مهریه‌ی زن متوفی به چه کسانی می‌رسد؟

وقتی زنی فوت می‌کند تمام حقوق و مطالبات او به ورثه‌اش می‌رسد. از جمله حقوق زن مهریه‌ی اوست که در زمان حیاتش از شوهر نگرفته باشد. یکی از دلایل اهمیت این موضوع این است که پدر و مادر زن از مهریه‌ی او ارث می‌برند.

برای محاسبه مهریه باید سهم شوهر از مبلغ مهر کسر شده و طبق سهم الارث پدر و مادر به آنها پرداخت ‌شود. اگر در ایام زناشویی دخول انجام نشده باشد، زن و ورثه او مالک نصف مهریه و اگر دخول انجام شده باشد مالک تمام مهریه او هستند. شوهر و فرزندان نیز جزء ورثه می‌باشند و علاوه بر والدین زن از مهریه نیز ارث می‌برند.

برای محاسبه مهریه باید سهم شوهر از مبلغ مهر کسر شده و طبق سهم الارث پدر و مادر به آنها پرداخت ‌شود. 

فسخ صیغه موقت قبل از موعد

مرد می‌تواند هر زمان که بخواهد مدت عقد موقت را ببخشد و به آن پایان دهد و اصطلاحا آن را فسخ کند، امّا از نظر شرع و قانون این حق برای زن در نظر گرفته نشده است، البته بین فقها در این رابطه اختلاف وجود دارند و برخی معتقدند که مرد هنگام عقد می‌تواند به زن وکالت بدهد تا هر زمان که بخواهد صیغه را فسخ کند امّا برخی دیگر می‌گویند حق فسخ را نمی‌توان به زن واگذار کرد، بلکه می‌توان به او وکالت داد تا از طرف شوهر باقیمانده مدت را ببخشد.

از طرف دیگر فسخ در این نوع ازدواج ممکن است بر اساس وجود عیب در یکی از طرفین یا توسط وجود نداشتن صفتی که ضمن عقد شرط شده است به وجود بیاید که در این صورت حق فسخ برای زن وجود دارد؛ حق فسخ برای زن با وجود عیب‌هایی در مرد مانند: جنون، بیماری‌های جنسی، عدم توانایی مرد در روابط جنسی و… به وجود می‌آید. هم‌چنین وجود عیوبی در زن می‌تواند حق فسخ را برای مرد ایجاد کند که با وجود اختیار مرد در حق بخشیدن مدت عقد، این حق بی معنی خواهد بود؛ گفتنی است که هر یک از زن و مرد اگر پیش از عقد از وجود این عیب‌ها آگاه بوده باشند، حق فسخ نخواهند داشت.

پرداخت مهریه در ازدواج موقت یا صیغه

همان‌طور که اشاره شد، مدت عقد و میزان مهریه باید برای ازدواج منقطع یا صیغه مشخص شده باشد؛ باید بدانید که به محض جاری شدن صیغه، مرد به میزان مبلغ مهریه مدیون زن است و باید آن را بپردازد، حتی اگر مرد مدت صیغه را ببخشد و پیش از آن با زن نزدیکی کرده باشد، باید آن را کامل پرداخت کند امّا اگر نزدیکی اتفاق نیفتاده باشد، باید نصف مهریه را بپردازد.

اگر مقدار مهر در عقد مشخص شد و مرد به هر دلیلی آن را پرداخت نکرد، عقد صحیح است امّا مرد از نظر شرع و عرف، بدهکار و مدیون زن باقی خواهد ماند.

حتی اگر مرد قصد پرداخت نکردن نداشته باشد و بر اثر حادثه‌ای مانند ورشکستگی یا آتش‌سوزی، توانایی مالی خود را از دست داده باشد، با وجود اینکه گناهی مرتکب نشده و فعل حرام انجام نداده است، باز هم مدیون به حساب می‌آید و در زمان توانایی باید مهریه را پرداخت کند.

با این اوصاف در ازدواج موقت، در هر شرایطی مرد باید مهریه تعیین شده را به زن بدهد، مگر اینکه زن بخواهد مبلغ مهر خود را ببخشد.

شرایط ازدواج موقت

برای برقراری این نوع از رابطه زوجیت از نظر قانون و شرع شرایطی وجود دارد که باید رعایت شوند؛ گفتنی است که تمام شرایط ازدواج موقت مانند ازدواج دائم است، به اضافه دو شرط دیگر که در ادامه بیان خواهیم کرد.

 

اولین شرط مانند ازدواج دائم، رضایت طرفین و خواندن صیغه است با این تفاوت که در عقد موقت، نوشتن و شاهد گرفتن نیاز نیست.

صیغه می‌تواند توسط خود زن و مرد خوانده شود و تنها کافی است که زن بگوید: «خودم را برای مدت معیّن و با مهریه مشخص به ازدواج تو درآوردم» و مرد بگوید: «قبول کردم»؛ بر این اساس از شروط اصلی ازدواج موقت، تعیین میزان مهریه و مشخص کردن مدت عقد است. (بهتر است صیغه با لفظ عربی آن خوانده شود امّا اگر ممکن نبود، می‌‌تواند به هر لفظی خوانده شود به شرط اینکه معنا را به طور کامل منتقل کند.

هر دو طرف مانند ازدواج دائم برای خواندن صیغه باید عاقل، بالغ و مختار باشند، یعنی به اختیار خود ازدواج کنند و مجبور به این کار نشده باشند که در غیر این صورت عقد باطل است.

در زمانی که عقد خوانده می‌شود زن نباید در عقد شخص دیگری بوده باشد.

دختر بالغ و عاقلی که صلاح خود را تشخیص می‌دهد و اصطلاحا رشیده خوانده می‌شود، اگر باکره باشد باید برای ازدواج موقت از پدر یا جد پدری اجازه بگیرد ولی اگر بکارت او به سبب ازدواج قبلی از بین رفته باشد، نیازی به اجازه ندارد. (البته با در نظر گرفتن شرایط فقهی و سن دختر ممکن است مرجع تقلید یا قانون این اجازه را بدون اذن پدر، صادر کنند.)

برای ازدواج موقت، اگر زن پیش از آن در عقد دائم یا صیغه مرد دیگری بوده است، باید مدت عده‌اش تمام شده باشد.

قانون ازدواج موقت

قانون مدنی در مواد ۱۰۷۵ تا ۱۰۷۷ به بیان شرایط ازدواج موقت پرداخته است، بنابراین این نوع از ازدواج از نظر قانون به رسمیت شناخته شده است؛ هرچند گاهی توسط افراد در جامعه این نوع از ازدواج مورد نکوهش قرار می‌گیرد، امّا بر اساس فقه شیعه و قانون ایران این مسئله کاملا قانونی و شرعی است، به شرطی که شرایط ذکر شده در قانون، در آن رعایت شده باشد.

نحوه‌ی نوشتن دادخواست طلاق

برای ثبت و نوشتن دادخواست طلاق از طرف زن فرم‌های مشخصی وجود دارد که معمولا باید از دفاتر الکترونیک قضایی آن را تهیه کرد؛ در این فرم‌ها مانند تمام دادخواست‌های معمول ابتدا باید مشخصات کامل و نشانی طرفین نوشته شود و پس از آن باید دلایل قانونی برای ثبت درخواست طلاق، بیان شود.

البته فقط نوشتن دلایل قانونی برای دادگاه کافی نیست و زن باید با ارائه‌ی مدارک یا شواهد، ادعای خود مبنی بر وجود شرایط قانونی طلاق را اثبات کند.

دادخواست طلاق و حضانت فرزندان

طبق قانون در هنگام طلاق حضانت فرزندان دختر و پسر تا هفت سالگی با مادر خواهد بود و اینکه دادخواست طلاق از طرف زن باشد، هیچ تأثیری در این موضوع نخواهد داشت.

 

درخواست طلاق در صورت باکره بودن زوجه

طبق قانون اگر زن به هر دلیلی باکره باشد برای دادخواست طلاق باز هم باید طبق شرایط یاد شده عمل کند، یعنی باید یکی از شروط موجود در قانون باید وجود داشته باشد تا زن حق دادخواست طلاق پیدا کند و باید حتما مراحل قانونی آن طی شود.

امّا در مورد مسائل مالی در هنگام طلاق زن باکره باید گفت که اگر ثابت شود که زن باکره است، مهریه‌ی او نصف خواهد بود ولی نفقه به او تعلق می‌گیرد، مگر اینکه در مدت زندگی از مرد تمکین نکرده باشد، یعنی وظایف زناشویی را انجام نداده باشد.

 

 

مدت زمان طلاق از طرف زن

طبق توضیحاتی که داده شد، برای دادخواست طلاق از طرف زن و به نتیجه رسیدن آن نمی‌توان مدت مشخصی تعیین کرد، چون این مسئله بستگی به این دارد که زن با کدامیک از دلایل و شرایط قانونی برای طلاق اقدام کرده است و اثبات آنها چه مقدار طول می‌کشد و اینکه شوهر به رأی دادگاه اعتراض کرده باشد یا خیر، ولی طبق معمول مدت تقریبی طلاق از طرف زن بین سه ماه تا یک سال به طول می‌انجامد.

زن در چهار مورد طبق قانون می‌تواند تقاضای طلاق داشته باشد:

وکالت در طلاق داشته باشد.

نفقه دریافت نکرده باشد.

دچار عسر و حرج شده باشد.

شوهر بیش از چهار سال غیبت کند.

در ادامه توضیحات این چهار مورد را برای آشنایی بیشتر خواهید خواند:

 

۱- وکالت در طلاق برای زن

مطابق با ماده‌ی ۱۱۱۹ قانون مدنی، زن و مرد در عقد ازدواج می‌توانند هر شرطی را قید کنند که البته این شروط نباید مخالف با ماهیّت عقد ازدواج باشند؛ بنابر این قانون معمولا دفاتر ازدواج در شروط ضمن عقد و در متن سند ذکر می‌کنند که مثلا اگر شوهر بدون اجازه همسر دیگری اختیار کند، معتاد باشد، نفقه نپردازد، زندگی زن را تهدید کند و… زن از طرف مرد وکالت پیدا می‌کند که خود را طلاق بدهد.

 

بنابراین زن ابتدا باید در دادگاه شرایط ذکر شده را اثبات کند و سپس می‌تواند طلاق بگیرد، به عنوان مثال اگر در دادگاه ثابت نشود که مرد معتاد است یا همسر دیگری اختیار کرده، این وکالت برای زن ایجاد نخواهد شد.

البته معمولا دفاتر ازدواج علاوه بر این موارد که در متن سند قید شده است، به صورت مطلق نیز می‌توانند حق طلاق را ضمن عقد به زن منتقل کنند، به این ترتیب که در متن عقد اضافه می‌شود که زن بدون هیچ قید و شرطی از شوهر وکالت دارد که هر زمان بخواهد خود را طلاق بدهد که در این حالت نیاز به اثبات شرایط خاصی نخواهد بود و با طی کردن تشریفات قانونی، زن می‌تواند طلاق بگیرد.

وکالت در طلاق برای زن گاهی مشروط به چیزی است که اول باید در دادگاه تحقق آن را اثبات کند تا بتواند خود را طلاق دهد و گاه بصورت مطلق است که نیاز به اثبات چیزی ندارد و تنها باید تشریفات قانونی را طی کرد.

۲- پرداخت نکردن نفقه یا ناتوانی در پرداخت آن

همان‌طور که می‌دانید نفقه  از حقوق قانونی زن است که شوهر باید آن را بپردازد و عبارت است از هزینه‌های اولیه‌ی زندگی مانند خوراک، پوشاک و مسکن که مطابق با شأن اجتماعی زن باید پرداخت شود؛ بر همین اساس در ماده‌ی ۱۱۲۹ قانون مدنی، ذکر شده است که اگر مرد نفقه را نپردازد یا توان پرداخت نداشته باشد و امکان این نباشد که او را به پرداخت نفقه مجبور کنند، زن می‌تواند دادخواست طلاق بدهد و دادگاه شوهر را به طلاق مجبور خواهد کرد و اگر از این کار خودداری کند، دادگاه می‌تواند زن را طلاق بدهد.

 

بر اساس این ماده‌ی قانونی بین مردی که توانایی پرداخت نفقه ندارد و مردی که از دادن آن خودداری می‌کند، تفاوتی نیست و در هر صورت اگر زن با دشواری مواجه شود می‌تواند طلاق بگیرد.

 

 

 

۳- ایجاد عُسر و حَرَج برای زن

قانون مدنی در ماده‌ی ۱۱۳۰ بیان کرده است که عسر و حرج یعنی اینکه شرایطی در زندگی به وجود بیاید که ادامه‌ی آن برای زن با سختی همراه باشد و تحمل آن دشوار باشد. بر اساس قانون اگر چنین شرایطی برای زن به وجود بیاید می‌تواند دادخواست طلاق بدهد.

 

البته موارد عسر و حرج هم در قانون ذکر شده‌اند:

 

ترک زندگی توسط شوهر به مدت شش ماه متوالی یا نه ماه به صورت جسته و گریخته که البته باید در مدت یک سال اتفاق بیفتد.

محکوم شدن مرد به حبس برای پنج سال یا بیشتر.

اعتیاد داشتن مرد به مواد مخدر یا مشروبات الکلی.

کتک زدن یا هر نوع سوء استفاده از زن.

مبتلا بودن مرد به بیماری‌های صعب‌العلاج روانی یا جسمی که زندگی مشترک را تهدید کند، مانند ناتوانی جنسی و…

البته این موارد هم باید ابتدا در محکمه به اثبات برسند که در صورت وجود هر یک از آنها معمولا ثابت کردن آن کار سختی نخواهد بود.

 

۴- غیبت شوهر بیش از چهار سال

در ماده‌ی ۱۰۲۹ قانون مدنی هم یکی دیگر از موارد طلاق به درخواست زن معرفی شده است؛ طبق این ماده اگر مرد به مدت چهار سال کامل غیبت داشته باشد و اثری از او نباشد، زن می‌تواند دادخواست طلاق تنظیم کند و دادگاه هم می‌تواند او را طلاق بدهد.

 

بر این اساس دادگاه زن را طلاق خواهد دادامّا پیش از آن باید تشریفات قانونی آن انجام شده باشد، یعنی باید در یکی از روزنامه‌های بزرگ و یکی از روزنامه‌های محلی برای سه مرتبه‌ی متوالی آگاهی داده شود و از تاریخ آخرین آگهی یک سال گذشته باشد.

شرایط درخواست طلاق زن

طبق قانون شرایط درخواست طلاق یا دادخواست طلاق از طرف زن بر خلاف مرد مشروط به وجود شرایط خاصی است؛ یعنی زن نمی‌تواند بدون دلیل درخواست طلاق بکند و حتما باید دلایلی که در قانون ذکر شده، وجود داشته باشد.

 

در ادامه‌ی ماده‌ی ۱۱۳۳ قانون مدنی آمده است که زن هم می‌تواند در صورت وجود شرایط بیان شده در قانون در مواد ۱۱۱۹، ۱۱۲۹ و ۱۱۳۰، دادخواست طلاق بدهد. البته علاوه بر این موارد در ماده‌ی ۱۰۲۹ قانون مدنی نیز شرایطی برای حق طلاق از طرف زن بیان شده است.

مقررات کلی طلاق

در ماده‌ی ۱۱۳۳ قانون مدنی آمده است که مرد هر زمان که بخواهد می‌تواند زن را طلاق بدهد امّا برای این کار نیز مقرراتی در نظر گرفته شده و به سادگی امکان‌پذیر نیست؛ مثلا مرد موظّف است که مهریه‌ی زن را به صورت کامل بپردازد و هم‌چنین برای این کار باید از دادگاه خانواده گواهی عدم امکان سازش دریافت کند که همین کار نیاز به جلسات مشاوره و تشریفاتی مانند مراجعه به داوری دارد که زمان‌بر است.

هم‌چنین علاوه بر مهریه باید تمام مسائل مالی زن مانند نفقه (خرج روزمره‌ی زندگی که مرد باید به زن بپردازد) و جهیزیه کاملا مشخص شده باشد.

دعوای استرداد جهیزیه چه منافع و آثاری برای زوجه دارد؟

با طرح دعوای استرداد جهیزیه و خروج وسایل جهیزیه از منزل شوهر، با توجه به اینکه وسایل زندگی یا همان اثاث البیت جزئی از نفقه زن است، مرد مکلف است تا تمامی وسایل را شخصاً و مناسب با شئون زوجه مجددا تهیه و خانه را تجهیز نماید و تا زمانی که این تکلیف را انجام ندهد بدلیل فراهم نبودن مقدمات ضروری تمکین زن از او، حتی اگر شوهر دعوای تمکین علیه زن طرح کند، این دعوا رد خواهد شد. در مواردی که تصمیم نهایی زوجه طلاق است، طرح این دعوا و تکلیف شوهر به خرید تمام وسایل و عدم امکان الزام زن به تمکین توسط شوهر، راهی مناسب برای اخذ رضایت شوهر به طلاق توافقی خواهد بود.

آیا مرد می تواند جهیزیه همسر خود را بدون اجازه او بفروشد؟

خیر. با آوردن جهیزیه توسط زن به منزل شوهر، مرد مالکیتی بر جهیزیه پیدا نمی کند و این وسایل و اقلام باز هم از آن زن است و شوهر فقط حق انتفاع (استفاده کردن) از آن را دارد. لذا اگر اقلام و وسایل جهیزیه بدون اجازه زن توسط مرد فروخته شود، اقدام وی بعنوان فروش مال غیر قابل شکایت و تعقیب کیفری است.

آیا زن می تواند هر وقت خواست جهیزیه خود را مسترد نموده و از خانه شوهر خارج کند؟

با توجه به عدم تکلیف قانونی تهیه جهیزیه توسط عروس و خانواده وی، زن می تواند هر زمان که خواست این امانت آورده به خانه شوهر را پس گرفته و از خانه شوهر خارج کند. برای این کار زوجه باید شخصاً یا توسط وکیل متصص دعاوی خانواده و بخصوص وکیل متخصص دعاوی جهیزیه اقدام به طرح دعوای استرداد جهیزیه نماید و بر اساس مدارکی اموال متعلق به خود را از منزل شوهر مسترد کند. فایده گرفتن وکیل در این خصوص سرعت بیشتر کار و عدم مواجهه و رویارویی بین زن و مرد در حین دادگاه و خارج کردن جهیزیه از منزل شوهر است.

آیا آوردن و تهیه جهیزیه به منزل شوهر، تکلیف و وظیفه­ عروس و خانواده او است؟

علی رغم اینکه در برخی نقاط کشور، مردان پس از ازدواج علاوه بر تهیه مسکن وظیفه تهیه و تدارک وسایل زندگی را نیز بر عهده دارند، اما همچنان در بسیاری از شهرهای کشور، بر اساس عرف تهیه وسایل اولیه زندگی مشترک یا همان جهیزیه بر عهده زوجه و خانواده او است.

در این خصوص اولین و مهمترین نکته این است که بر اساس شرع و قانون، وسایل زندگی قسمتی از نفقه واجب زن است و لذا تهیه جهیزیه و وسایل زندگی در حد شأن و جایگاه زوجه بر عهده شوهر است و چنانچه خانواده عروس در این خصوص اقدامی انجام می دهند فقط بر اساس عرف محل و لطف ایشان و نه وظیفه قانونی است.

باردار هستم وکالتنامه طلاق هم دارم می‌تونم برای طلاق اقدام کنم؟

بارداری مانع از اجرای صیغه طلاق نخواهد بود. در واقع در دوران بارداری به زن، نفقه تعلق می‌گیرد. اما صیغه طلاق نیز جاری می‌گیرد. آزمایش بارداری قبل از طلاق صرفا برای این امر انجام می‌شود که در صورت باردار بودن، فرزند به دنیا آمده در شناسنامه همسر سابق وی نیز درج گردد و نیز در طول دوران بارداری به زن نفقه تعلق بگیرد.

حضانت فرزندانم بعد از طلاق توافقی به چه کسی داده میشه؟ یه دختر ۷ساله و یه پسر۱۰ ساله؟

چنانچه زوجین در طلاق توافقی در مورد حضانت فرزندان، توافق نمایند برای دادگاه محترم است و براساس همین توافق دادنامه صادر می‌شود. اما چنانچه زوجین در مورد حضانت توافق نداشته باشند، بر طبق قانون، حضانت فرزندان اعم از دختر و پسر تا ۷ سال بر عهده مادر و پس از آن، حضانت دختران تا ۹ سالگی و پسران تا ۱۵ سالگی با پدر است و پس از سنین یاد شده، خود فرزندان شخصی را که با وی زندگی می‌نمایند، انتخاب می‌کنند.

وکالت نامه طلاق دارم ولی مهریه مشخص نشده میتونم مهریه ام رو بگیرم؟

با توجه به آیین‌نامه‌های جدید، در هنگام بررسی دادخواست طلاق توافقی از طریق وکالت طلاق باید تکلیف مهریه روشن گردد. چنانچه زوج در دادگاه حاضر نشود، معمولا قضات به زوجه اعلام می‌کنند که تمام یا بخش اعظم مهریه را ببخشند تا مصلحت موکل یعنی زوج که وکالت داده رعایت گردد. به طور مثال چنانچه مهریه زوجه، ۳۱۳ عدد باشد، قاضی در رای خود ۳۰۰ سکه را به زوجه بذل می‌نماید. البته چنانچه در دادگاه دیگری نظیر مطالبه مهریه و یا در دفتر اسناد رسمی، تکلیف مهریه روشن شده باشد، قانون‌گذار رای دادگاه و یا سند محضری را ملاک قرار خواهد داد.

می‌خوام از همسرم طلاق بگیرم میتونم توی برگه بنویسم این حق رو به من بده؟

برای وکالتنامه طلاق حتما باید محضری باشد تا بتوان اقدام کرد. اگر در یک برگه اقدام به نوشتن حق طلاق بشه باید طلاق از سمت زوجه مطرح نمود و برگه رو به عنوان رسید عادی به دادگاه ارائه کرد تا دادگاه در مورد برگه و طلاق تصمیم بگیره که ممکنه زمان زیادی طول بکشه و حتی رای به نفع زوج صادر بشه. اما با وکالت محضری مشکلی برای طلاق وجود نخواهد داشت.