نسب ناشی از شهبه

در صورتی که مردی بنا به تصور خود با زنی نزدیکی کند، در حالی که زن او را شوهر خود قلمداد نمی‌کند، این چنین عملی، نزدیکی به شبهه یا طی به شبهه می‌گویند. فرزندی که از این رابطه به دنیا می‌آید، او را ولد شبهه و نسب او را نسب ناشی از شبهه می‌گویند.اگر والدین کودک به روش قانونی ازدواج نکرده باشند، و شرایط قانونی نکاح را بعد متوجه شوند، و هنوز هم باور داشته باشند که زن و شوهر قانونی هستند، نسب آن ها براساس شبهه حکمی و موضوعی براساس قانون مدنی ایران، مشروع و قانونی خواهد بود. با همین روال، فرزند ناشی از رابطه جنسی آنان نیز قانونی شمرده خواهد شد.

احکام مربوط به نسب مشروع و قانونی

زمانی که والدین کودک در زمان انعقاد نطفه، با روش درست و قانونی و شرعی ازدواج کرده باشند، نوع ازدواج دایمی یا موقت در قانونی بودن ازدواج تاثیری ندارد، بدین ترتیب نسب آنان با فرزندان خود، شرعی و قانونی خواهد بود. اگر قبل از ازدواج، نطفه طفل منعقد شده باشد، و طفل در دوران ازدواج و نکاح والدین به دنیا بیاید، بنابراین این چنین طفلی، قانونی و شرعی نیست، و والدین نمی‌توانند او را فرزند خود قلمداد کنند.

ولایت

ولایت یکی دیگر از احکام نسب است. ولایت در خانواده، همان قدرت اداره امور مالی زندگی و تربیت فرزندان است که تنها پدر و خویشاوندان پدری نسبت به آن وظیفه داشته، مادر و خویشاوندان مادری در این زمینه مسئولیتی ندارند.

در تنظیم دادخواست مطالبه نفقه فرزند از طرف مادر به چه دلایلی می توان استناد کرد ؟

به کپی برابر با اصل شده سند ازدواج یا سند طلاق زوجین ، کپی برابر با اصل شده از شناسنامه فرزند ، شهادت شهود و جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری می توان استناد نمود .

دادخواست مطالبه نفقه فرزند از طرف مادر در کجا رسیدگی می شود؟

این دادخواست در شورای حل اختلاف ( نفقه کمتر از 5 میلیون تومان ) یا دادگاه خانواده قابل رسیدگی خواهد بود .

آیا مادر می تواند برای مطالبه نفقه فرزند خودش به دادگاه دادخواست دهد ؟

امکان ارائه دادخواست مطالبه نفقه از طرف مادر وجود دارد .

ماده 4 قانون حمایت خانواده مصوب 1392 رسیدگی به امور و دعاوی زیر در صلاحیت دادگاه خانواده است:

1ـ نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن
۲ـ نکاح دائم، موقت و اذن در نکاح
۳ـ شروط ضمن عقد نکاح
۴ـ ازدواج مجدد
۵ ـ جهیزیه
۶ ـ مهریه
۷ـ نفقه زوجه و اجرت‌المثل ایام زوجیت
۸ ـ تمکین و نشوز
۹ـ طلاق، رجوع، فسخ و انفساخ نکاح، بذل مدت و انقضای آن
۱۰ـ حضانت و ملاقات طفل
۱۱ـ نسب
۱۲ـ رشد، حجر و رفع آن
۱۳ـ ولایت قهری، قیمومت، امور مربوط به ناظر و امین اموال محجوران و وصایت در امور مربوط به آنان
۱۴ـ نفقه اقارب
۱۵ـ امور راجع به غایب مفقودالاثر
۱۶ـ سرپرستی کودکان بی‌سرپرست
۱۷ـ اهدای جنین
۱۸ـ تغییر جنسیت

تفاوت‌ها و شباهت‌های ازدواج موقت و دائم

در نظام حقوقی ایران، دو نوع ازدواج قانونی محسوب می شود؛ ازدواج دائم و ازدواج موقت، که در اصل احکام با یکدیگر مشترکند و اندک تفاوتی در بعضی موارد دارند و در این نوشتار سعی می شود نقاط تفاوت این دو نوع ازدواج را بررسی کرد.بنا بر قانون در مورد انواع نکاح، اگر در نوع ازدواج شک کنیم و قصد دو طرف غیرقابل تشخیص باشد، اصل را بر دائمی بودن آن نکاح می ‌گذاریم و احکام آن را جاری می‌کنیم؛ بنابراین، نخست به تعریف و شرایط نکاح موقت می ‌پردازیم و هر چه غیر از این موارد باشد، نکاح دائم محسوب می شود.
 

تعریف عقد موقت یا نکاح منقطع که به آن متعه و در اصطلاح عوام ( صیغه) هم می‌گویند؛

ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی: نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد.

همانطور که از نامگذاری این نکاح مشخص است، بر‌ خلاف ازدواج دائم، نکاح موقت برای مدت مشخصی ایجاد می شود و با پایان یافتن مدت زمانی که دو طرف مشخص کرده‌ اند خود به خود رابطه زوجیت بین زن و مرد تمام می ‌شود.

ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی: مدت نکاح منقطع باید کاملا معین شود.

مدت عقد نکاح باید در زمان عقد مشخص شود و این که صرفا قابلیت تعیین داشته باشد کفایت نمی‌ کند؛ برای مثال، باید تعیین کنند که برای مدت دو سال از تاریخ عقد.
موضوع تعیین مدت در عقد موقت بسیار اهمیت دارد. در قانون صراحتی مبنی بر اینکه عدم ذکر مدت در ازدواج موقت باعث باطل شدن عقد است وجود ندارد و عقیده غالب بر این است که عدم ذکر مدت در ازدواج باعث باطل شدن عقد نیست و عقد ازدواج دائم محسوب می‌شود؛ بنابراین اولین تفاوت عقد موقت با دائم همین موضوع مدت و اهمیت آن است که در عقد دائم چنین موضوعی اصلا موضوعیت ندارد و عقد به نیت مادام‌العمر بودن و تمام نشدن ایجاد می ‌شود.

ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی: در نکاح منقطع عدم مهر موجب بطلان است.

تفاوت های این دو نوع عقد را سعی کردیم، مبتنی بر خود متن قانون مدنی ذکر کنیم، در سایر موارد و شرایط ازدواج و احکام فرزند با یکدیگر مشترک هستند و تفاوتی ندارند.

یکی‌دیگر از تفاوت های عقد موقت و دائم لزوم تعیین مهریه در هنگام عقد است. در عقد دائم دو طرف می ‌توانند تعیین مهریه را به بعد از عقد موکول کنند و با نامعلوم بودن میزان مهریه می‌ توان خطبه عقد را جاری کرد و رابطه ‌ی محرمیت و زوجیت برقرار می‌ شود. اما در عقد موقت در هنگام عقد باید میزان مهریه معلوم باشد و بدون تعیین میزان آن، خطبه ی عقدی که جاری می‌ شود باطل است. آنچه در عقد موقت شرط است تعیین میزان مهریه در همگام عقد است و نه پرداخت آن یعنی می ‌تواند زوج بعد از عقد مهریه را هر موقع که زوجه مطالبه کرد پرداخت کند. شرایطی که مهریه باید داشته باشد مانند همان شرایط مهریه در عقد دائم است.

ماده۹۴۰ قانون مدنی: زوجین که زوجیت آن­ها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث می‌ برند.

همانطور‌که در متن قانون ملاحظه می شود شرط ارث بردن زن و شوهر از یکدیگر این است ازدواج آنها دائمی باشد. بنابراین در ازدواج موقت در صورت فوت یکی از زوجین، همسر موقت از اموال متوفی ارث نمی برد مگر این‌که در قالب غیر از ارث، از یک سوم اموال خود که می‌ تواند قبل از مرگ خود وصیت کند، مالی را به همسر موقت خود بدهد اما این مورد خارج از موضوع به ارث رسیدن است و در عقد موقت مطلقا ارث زوجین از یکدیگر وجود ندارد.

ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی: در عقد دائم نفقه زن به عهده شوهر است.
ماده ۱۱۱۳: در عقد انقطاع (موقت) زن حق نفقه ندارد مگر اینکه شرط شده یا آنکه عقد مبنی بر آن جاری شده باشد.

همانطور‌که قانون تأکید کرده است الزام مرد به پرداخت نفقه فقط در عقد دائم وجود دارد و در عقد موقت مرد الزامی به پرداخت نفقه ندارد مگر اینکه به‌ عنوان شرط در ضمن عقد مطرح شود یا دو طرف بر اساس این موضوع عقد را جاری کنند و به طور ضمنی این شرط قابل برداشت باشد.

ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی: عقد نکاح به فسخ یا به طلاق یا به بذل مدت در عقد انقطاع منحل می ‌شود.

در مورد تمام شدن و ختم رابطه زوجیت، در عقد دائم با فسخ یا طلاق انجام می‌شود اما در عقد موقت یا با فسخ یا خاتمه­ی مدت عقد تمام می ‌شود و اگر زودتر از موعدی که در عقد درنظر گرفته اند، قصد جدایی کنند، مرد با بخشش مدت باقی مانده، به عقد خاتمه می ‌دهد. در هر دو نوع نکاح فوت یکی از طرفین هم موجب خاتمه‌ ی رابطه زوجیت می ‌شود.

ماده ۱۱۵۱ قانون مدنی: عدّه طلاق و عده فسخ نکاح سه طهر است مگر این که زن با اقتضای‌ سن‌، عادت ‌زنانگی ‌نبیند که ‌در این‌صورت عدّه او سه ماه است‌.

ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی: عده‌ی فسخ نکاح و بذل مدت و انقضای آن در مورد نکاح منقطع در غیرحامل دو طهر است مگر این که زن با اقتضای سن عادت زنانگی نبیند که در این صورت ۴۵ روز است.

همان طور ‌که در متن ماده ذکر شده است، عده ‌ی دو ازدواج با یکدیگر متفاوت است و در عقد دائم، سه طهر است اما در مورد عقد موقت چه فسخ آن چه بذل مدت از طرف شوهر و چه خاتمه ی مدت عقد، عده ای که زن باید نگه دارد دو طهر است. ( طهر به معنی پاک شدن از عادت ماهیانه است.) این شرایط در زمانی است که زن باردار نباشد، اگر باردار باشد در هر نوع نکاح، زایمان و وضع حمل پایان عده‌ ی او خواهد بود. عده وفات در هر دو نوع ازدواج، چهار ماه و ده روز از تاریخ فوت شوهر می‌باشد.

ماده ۴۹ قانون حمایت از خانواده: چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم، طلاق یا فسخ نکاح اقدام یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه به پرداخت جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم می‌شود. این مجازات در مورد مردی که از ثبت انفساخ نکاح و اعلام بطلان نکاح یا طلاق استنکاف کند نیز مقرر است.

ماده ۲۱ قانون حمایت از خانواده: نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در جهت محوریت و استواری روابط خانوادگی، نکاح دائم را که مبنای تشکیل خانواده است مورد حمایت قرار می‌دهد. نکاح موقت نیز تابع موازین شرعی و مقررات قانون مدنی است و ثبت آن در موارد زیر الزامی است: ۱- باردار شدن زوجه ۲- توافق طرفین ۳- شرط ضمن عقد

آخرین تفاوت این دو نوع ازدواج الزام به ثبت رسمی آنهاست. در عقد دائم زوج موظف است که عقد را ثبت کند و در صورت عدم ثبت به مجازاتی که در متن قانون ذکر شده است محکوم می ‌شود، اما در مورد عقد موقت اصولا الزامی به ثبت آن نیست اما در سه مورد مرد باید اقدام به ثبت کند و در صورت عدم ثبت به مجازات مذکور محکوم می شود.1ـ باردار شدن زوجه ۲- توافق طرفین ۳- شرط ضمن عقد

تفاوت های این دو نوع عقد را سعی کردیم، مبتنی بر خود متن قانون مدنی ذکر کنیم، در سایر موارد و شرایط ازدواج و احکام فرزند با یکدیگر مشترک هستند و تفاوتی ندارند.

---

منبع: تابناک

نکات مهم حضانت فرزند بعد از طلاق توافقی

1- در قوانین طلاق، اگر حضانت طفل با مادر باشد، با ازدواج مجدد مادر، حضانت طفل از وی ساقط می‌شود. ولی در طلاق توافقی، زوجین می‌توانند با یکدیگر توافق کنند، در صورت ازدواج مجدد مادر، حضانت طفل کماکان با مادر باشد.

2- طبق قانون مصوب سال 1314 شمسی، حضانت طفل پسر تا سن دو سالگی با مادر بود، ولی با تغییرات اعمال شده در سال 1382 حضانت فرزند دختر و پسر تا پایان سن هفت سالگی به مادر واگذار شده است.

3- در بحث حضانت فرزند بعد از طلاق توافقی و هر نوع طلاق دیگر، دادگاه مصلحت طفل را در نظر می‌گیرد.

4- در طلاق توافقی، بحث ملاقات طفل با پدر یا مادر از قبیل تعیین مکان و زمان ملاقات، و سایر جزییات آن، بستگی به توافق والدین دارد، و در صورت عدم توافق والدین و اختلاف میان آن ها، تصمیم گیری با دادگاه است.

5- در صورت طلاق توافقی، نفقه طفل برعهده پدر است، و چگونگی پرداخت و میزان آن بستگی به توافق والدین در حین اجرای طلاق توافقی دارد. در صورت اختلاف میان والدین در مورد پرداخت نفقه، دادگاه مبلغ نفقه را بر اساس وضعیت اجتماعی و شرایط سنی و نیازهای روز مره طفل تعیین می‌کند.

6- تا زمانی که طفل به سن هجده سال تمام برسد، تحت ولایت پدر یا جد پدری خود خواهد بود.

چگونگی حضانت فرزند در طلاق توافقی

در خصوص حضانت فرزند در طلاق توافقی، زوجین می‌توانند بر خلاف اصول کلی که در مورد حضانت اطفال مطرح شد با یک دیگر توافق کنند. مثلا حضانت کودک زیر هفت سال دختر به پدر واگذار شود یا این که حضانت کودک پسر تا پایان 15 سالگی با مادر باشد. بنابراین حضانت فرزندان بعد از طلاق توافقی، براساس توافق میان زن وشوهر انجام می‌گیرد. و دادگاه در این مورد دخالتی ندارد و همه چیز بر عهده والدین است.

حضانت فرزند بعد از طلاق توافقی

همان طور که پیش تر گفتیم، شرایط حضانت فرزند بستگی به نوع طلاق دارد. در طلاق توافقی که یکی از انواع طلاق ها است، لازمه صدور گواهی عدم امکان سازش از سوی دادگاه، توافق بر کلیه امور مالی و غیر مالی موجود بین زوجین، از جمله حضانت فرزند در صورت وجود است. بدین نحو که زوجین باید در خصوص حضانت فرزند، خود با یک دیگر به توافق برسند و آن را به صورت مکتوب به اطلاع دادگاه برسانند.

حضانت فرزند تا چه سنی با مادر است؟

نکته مهم قابل ذکر برای مادرانی که در آستانه طلاق هستند این است که طبق قانون، در حالت عادی به سبب شرایط حساس روحی و عاطفی کودکان و نیازشان به مادر، در صورت طلاق والدین، حضانت کودک دختر و پسر تا سن هفت سالگی با مادر است و بعد از اتمام هفت سالگی حضانت آن ها به پدر واگذار می‌شود.

شرایط حضانت فرزند بعد از طلاق

اگر زوجین از یک دیگر جدا شوند، شرایط حضانت فرزند بستگی به نوع طلاق آن ها می‌تواند متفاوت باشد. ولی به طور کلی چیزی که در قانون در رابطه با حضانت فرزندان بدون طلاق وجود دارد این است که، حضانت فرزند دختر تا 9 سالگی و برای فرزند پسر تا سن 15 سالگی مفهوم پیدا می‌کند، و بعد از این، دیگر حضانت برای اطفال ذکر شده معنا ندارد و فرزندان از حضانت پدر یا مادر خود خارج می‌شوند، و خود باید تصمیم بگیرند که در ادامه با کدام یک می‌خواهند زندگی کنند.

حضانت فرزند چیست؟

حضانت به معنای نگه داری، مواظبت روحی وجسمی، و تعلیم و تربیت کودک توسط افراد ذیصلاحی است که به صورت قانونی عهده دار این مسئولیت هستند.

طبق قانون مدنی، حضانت فرزندان، هم حق و هم تکلیف والدین است، و هیچ کدام از والدین حق ندارند در مدتی که حضانت کودک برعهده آن ها است از این مسئولیت امتناع کند یا دیگری را آن محروم سازد.

از آنجا که کودکان بی دفاع ترین موجودات هستند، از این رو قانون برای حضانت فرزندان قوانینی را در نظر گرفته است. به طور کلی حضانت فرزند بدون طلاق به عهده پدر و مادر است مگر اینکه پدر و مادر صلاحیت حضانت را نداشته باشند.

عسر و حرج در طلاق غیابی

در طلاق غیابی گاهی عسر و حرج هم پیش می‌آید که برای روشن شدن موضوع باید به آن هم پرداخت. براساس ماده 1130 قانون مدنی، در صورتی که ادامه زندگی مشترک زوجین موجبات عسر و حرج زن گردد، می‌توان با حضور در دادگاه تقاضا طلاق کرد.

قطعا باید بدانید که اگر  عسر و حرج در دادگاه مشخص شود، قاضی مرد را مجبور به طلاق کرده و در غیر این صورت زن به درخواست خود طلاق خواهد گرفت. معنای عسر و حرج چنین بوده که اگر زندگی به سطح دشواری برای زن برسد که دیگر تحمل ادامه زندگی را نداشته باشد، طلاق را می‌تواند با مراجعه به دادگاه و ارائه دادخواست جاری کند.

مرد باید به دادن نفقه زن بپردازد و زندگی مشقت بار برای زنان که توسط مرد به وجود می‌آید، مجازاتی را برای مرد به دنبال خواهد داشت. بنابراین بایستی نتیجه گرفت که عسر و حرج اگر محرض شود قطعا طلاق را حتمی می‌سازد و مرد باید زندگی مناسب و ایده آلی را برای همسر خود فراهم آورد.

توقیف فیزیکی خودرو برای مهریه

اگر شما قصد دارید خودروی همسر خود را جهت مطالبه‌ی مهریه توقیف کنید، در ابتدا باید همراه با یک کپی یا اصل عقدنامه خود به دفتر ازدواجی که در عقدنامه آمده است مراجعه کنید. اگر به هر دلیلی مانند فوت شخص سردفتر، فراموش کردن آدرس دفتر ازدواجی که مد نظر است، تغییر آدرس دفترخانه و یا هر دلیل دیگری موفق به پیدا کردن دفترخانه فوق نشدید، می‌توانید به اداره ثبت شهر یا کانون سردفتران ازدواج و طلاق مراجعه کرده و آدرس دفترخانه فوق را پیدا کنید.

شما باید پس از پیدا کردن دفترخانه مذکور، با یک درخواست مکتوب از سردفتر فوق تقاضای صدور اجرائیه کنید. اما اینکه شما تمام مهریه را مطالبه کرده‌اید یا قسمتی از آن را، بسیار مهم است. همچنین باید به این نکته توجه کنید که به اجرا گذاشتن مهریه یا همان مطالبه مهریه از اداره ثبت فقط در دو صورت مفید است، اول اینکه باید زوج را ممنوع الخروج کنید و دوم اینکه باید زوج اموالی برای توقیف داشته باشد. (اموالی به غیر از مستثنیات دین)

همانطور که قبلا گفتیم برای رفع توقیف خودرو بابت مهریه شخص باید رای صادره از دادگاه را به اداره ثبت ببرد و خودروی خود را آزاد کند.

پس از قسط بندی مهریه باز می توان درخواست تغییر میزان اقساط را داد؟

بله پس از قسط بندی نیز چون وضعیت مرد قابل تغییر است و ممکن است توان مالی او کمتر یا بیشتر شود می تواند تقاضا نماید دوباره به میزان اقساط رسیدگی و در این امر تغییراتی داده شود.

آزاد شدن زندانی مهریه یا بدهکار مالی

اگر چنانچه محکومٌ علیه خارج از مهلت مقرر در ماده۳ قانون فوق، ضمن ارائه صورت کلیه اموال خود، دعوای اعسار خود را اقامه کند، هرگاه محکومٌ له آزادی وی را بدون اخذ تأمین بپذیرد یا محکومٌ علیه به تشخیص دادگاه کفیل یا وثیقه معتبر و معادل محکومٌ به ارائه نماید، دادگاه با صدور قرار قبولی وثیقه یا کفیل تا روشن شدن وضعیت اعسار از حبس محکومٌ علیه خودداری و در صورت حبس، او را آزاد می کند. در صورت ردّ دعوای اعسار به موجب حکم قطعی، به کفیل یا وثیقه گذار ابلاغ می شود که ظرف مهلت بیست روز پس از ابلاغ واقعی نسبت به تسلیم محکومٌ علیه اقدام کند. در صورت عدم تسلیم ظرف مهلت مذکور حسب مورد به دستور دادستان یا رئیس دادگاهی که حکم تحت نظر آن اجرا می شود نسبت به استیفای محکومٌ به و هزینه های اجرایی از محل وثیقه یا وجه الکفاله اقدام می شود. در این مورد دستور دادگاه ظرف مهلت ده روز پس از ابلاغ واقعی قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر است. نحوه صدور قرارهای تأمینی مزبور، مقررات اعتراض نسبت به دستور دادستان و سایر مقررات مربوط به این دستورها تابع قانون آیین دادرسی کیفری است.

قانون نحوه محکومیت های مالی جدید در باب مهریه

چنانچه مرد تمکن مالی داشته باشد یعنی اموال منقول وغیرمنقول داشته و یا در حساتبش موجودی داشته باشد زن می تواند در قبال مهریه اش آنها را توقیف کند حتی اگر مهریه او ۲۰۰۰ سکه باشد.البته مستثنیات دین باید لحاظ شود. مطابق ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴ مستثنیات دین عبارتند از:

منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکومٌ علیه در حالت اعسار او باشد- اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکومٌ علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است-آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم ٌعلیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می شود-کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها-وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است-تلفن مورد نیاز مدیون-مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد.

حکم بدهکاران مهریه چیست؟

ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده در این باب مقرر داشته: «هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهارآزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت‌های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.