همانطور که از نامش پیداست، مسئولیت، تعهد و ضمانی است که به وسیله ی یک تعهد به وجود می آید. مسئولیت های قراردادی نسبت به مسئولیت مدنی و غیر قراردادی شایع تر است و بسیاری از تعهدات را در برمی گیرد.
برای مثال انعقاد قرارداد فروش خانه والزام طرفین به تعهداتی که در برابر یک دیگر دارند.
مسئولیت مدنی که جنبه ی بسیار عام و گسترده ای دارد و در بسیاری از قوانین ما به آن تصریح شده است و اصولا در حوزه های مالی محقق می شود؛ بیانگر وضعی است که شخص یا اشخاصی بدون وجود قرارداد یا تکلیف قانونی مکلف به پرداخت یا جبران خسارت به شخص یا اشخاص دیگر می شوند.
مسئولیت مدنی اصولا ریشه در تقصیر و اهمال شخص داشته و به عبارتی در اثر بی احتیاطی و بی مبالاتی وی منجر به ایجاد مسئولیت و به تبع آن پرداخت خسارت می گردد.
برای مثال شخصی در اثر سرعت زیاد و عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی با یک خودرو یا عابر پیاده ای تصادف نموده است که مسئول جبران خسارات وارده خواهد بود.
مسئولیت کیفری در واقع حمایت قانون گذار از افراد جامعه و هنجار های موجود در جامعه می باشد. اصولا در مسئولیت کیفری درصورت نقض و خدشه وارد کردن به جامعه و افراد ،مرتکب یک جرم نیز شده است و علاوه بر اعمال مجازات می بایست از عهده خسارات وارده بر افراد نیز برآید.
برای مثال در جرم تخریب اموال علاوه بر کیفر عمل (حبس و جزای نقدی) می بایست خسارات وارد شده بر مال را نیز پرداخت نماید.
مسئولیت قانونی در واقع همان مسئولیت اخلاقی است منتهی با یک تفاوت و آن هم در نوع پیگیری و مطالبه آن.
همانطور که اشاره شد در مسئولیت اخلاقی شخص مسئول جبران و ادای دین بود ولی قانونا امکان الزام وی وجود نداشت. اما در مسئولیت قانونی امکان الزام و مطالبه از وی امکان پذیر است.
برای مثال مطالبه ی وجه از شخصی به موجب سفته یا قراردادی که در دست طلبکار وجود دارد. بسیاری از مسئولیت ها در زمره مسئولیت های قانونی قرار دارند.
یکی از انواع مسئولیت ها، مسئولیت اخلاقی می باشد. مسئولیت اخلاقی ریشه در وجدان و درون افراد دارد. مسئولیت اخلاقی بیشتر جنبه شخصی دارد و اصولا این نوع مسئولیت قابل مطالبه و پیگیری نمی باشد.
برای مثال شخصی به دیگری بدهی داشته ولی طرف مقابل مدارک و دلایلی برای مطالبه و اثبات ادعای خود ندارد. در این خصوص باید بیان داشت که درست است که از نظر قانونی شخص مسئولیت ندارد و قابل مطالبه نیست ولی در برابر طلبکار مسئولیت اخلاقی دارد.
در لغت مسئولیت، مصدر مسئول و به معنای ضمانت، ضمان، تعهد و مواخذه است. و آنچه که انسان از وظایف و اعمال و افعال عهده دار و مسئول آن باشد.
در اصطلاح حقوقی مسئولیت، تعهد قانونی شخص بر رفع ضرری که به دیگری وارد کرده بیان شده است. در همین معنا لفظ ضمان را به کار برده اند و معنی آن هر نوع مسئولیت اعم از مسئولیت مالی و مسئولیت کیفری است. بنابراین در هرجایی که کسی مکلف به جبران خسارات دیگری است، در برابر او مسئولیت داشته و باید پاسخگو باشد.
معمولاً مسئولیت را به مسئولیت اخلاقی، قانونی، قراردادی، غیر قراردادی، مدنی جزایی تقسیم بندی می نمایند.
در صورتی که شرکت منحل شده باشد و دارایی شرکت برای پرداخت بدهی آن کافی نباشد.
بله در این فرض نیز اگر بعد از انحلال، دارایی شرکت برای پرداخت دیون آن کافی نباشد شریک مزبور مسئولیت نسبی دارد.
به نسبت سرمایه ای است که به شرکت آورده اند. اگر شریکی۱/۳از سرمایه شرکت را تامین کرده است به همین نسبت مسئول پرداخت دیون شرکت است.
در حقوق ایران زمانی که چند نفر نسبت به یک دین مسئول پرداخت باشند، اصل بر مسئولیت مشترک است نه مسئولیت تضامنی؛ ولی در خصوص اسناد تجاری همه ی مسئولین سند چه صادرکننده چه ظهرنویسی و ضامنین در مقابل دارنده سند مسئولیت تضامنی دارند و در عرض یکدیگر اند یعنی طلبکار به هر کدام که خواست برای وصول طلب رجوع کند.
در مسئولیت نسبی هر یک از متعهدین در برابر طلبکار مسئول پرداخت بخشی از دین است و علی‌الاصول دین بطور مساوی بین آنها تقسیم می شود به طور مثال اگر چهار نفر در مقابل شخصی متعهد به پرداخت مبلغ چهارصد هزار تومن باشند، شخص طلبکار می‌تواند از هر کدام از آنها تا صد هزار تومان از طلب را مطالبه کند.
در مقابل زمانی که مسئولیت تضامنی است هر یک از متعهدین در مقابل طلبکار مسئول پرداخت تمام طلب است به این معنی که طلبکار مختار است که به هر کدام از متعهدین که برای وصول تمام یا بخشی از طلبش رجوع کند.
برای مثال در صورتی که چهار نفر در مقابل طلبکار متعهد به پرداخت مبلغ چهار صد هزار تومان باشند و مسئولیت آن ها تضامنی باشد، طلبکار می‌تواند تمام مبلغ چهارصد هزار تومن را از هر یک از آنها که بخواهد دریافت کند یا به انتخاب خود بخشی از آن را از یکی به بخش دیگر مبلغ را از شخص دیگر دریافت کند.
مسئولیت شرکای جدیدی که پس از تشکیل شرکت نسبی وایل شد شخصی به عنوان شریک به شرکت وارد شود نسبت به بدهی های شرکت که قبل از ورود او به شرکت ایجاد شده است نیز با سایر شرکا به نسبت سهم‌الشرکه اش مسئولیت نسبی دارد. با این حال شرکاء می‌توانند خلاف این را شرط کنند.
لازم به ذکر است که این قرار تنها بین خود شرکا قابل استناد و معتبر است و در برابر اشخاص ثالث کان لم یکن و غیر قابل استناد است.
لازم به ذکر است که شریک قبلی که سهم‌الشرکه خود را به شریک جدید واگذار کرده است نسبت به بدهی شرکت هیچ مسئولیتی ندارد، چه این دین قبل از خروج او از شرکت ایجاد شده باشد و چه بعد از خروج او از شرکت.
« هر یک از اعضای هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت در مقابل شرکت و اشخاص ثالث نسبت به تخلف از قانون یا اساس‌نامه شرکت یا مصوبات مجمع عمومی بر حسب مورد منفردا یا مشترکاً مسئول هستند و دادگاه حدود مسئولیت هر یک را برای جبران خسارت تعیین می کند». در این ماده نیز قانون‌گذار مسئولیت نسبی را مورد پذیرش قرار داده است یعنی هر کدام از آنها را ملزم کرده است که تنها بخشی از خسارت را جبران کنند».
شرکت های تجاری انواعی مختلفی دارند که در ثبت و مسئولیت شرکا باهم تفاوت هایی دارند. گاهی دو یا چند شخص برای انجام فعالیت تجاری شرکتی را تشکیل می دهند، در صورتی‌که در قالب شرکت نسبی باشد و در زمان انحلال دارایی شرکت برای پرداخت بدهی های شرکت کافی نباشد مسئولیت هر یک از شرکا به نسبت سهم‌الشرکه ای است که به شرکت آورده اند.
برای مثال اگر کل سرمایه شرکت ۱۰۰ هزار تومان باشد و شخص الف ۲۰ هزار تومن سرمایه به شرکت آورده باشد حال اگر شرکت منحل شود و بدهی شرکت ۱۰۰۰۰۰۰ تومان باشد شخص الف به میزان ۲۰۰ هزار تومان مسئول پرداخت بدهی شرکت است.
البته همان طور که فوقا گفته شد در صورتی شرکا مسئول پرداخت دیون شرکت هستند که اولا شرکت منحل شده باشد و ثانیا دارایی شرکت برای پرداخت بدهی های شرکت کافی نباشد، با این‌حال تا قبل از انحلال شرکت شرکا مسئول پرداخت بدهی‌های شرکت نیستند و دیون شرکت از خود شرکت مطالبه می شود .
مسئولیت نسبی در مقابل مسئولیت تضامنی قرار دارد و ناظر به فرضی است که چند نفر متعهد به انجام تعهد و اداء دین یا جبران خسارت هستند و مسئولیت هر کدام به نسبت خسارتی است که وارد کرده اند یا تعهدی است که بر عهده آنها قرار گرفته است. در حقوق ایران مسئولیت نسبی در روابط کارگر و کارفرما مورد پذیرش قرار گرفته است.
زمانی که کارگر در اثر حادثه ی ناشی از کار دچار آسیب می‌شود کارشناس با تعیین سهم هر کارگر و کارفرما در ایجاد حادثه آنها را به نسبت تقصیرشان مسئول می داند.
مثلاً در یک حادثه کارگر ۳۰ درصد و کارفرما ۷۰ درصد مقصر شناخته می شود که در این جا کارفرما به نسبت ۷۰ درصد باید خسارت کارگر را جبران کند. علاوه بر این در حقوق تجارت هم مسئولیت نسبی مورد پذیرش قرار گرفته است.
اطلاعیه انتشار اوراق قرضه باید مشتمل بر نکات زیر بوده و توسط دارندگان امضاء مجاز شرکت، امضاء شده باشد:
دارندگان اوراق قرضه در اداره امور شرکت هیچ‌گونه دخالتی نداشته و فقط بستانکار شرکت محسوب می‌شوند. دارندگان اوراق قرضه، مانند سهام داران شرکت نمی‌باشند و فقط بستانکار شرکت محسوب می‌شوند.
انتشار اوراق قرضه صرفا برای شرکت سهامی عام مجاز است و شرکتهای سهامی خاص نمی توانند اوراق قرضه منتشر کنند و طبق ماده ۵۲ لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت؛ ورقه قرضه ورقه قابل معامله‌ای است که معرف مبلغی وام است با بهره معین که تمامی آن یا اجزا آن در موعد یا مواعد معینی باید مسترد گردد. برای ورقه قرضه ممکن است علاوه بر بهره حقوق دیگری نیز شناخته شود. اوراق قرضه وسیله مؤثری است که از طریق آن یک شرکت تجاری اندوخته‌های کوچک مردم را گردآوری می‌کند و با هدایت آنها به سمت تولید و فعالیت‌های اقتصادی از آنها منتفع می‌شود. اوراق قرضه باعث می‌شود تا اندوخته‌های کوچک در کنار هم جمع شوند و در انجام یک فعالیت اقتصادی به کار گرفته شوند این امر باعث رونق و شکوفایی اقتصادی خواهد شد.
استقراض عادی این گونه است که مبلغی به عنوان وام از بانک ها و اشخاص برای مدت زمان معینی گرفته می شود و این نوع استقراض در میان مردم عادی نیز رایج است.
در عقد هبه به عنوان عقد رایگان مانند سایر عقود معوض، قبض به باطل ید ضمانی است یعنی اینکه اگر متهب هبه ای را ناشی از عقد باطل به تصرف خود گرفته مسئولیت تلف، قصان آن را به عهده دارد. آن را باید به مالک آن برگرداند.
در موردی که ولی یا قیم محجور، مالی را که در قبض خود دارد، به مولی علیه خود هبه نماید، نیازی به قبض نیست و با وقوع تراضی، عقد هبه واقع می شود.اما هرگاه مال موهوب هنوز به تصرف واهب در نیامده باشد، مانند: مبیع پیش از تسلیم به خریدار یا مالی که دیگری راغصب نموده ،قبض باید به ولایت و قیومت واقع شود
