف بازرگانی از جمله داد و ستد کالاها و خدمات و نقل و انتقالات پولی منعقد می شود.

انقضای قرارداد حق العمل کاری

قرارداد حق العمل کاری در موارد زیر پایان می پذیرد:

1. انجام موضوعی که حق العمل کار مکلف به آن بوده؛
2. وقوع شرط فاسخی که قرارداد حق العمل کاری بر آن معلق بوده؛
3. پایان مدت قرارداد حق العمل کاری؛
4. عزل حق العمل کار؛
5. استعفای حق العمل کار؛
6. فوت حق العمل کار یا آمر؛
7. وقوع حجر بر هر یک از طرفین قرارداد حق العمل کاری؛
8. لغو قرارداد حق العمل کاری؛
9. محال شدن اجرای موضوع حق العمل کاری به خاطر دلایل خارج از اراده طرفین؛
10. انحلال شخص حقوقی که یکی از طرفین حق العمل کاری است.

تمدید قرارداد حق العمل کاری

تمدید این قرارداد با تنظیم یک متمم که بیانگر تمدید مدت و احتمالا مبلغ حق العمل است امکان پذیر می باشد.

دستمزد حق العمل کار

دستمزدی که حق العمل کار در مقابل خدمات خود دریافت می دارد را حق العمل یا کمیسیون می نامند.

در این خصوص قانون تجارت بیان می کند  که حق العمل کار در صورتی مستحق دریافت دستمزد است که معامله انجام شود یا اینکه عدم انعقاد قرارداد منتسب به خود آمر باشد.

آنچه که ما گاها در زبان فارسی با عنوان کمیسیون می شنویم نیز از عبارت کمیسیونر در زبان فرانسوی گرفته می شود که با این موضوع در ارتباط است. در واقع کمیسیون همان حق العمل و کمیسیونر نیز حق العمل کار است.

وظایف آمر در قرارداد حق العمل کاری

1. پرداخت حق العمل یا کمیسیون به حق العمل کار؛
2. پرداخت هزینه های صورت گرفته بابت قرارداد حق العمل کاری و بهره های آن در وقت پرداخت؛
3. چنانچه پس از فروش یقین حاصل شود که کالای فروخته شده از ابتدا دارای عیوب پنهان بوده، آمر مکلف است نسبت به تعویض کالا و یا استرداد مبلغ آن اقدام کند و حق العمل کار در این مورد مسئولیتی ندارد و صرفا مسئول هماهنگی های لازم است؛
4. جبران خسارات وارده به حق العمل کار در اجرای معمولی قرارداد حق العمل کاری بدون خطای حق العمل کار به وی وارد شده است؛
5. تمام مخارج از قبیل مالیات، هزینه های ثبت سفارش، بیمه، کارمزد بانکی، هزینه های گمرکی، تخلیه، انبارداری، حمل و نقل و غیره بر اساس فاکتور و مستندات بر عهده آمر می باشد.

وظایف و مسئولیت های حق العمل کار

1. اطلاع رسانی کامل به آمر: اصل بر این است حق العمل کار حتی اگر بر اساس قرارداد شخصا حق خرید یا فروش را دارد، حتما بایستی قبل از انجام معامله گزارش اقدامات خود را از هر طریق ممکن به اطلاع آمر برساند. در غیر این صورت از جایگاه حق العمل کاری خارج محسوب شده و آمر به عنوان طرف معامله با او رفتار می نماید؛
2. انجام دستورات آمر: حق العملکار مسئول پرداخت تمام خسارات ناشی از تقصیراتی است که علیه وی در خصوص عدم رعایت دستورات آمر به اثبات برسد؛
3. حفظ امانت: اصل بر این است که کالاهایی که برای فروش به حق العملکار سپرده می شوند معیوب نمی باشند، لیکن تکلیف حق العملکار صرفا بررسی عیوب ظاهری است نه عیوب مخفی و پنهان، لذا حق العمل کار قبل از فروش کالا بایستی بررسی های لازم جهت یافتن عیوب ظاهری را انجام دهد؛
4. حق العمل کار مکلف است چنانچه کالایی که برای فروش به وی داده شده دارای عیوب ظاهری است، بلافاصله آمر را در جریان قرار دهد و هر اقدام منطقی و صحیحی که در این زمینه لازم است را انجام دهد. در غیر این صورت ضامن و مسئول خسارات ناشی از این غفلت است؛
5. اگر حق العمل کار کالا را به قیمتی کمتر از آنچه که آمر تعیین کرده خریداری یا به قیمتی بیشتر از آنچه آمر تعیین کرده بهرفروش برساند، مبلغ اضافی را باید به حساب آمر واریز نماید، مگر آنکه خلاف این وضعیت شرط شده باشد؛
6. انجام تمام کار های ارادی و پیگیری های مربوطه به عهده حق العمل کار است؛
7. اخذ تضامین لازم در قراردادهایی که حق العمل کار با اشخاص ثالث منعقد می نماید و هم چنین آزاد سازی این تضامین از وضایف خود او می باشدغ
8. حق العملکار حق واگذاری تمام یا قسمتی از کار را به هر شخص حقیقی یا حقوقی بدون موافقت کتبی آمر ندارد.

انواع قرارداد حق العمل کاری

الف. حق العمل کاری فروش؛

ب. حق العمل کاری خرید؛

ج حق العمل کار حمل و نقل؛

د. کارگزار گمرکی.

شرایط لازم برای انجام حق العمل کاری

قانون تجارت شرط خاصی برای انجام کار حق العمل کاری در نظر نگرفته است؛ بنابراین هر شخصی که به فعالیت های تجاری تمایل و در این زمینه مهارت داشته باشد می تواند به انجام حق العمل کاری بپردازد. همچنین برای انجام حق العمل کاری  نیاز به دریافت مجوز یا پروانه فعالیت نیست.

دلایل استفاده از حق العمل کاری

الف. بسیاری از افراد ممکن است  زمان، روابط و تخصص کافی برای پیدا کردن طرف های معامله و عقد قراردادهای مناسب را نداشته باشند و به همین دلیل از خدمات حق العمل کارها و تخصص آنها در انعقاد معاملات و پیدا کردن طرف های معامله استفاده می کنند.

ب.حق العمل کاری، انعقاد قراردادها و انجام معاملات را برای تاجر در مکان های دور فراهم می سازد بدون آنکه نیازی به حضور وی یا صرف وقت و هزینه فراوان داشته باشد؛

ج. تمایل به فاش نشدن نام طرف واقعی معامله نیز از دیگر دلایل رایج استفاده از حق العمل کارهاست.