اثر عدم تمکین توسط زن

برخلاف جایی که ترک نفقه از جانب مرد با وجود توانایی مالی او، جرم تلقی شده و موجب محکومیت کیفری مرد می‌گردد،‌ عدم تمکین زن نسبت به شوهر جرم محسوب نشده و فقط آثار حقوقی خاص خود را به دنبال دارد. ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی بیان می‌دارد: «هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.» بنا بر این ماده، مهمترین اثری که بر عدم تمکـین‌ توسط زن مترتب می‌شود، ندادن نفقه به اوست.

ارش البکاره در دوران نامزدی

عقد نامزدی عقدی است که طرفین تعهد می‌کنند که در آینده با یکدیگر ازدواج کنند و این عقد سبب نمی‌شود که زن و مرد همسر هم به حساب آیند. البته در عرف متداول کشور ما، بعد از نامزدی، معمولا طرفین با عقد موقت و یا حتی عقد دایم به یکدیگر محرم شده و شرعا و قانونا زن و شوهر به حساب می‌آیند گرچه ممکن است تا مدتها در یک خانه با هم زندگی نکنند.

در عرف به این دوران، دوران عقد بستگی و یا حتی نامزدی نیز می‌گویند. در صورتیکه ازاله بکارت در زمانی باشد که طرفین صرفا نامزد بوده و عقد ازدواج شرعی میان ایشان جاری نشده است، در صورت ازاله بکارت و عدم رضایت زن، ارش البکاره که در اینجا همان مهرالمثل باشد به زن تعلق خواهد گرفت. اما درصورتیکه عقد شرعی جاری شده باشد، دیگر ازاله بکارت زن دیه‌ای نخواهد داشت.

ارش البکاره در صیغه موقت

از آنجا که صیغه موقت نیز یکی از اقسام ازدواج است، بنابراین در این موارد نیز همانطور که گفتیم ارش البکاره به زن تعلق نخواهد گرفت. چون بر اساس همان قانون کلی که بالاتر بیان شد ارش البکاره تنها در مواردی است که ازاله بکارت توسط شخصی غیر از همسر انجام گرفته باشد و ازاله بکارت توسط همسر دیه نخواهد داشت.

آیا در صورت رضایت باز هم ارش البکاره پرداخت می‌شود؟

خیر در صورت رضایت زن به انجام این عمل توسط مقاربت جنسی، نه ارش البکاره و نه مهرالمثل به زن تعلق نخواهد گرفت.

ارش البکاره چقدر است؟

درصورتیکه زن توسط غیرهمسر چه در نتیجه عمل جنسی و یا به هر طریق دیگر، بکارتش را از دست دهد و نسبت به این امر رضایت نداشته باشد، مستحق مهرالمثل خواهد بود.

تفاوت ارش البکاره و مهرالمثل چیست؟

ارش البکاره نوعی دیه غیرمقدر است که به زن در صورت ازاله بکارت تعلق خواهد گرفت اما مهرالمثل مهریه‌ای است که در موارد مذکور در قانون به زن تعلق خواهد گرفت.

هبه مهریه قابل رجوع است؟

اگر مهریه به نحو طلب باشد، دیگر برای زن حق رجوع به مهریه وجود نخواهد داشت. اما اگر مهریه عین معین باشد، در صورت وجود عین مهریه، زن می‌تواند به مهریه اش رجوع کند. مگر این که هبه معوض بوده باشد و عوض نیز پرداخت شده باشد.

آیا بذل مهریه قابل رجوع است؟

زن تا پایان عده حق رجوع به مهریه و مالی که بذل کرده را خواهد داشت. اما با رجوع او به مهریه، مرد هم حق رجوع به زن و برقراری رابطه زوجیت را خواهد داشت.

مهریه بخشیده شده قابل برگشت است؟

تنها در حالتی زن می‌تواند مهریه‌اش را مجددا بگیرد که بخشش به نحو هبه صورت گرفته باشد و در برخی از حالات این کار امکان ندارد.

بخشیدن مهریه در چه شرایطی رخ می دهد؟

بخشش مهریه گاه در ازای گرفتن حق طلاق، گاه در ازای گرفتن حضانت فرزند و گاهی نیز به صورت رایگان و صرفا به دلایل عاطفی میان زوجین رخ می‌دهد. البته بهتر است که در صورت بخشش مهریه، این کار توسط سند رسمی و در دفاتر ثبت اسناد صورت بگیرد؛ اما می‌توان این کار را به صورت دست‌نوشته و در کاغذهای عادی نیز انجام داد. مشخص است که اسناد عادی قابل انکار و جعل بوده و نیاز به اثبات در دادگاه دارند، ولی اسناد رسمی بی‌نیاز از این امر هستند.

در چه صورت زن حق رجوع به مهریه را ندارد؟

مواردی که زن حق رجوع به مهریه خود را ندارد، به طور خلاصه عبارتند از :

 

1=اقرار زن مبنی بر دریافت مهریه از جانب شوهر؛

2-ابراء مهریه توسط زن؛

3-هبه مهریه‌ای که به نحو دین بر گردن مرد است؛

4-هبه مهریه‌ای که هبه به نحو معوض باشد و عوض نیز به زن داده شده است؛

5-در صورتی‌که مهریه هبه شده عین معین بوده و از مالکیت شوهر خارج شده باشد؛

6-در صورت فوت شوهر؛

7-در صورت صلح مهریه چه به صورت معوض چه رایگان؛

8-رجوع به مهریه بذل شده پس از پایان عده در طلاق خلع و مبارات.

شرایط پس گرفتن مهریه بخشیده شده

حال که با اقسام نحوه بخشیدن مهریه آشنا شدیم، به طور خلاصه مواردی که زن حق رجوع به مهریه پس از بخشیدن آن را دارد، بیان خواهیم کرد:‌

 

1=اثبات صوری و غیرواقعی بودن اقرار زن مبنی بر دریافت مهریه در دادگاه و مطالبه مهریه؛

2=هبه مهریه به نحو رایگان به مرد در جایی که مهریه عین معین باشد؛

3=بذل مهریه در طلاق خلع و مبارات و رجوع به مهریه در زمان عده زن.

اقرار به وصول مهریه

در این نوع از بخشش، زن با حضور در دفترخانه اسناد رسمی و یا در نزد دادگاه و قاضی اقرار می‌کند که تمام یا مقداری از مهریه مشخص شده در عقدنامه را گرفته است و نسبت به آن ادعایی نخواهد داشت. این اقرار گاه واقعی و گاه صوری است. بر اساس ماده ۷۰ قانون ثبت، اگر زن بتواند ثابت کند که اقرارش فاسد بوده و در واقع چیزی از مرد نگرفته است، این دعوا مسموع بوده و زن می‌تواند با اثبات آن مهریه‌اش را مجددا مطالبه کند. البته باید دانست اثبات صوری بودن اقرار، امری بسیار دشوار خواهد بود.

رجوع از بخشش مهریه چیست؟

مهریه حق زن است و بر اساس قانون، زن مالک مهریه است. بنابراین زن می‌تواند هر رفتاری که تمایل داشته باشد را با مهریه انجام دهد. از جمله این که آن را به شوهر خود ببخشد. در طول زندگی و خصوصا با به میان آمدن بحث طلاق، معمولا زنان تمایل دارند که مهریه بخشیده‌شده خود را مجددا مطالبه کنند. به این کار یعنی مطالبه مجدد مهریه‌ بخشیده شده توسط زن در اصطلاح رجوع به مهریه پس از بخشش گفته می‌شود.

مهریه و نفقه زوجه دوم

با توجه به این موضوع که کلیه دیون و بدهی متوفی از ماترک باید پرداخت شود، مهریه و نفقه زوجه دوم نیز جزو دیون متوفی بوده و در صورت عدم پرداخت و مطالبه از سوی زن قابل توقیف می باشد.

تعیین نسبت و میراث

یکی از موضوعات مهمی که در دادگاه خانواده مورد بررسی قرار می‌گیرد، موضوع تعیین نسبت و تغییر جنسیت است. همچنین اگر فردی در مورد اهدای جنین یا سرپرستی کودک بی سرپرست، قصد شکایت یا دعوا داشته باشد، می‌بایست به این دادگاه مراجعه کند.

همچنین چنانچه یکی از وراث، نسبت به تقسیم ارث اعتراضی داشته باشد، می‌تواند شکایت خود را از طریق دادگاه خانواده پیگیری کند. به این نکته توجه کنید که در چنین دعواهایی، ممکن است نام یکی از وارث‌ در لیست وراث وجود نداشته باشد. در این صورت فرد می‌تواند با اثبات نسبت خود با مرحوم یا مرحومه، نسبت به تقسیم اموال اعتراض کند. 

بررسی سرپرستی فرزندان در دادگاه خانواده

به این نکته توجه کنید در صورتی که پدر و مادر از یکدیگر جدا شده‌ باشند، حضانت فرزند در ۷ سال اول زندگی، با مادر خواهد بود. اما بعد از ۷ سال، پدر می‌تواند برای اخذ حضانت فرزند خود اقدام نماید. اما تبصره‌هایی در قانون وجود دارد که با توجه به آن می‌توان اقدام به تغییر صاحب حضانت کرد. به عنوان مثال، چنانچه یکی از والدین نسبت به نحوه مراقبت از فرزند طرف دیگر اعتراض داشته باشد، می‌تواند شکایت خود را در دادگاه خانواده مطرح کند.

حل اختلاف مربوط به مسکن خانوادگی در دادگاه خانواده

در واقع یکی از موضوعاتی که رسیدگی به آن در دادگاه خانواده انجام می‌شود، اختلافات مربوط به مسکن خانواده است. به این نکته توجه کنید که مرد وظیفه دارد برای همسر خود منزل مناسب تهیه کند. چنانچه زوج به این وظیفه خود عمل نکند یا زوجه، از منزل تهیه شده توسط زوج رضایت نداشته باشد، می‌تواند شکایت خود را در دادگاه خانواده مطرح کند. این دادگاه با بررسی دقیق شکایت و بررسی دلایل طرف مقابل، اقدام به تصمیم گیری خواهد کرد. در بسیاری از اختلافات خانوادگی که در دادگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد، ممکن است قاضی به طرفین، پیشنهاد توافق دهد. اگر زن یا شوهر راضی به توافق نباشند، رای نهایی توسط قاضی صادر خواهد شد.

مطالبه مهریه

یکی از حقوق اصلی که زوجه در زندگی مشترک از آن برخوردار است، مهریه می‌باشد. در واقع مهریه به دو نوع عندالاستطاعه و عندالمطالبه تقسیم می‌شود. چنانچه مهریه زوجه به صورت عندالمطالبه باشد، در هر زمانی می‌تواند اقدام به مطالبه یا بخشش آن کند. مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده به این صورت انجام می‌شود که در ابتدا زوجه می‌بایست به دفتر قضایی مراجعه کند. در این مرحله است که باید هزینه دادرسی پرداخت شود. همچنین زوجه می‌تواند در قبال مهریه، اقدام به توقیف اموال همسر خود نماید. مطالبه مهریه، از طریق مراجعه به اجرای ثبت اسناد نیز امکان پذیر است. 

ازدواج و طلاق در دادگاه خانواده

یکی از اصلی‌ترین وظایفی که دادگاه خانواده بر عهده دارد، رسیدگی به مسائل مربوط به طلاق است. این دادگاه در ابتدا اقدام به ارسال احضاریه، برای طرفین دعوی (زن و شوهر) خواهد کرد. در حقیقت امور مربوط به نفقه، مهریه، اجرت المثل، حضانت و ولایت بر فرزندان، در این دادگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد. قابل ذکر است که چنانچه افراد در مورد اموری مانند: شروط ضمن عقد، جهیزیه، نامزدی و خسارت مربوط به آن، دچار اختلاف شدند، به دادگاه خانواده ارجاع داده می‌شوند.

در واقع جهیزیه شامل تمام وسایلی است که زوجه( زن) وارد خانه زوج ( مرد) می‌کند. چنانچه زن و شوهر هنگام طلاق، در مورد جهیزیه و تعداد آن دچار اختلاف شدند، می‌بایست به دادگاه مربوط به خانواده مراجعه کنند.