همچنان که ممکن است ازدواج برای گرفتن اقامت خارج و یا مهاجرت و یا گرفتن وام ازدواج صوری باشد طلاق هم ممکن است صوری باشد و برای برخی مزایای قانون افرا اقدام با طلاق صوری کنند مثلا برای معافیت فرزند از سربازی چنین کاری انجام دهند.
طلاق صوری مثل باقی موارد باطل است و هیچ اثری نخواهد داشت. زیرا همانطور که گفتیم در تمام اعمال حقوقی لازم است طرفین قصد جدی و واقعی داشته باشند.
عنوانی که در قانون بگوید این ازدواج و این عمل جرم است پیدا نمی شود اما خود این ازدواج باطل است و اثری ندارد. برای مثال زن حقوق اختصاصی خود را در نکاح نمی برد و برعکس. همچنین میتوان گفت به دلیل باطل بودن اگر بین طرفین رابطه جنسی رخ داده باشد مصداق زنا و جرم زنا خواهد بود. و اگر فرزندی در این میان متولد شود زنازاده خواهد بود.
اما اگر طرفین این ازدواج صوری ندانند که رابطه جنسی آنان حرام و ممنوع است؛ دیگر بحث زنا منتفی می شود و نزدیکی به شبهه مطرح می شود که مجازاتی ندارد. در حالی این کار صوری و تنها ظاهر سازی است.
گفته شد که برای درست بودن عقد ازدواج لازم است که طرفین قصد واقعی و جدی داشته باشند اما در ازدواج صوری طرفین شکل و ظاهر ازدواج را برای رسیدن به مقاصد خود رعایت میکنند و در واقع زن و شوهری را بین خود قبول ندارند و قانون و شرع هم چنین
پیوندی را قبول ندارد زیرا قصد جدی در ازدواج وجود نداشته و طرفین صرفا ظاهر سازی می کنند.
این ازدواج ممکن است به دلایل مختلف انجام شود. شاید در فیلم ها دیده باشید که فرد برای انجام وصیت نامه پدر و رسیدن به مال وصیت شده با ظاهر سازی ازدواج میکند.
همچنین ممکن است فرد به شخصی که تبعه کشور دیگر است مبلغی بدهد و با وی ازدواج صوری کند تا از این طریق اقامت آن کشور را بگیرد.
پس یکی از دلایل مهم ازدواج صوری برای خروج از کشور و مهاجرت به کشور دیگر است. همچنین ممکن است به دلیل فشار های خانوادگی و… باشد.
صوری یعنی صورت سازی و ظاهر سازی بر خلاف واقع، برای مثال میگویند فرد، معامله صوری انجام داد منظور این است که برای فرار از بدهی ها با ظاهر سازی، مال خود را فروخته که مثلا مهریه را پرداخت نکند.
در ازدواج صوری طرفین قصد ازدواج ندارند همیشه آنچه باعث می شود یک عمل حقوقی مثل ازدواج یا معامله صحیح باشد این است که طرفین قصد جدی و واقعی داشته باشند اگر غیر از این باشد آن عمل باطل و فاسد است.
مسئولیت کیفری
مسئولیت حقوقی که زوجه می تواند هر کدام را که بخواهد مطالبه کند.
زوجه می تواند به دادسرا مراجعه و شکایت کیفری خود را مبنی بر عدم ثبت ازدواج تقدیم کند که این مورد هم ضمانت اجرای کیفری دارد (مجازات حبس) و هم ضمانت اجرای حقوقی (الزام به ثبت ازدواج) دارد.
همچنین زوجه می‌تواند فقط شکایت حقوقی با عنوان الزام ثبت ازدواج به ظرفیت زوج را تقاضا کند و مرجع رسیدگی به این دادخواست دادگاه خانواده است.
باردار شدن زوجه
توافق طرفین
شرط ضمن عقد
در صورتی که سه شرط بالا در عقد موقت وجود داشته باشد و این ازدواج ثبت نشود مجازات دارد و نوع و میزان آن مطابق با ماده ۴۹ قانون حمایت از خانواده است.
نتیجتا اینکه عقد موقت اصولا نیازی به ثبت ندارد و ثبت آن در موارد استثنائی است که در بالا ذکر شد.
نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در جهت محوریت و استواری روابط خانوادگی نکاح دائم را که مبنای تشکیل خانواده است مورد حمایت قرار می دهد.
خیر، چنین امکانی وجود ندارد. در طلاق رجعی حتی خود شوهر هم نمی تواند حق رجوع را از خود ساقط کند.
در طلاق رجعی مدت تا انتهای مدت عده ی زن، مرد موظف است که نفقه ی او را بپردازد.
در صورتی که رجوع در طلاق رجعی در مدت عده ی زن صورت بگیر دیگر نیازی به عقد مجدد نیست و طرفین زن و شوهر محسوب می شوند.
در طلاق بائن، رجوع وجود ندارد و زمانی که زن و مرد جدا می شوند برای بازگشت به زندگی مشترک باید مجددا عقد کنند زیرا به همدیگر نامحرم هستند.
نکته ای که مهم است این است که طلاق خلع که یکی از اقسام طلاق بائن است به این صورت است که زن به واسطه عدم علاقه و اکراهی که نسبت به شوهرش دارد با بخشیدن تمام یا بخشی از مهریه یا مال دیگری به مرد، می تواند از او جدا شود، به این عمل بذل گفته می شود.
حالا اگر زن در مدت عده به مالی که به مرد بخشیده است (مثلا مهریه) رجوع کند و آن را از مرد مطالبه کند، طلاق دیگر از حالت خلع خارج می شود و به طلاق رجعی تبدیل می شود، بنابراین مرد هم می تواند به زن رجوع کند.
زیرا در این حالتی که زن مهریه یا مالی را که بخشیده است را مطالبه می کند طلاق دیگر خلع محسوب نمی شود.
بدلیل اینکه رجوع از طلاق هم نوعی تغییر در زندگی زناشویی محسوب می شود؛ این اتفاق باید ثبت شود و ثبت آن ضروری است. چرا که عدم ثبت رجوع ممکن است گاهی به ضرر زن باشد، بنابراین حتما ثبت باید انجام شود.
جهت ثبت رجوع، مرد باید ظرف مدت یک ماه به دفترخانه ای که صورتجلسه طلاق را ثبت نموده است، مراجعه کند و رجوع از طلاق را اعلام نماید. در این صورت با اعلام رجوع، صورتجلسه ی طلاق باطل می شود و طلاق به ثبت نمی رسد.
رجوع به خواست و اراده ی مرد اتفاق می افتد.
رجوع با هر لفظ یا عملی که نشان دهنده ی قصد رجوع مرد است، محقق می شود. مثلا مرد به همسرش ابراز علاقه کند یا دست او را بگیرد.
رجوع از طلاق نیاز به صیغه ی مجدد ندارد.
رجوع از طلاق حتما باید ثبت شود.
رجوع از طلاق فقط در مدت عده ی زن امکان پذیر است و اگر بعد از این مدت، مرد بخواهد با همسرش آشتی کند؛ باید مجددا عقد کنند زیرا نامحرم محسوب می شوند.
نکته: در مدت عده ی زن در طلاق رجعی، نفقه به او تعلق می گیرد زیرا کماکان به نوعی همسر مرد محسوب می شود
زمانی که مرد به همسرش رجوع می کند دیگر طلاق بی اثر می شود و زن شوهر دوباره وارد رابطه ی زوجیت می شوند.
عده‌ای معتقد اند که اگر زن حین عقد نکاح شرط کند که شاغل است ، همسرش نمی تواند او را از اشتغال منع کند ، و همین امر باعث سقوط حق مرد برای منع اشتغال زن است . این در حالی است که عده‌ای دیگر این موضوع را درست نمی دانند و با وجود شرط ضمن عقد نیز شوهر را مجاز به منع زن از شغل منافی حیثیت می‌دانند. البته می توان بیان داشت که شاغل بودن زوجه هنگام عقد یا شرط اشتغال زن در عقد نامه ازجمله مواردی است که درصورت طرح دعوا در دادگاه ، مورد توجه قاضی قرار خواهد گرفت و نشانه ای بر رضایت زوج در خصوص اشتغال زوجه است.
در مورد موارد منع اشتغال زوجه باید بیان داشت که تشخیص این موضوع که چه شغلی منافی مصلحت خانواده، مرد یا زن است به عرف بستگی دارد و ممکن است از خانواده‌ای به خانواده دیگر متفاوت باشد. به همین‌دلیل ممکن است شغلی که برای یک خانواده یا یک همسر، مخالف شئونات تلقی می‌شود، برای خانواده یا همسری دیگر این‌گونه نباشد. بنابراین تشخیص این موضوع، مورد به مورد به عهده‌ی قاضی است. به‌نظر می‌رسد اثبات منافی حیثیت یا مصلحت نبودن شغل زن، برعهده‌ی شوهر است و زوج بدون ارائه‌ی دلیل قابل قبولی نمی‌تواند با اشتغال همسر خود مخالفت کند.
در زندگی مشترک گاه زوجه در کنار زوج بایکدیگر به اشتغال می پردازد و هر دو شاغل اند. مسئله کارکردن زن می تواند در برخی شرایط موجب اختلاف بین زوج و زوجه باشد. ممکن است زوج بخواهد مانع از ادامه ی اشتغال همسر خود شود.
زمانی مبحث منع اشتغال زوجه و تهیه دادخواست منع اشتغال به کار زوجه مطرح می شود که مرد از اشتغال زن خود در بیرون خانه ناراضی باشد. دلایلی که مرد برای این موضع خود در دادگاه بیان می کند، نسبت به رابطه و زندگی زوجین متفاوت است. امروزه با شرایطی که در اقتصاد جامعه به وجود آمده است مردان از اینکه به تنهایی بار مسئولیت تامین خانواده و تامین مادی را به دوش بکشند شاید توانایی کافی نداشته باشند. با افزایش تورم و بیکاری و افزایش نرخ اقلام لازم زندگی به طور روزانه باعث شده است تا مثل گذشته مردان نتوانند به تنهایی نیاز های خانواده اش را تامین کند. با گسترش این موضوع شاهد کم شدن اختلافات خانوادگی در این مورد شده ایم. از اینکه خانم ها درصدی از مخارج خانواده را بر عهده بگیرند و باری از دوش مرد بردارد بسیار مهم است. همچنین در ماده ۲۸ قانون اساسی عنوان شده است که هر شخصی چه زن و چه زن حق دارد شغلی را که به آن علاقه و توانایی دارد انجام دهد و مشغول به کار شود. البته این به شرطی است که این شغل مخالف با شئونات اسلام و اجتماع نباشد. البته در این ماده قانونی بیان شده است که زنان تحت شرایطی اگر همسر او ناراضی باشد، منع اشتغال به کار می شود. چه شرایطی وجود دارد که مرد به استناد به آن بتواند مانع اشتغال زن خود شود؟!
رسیدگی به دادخواست مذکور در صلاحیت دادگاه خانواده محل اقامت خوانده می باشد.
