آیا میدانید در دعاوی خانوادگی زوجه میتواند محل اقامت خود و یا محل اقامت زوج را برای طرح دعوی انتخاب کند . مگر در صورتی که خواسته زوجه ، مطالبه مهریه غیر منقول (ملک و...) باشد که در این صورت دادگاه صالح برای طرح دعوی ،دادگاهی است که مال غیر منقول در حوزه آن واقع است.
صیغه ۹۹ ساله چیست ؟
ازدواج دائم و موقت، در بسیارى از احکام و مسائل مشترک اند؛ براى مثال در هر دو باید صیغه خوانده شود و تنها راضى بودن زن و مرد کافى نیست و یا صیغه عقد را می‌توانند خود زن و مرد بخوانند و یا دیگرى را وکیل کنند که از طرف آنان بخواند.
اما در پاره اى از مسائل با یکدیگر تفاوت دارند که برخى از آنها عبارت است از:
- ذکر نشدن مهر در عقد دائم، عقد را باطل نمیسازد (بر خلاف عقد موقّت).
- زن و شوهر در عقد دائم، از یکدیگر ارث میبرند (بر خلاف عقد موقت).
- جایز نیست زن و شوهر در عقد دائم شرط کنند که نزدیکى انجام نگیرد (بر خلاف عقد موقت).
- شوهر در عقد دائم باید نفقه زن را بپردازد (برخلاف عقد موقت).
- زن در عقد دائم بدون اجازه شوهر نمی‌تواند بیرون برود؛ ولى در عقد موقت میتواند، مگر آن که باعث تضییع حق شوهر شود.
- ذکر مدت در عقد دائم لازم نیست؛ ولى در عقد موقّت باید مدت ذکر شود.
- در عقد دائم زن حق هم خوابى دارد( در صورتى که متعدد باشند)؛ ولى در عقد موقت زن حق همخوابى ندارد.
لازم به ذکر است ازدواج موقت و صیغه ۹۹ ساله با کمتر از آن در احکام و مسائل مربوط به آن, تفاوتی ندارد.
نکات صیغه ۹۹ ساله
زمان متعه اگر مقداری زیاد مثلا نود و نه سال تعیین شود، بعضی ها آن را باطل می دانند، بعضیها هم می فرمودند تبدیل به دائم می شود و عده ای هم می گویند صحیح است چون ممکن است مدت را ببخشد.
اما در مورد حداقل زمان متعه؛ باید به حدی باشد که یک لذت جنسی در آن تصور شود.
حلال بودن ازدواج موقت بستگی به قبول آن از طرف مسلمانان است، مسلمانی که برخلاف قرآن معتقد به حلالیت آن نباشد انجام نمی دهد نه این که حرام باشد و چون شیعیان طبق نظر قرآن و اهل بیت (علیهم السلام) آن را حلال می دانند و انجام می دهند و در هر جای دنیا شیعه صحیح الاعتقادی وجود دارد امکان ندارد ازدواج موقت را حرام بداند.
ازدواج موقت
ازدواج موقت به یک شکل نیست و در حقیقت از نظر اسمی«موقت» است چون دارای زمان مشخص و شروط گوناگون است. با توجه به مسئله زمان ازدواج، از ازدواج یک ساعته تا صیغه ۹۹ ساله افراد می‌توانند در این‌گونه ازدواج‌ها، نحوه ارتباط، زمان و میزان آن و البته مبلغی که به عنوان مهریه به زن تعلق میگیرد را مشخص کنند.
این ازدواج، نوعی ازدواج انعطاف‌پذیر است که افراد می‌توانند خود را با آن تطبیق دهند. آن دسته افرادی که نیاز به ازدواج دارند، با این روش می‌توانند علاوه بر رفع نیاز، از مشکلات و گناهان ارتباطات غیر سالم هم رهایی یابند.
در واقع صیغه ۹۹ ساله باعث میشود آن چیزی که در نهان جامعه وجود دارد و به دلیل عدم رعایت شئونات شرعی به زنا بدل میشود، جنبه شرعی به خود گیرد و راه گناه را ببندد.
موضوع ثبت ازدواج در شناسنامه یا سند (چه در ازدواج دائم و چه در ازدواج موقت) یک امر مدنی است، نه شرعی و به همین دلیل، خواندن صیغه محرمیت میان افراد، بسیار مهم‌تر از ثبت آن است.
تفاوت صیغه ۹۹ ساله با صیغه موقت چیست ؟
صیغه موقت به معنای (ازدواج موقت) است. صیغه موقت به این معنی است که زن و مردی که با هم ازدواج موقت می کنند، فقط تا زمانی که مدت عقد تمام نشده، با هم زن و شوهرند. بعد از تمام شدن مدت دیگر زن و شوهر نیستند، مثلا اگر برای مدت ده روز ازدواج کرده باشند، بعد از ده روز دیگر نسبت به هم محرم نیستند.
در ازدواج موقت یا همان صیغه موقت رضایت زن و مرد و خوانده شدن عقد و مشخص کردن مهریه و مدت لازم است.
اگردختره باکره باشد، به نظر بیش تر مراجع معظم تقلید باید از پدرش رضایت بگیرد.
طبق ماده ۱۰۶۲قانون مدنی: “نکاح واقع میشود به ایجاب و قبول به الفاظی که صریحا دلالت بر قصد ازدواج نماید.”
ازدواج موقت(صیغه موقت) که رابطه زوجیت بین زن و مرد در مدت معین است به وسیله عقد محقق می‌گردد و چون عقد ازدواج موقت یکی از عقود است باید علاوه بر شرایط عمومی برای صحت عقد، دارای شرایط مخصوص به خود نیز باشد.
قصد انشاء در ازدواج موقت
قصد و رضای زوجین در صیغه موقت از شرایط صحت عقد است. لذا مرد یا زن یا وکیل آنها که صیغه عقد موقت را می‌خواند باید قصد انشاء داشته باشد یعنی اگر خود مرد و زن صیغه را می‌خوانند، زن به گفتن “زوجتک‌نفسی” قصدش این باشد که خود را زن او قرار دهد و مرد به گفتن “قبلت التزویج” زن بودن او را برای خود قبول نماید و اگر وکیل مرد و زن صیغه را می‌خواند، به گفتن “زوجت و قبلت” قصدش این باشد که مرد و زنی را که او را وکیل‌کرده است، زن و شوهر شوند.
بنابراین اگر زن و مرد راضی به عقد صیغه ۹۹ ساله نباشند یا این که یکی از طرفین، مورد اجبار و اکراه قرار گرفته باشد و یا آن که بدون قصد انشاء مثلا به لحاظ شوخی صیغه را جاری نماید، این شرط که از صحت ازدواج موقت است رعایت نشده و باطل میباشد.
در نتیجه اگر زن یا مردی را اجبار به ازدواج موقت با دیگری نمایند که شخص مکره بدون اراده، مجبور به پذیرش ازدواج است این ازدواج یا صیغه موقت صحیح نمی‌باشد.
الفاظ در ازدواج یا صیغه موقت
در ازدواج یا صیغه موقت تنها اراده و رضایت زن و مرد برای تحقق عقد کافی نیست بلکه باید از الفاظی استفاده کرد که قصد طرفین را مبنی بر ازدواج یا صیغه موقت برساند.
بنابراین معاطات در عقد ازدواج موقت پذیرفته نشده است.
در این که خواندن صیغه ازدواج موقت با چه زبان و الفاظی باشد کافی است که لفظ فارسی باشد و لفظ عربی ضرورت ندارد و صیغه خاص نیز ضرورت ندارد، بلکه همین مقدار که الفاظ، قصد ازدواج موقت را برساند کافی است.
ایجاب و قبول ازدواج موقت
ایجاب عبارت است از اعلام قصد ازدواج “موقت” گوینده با مخاطب خود. قبول عبارت از اعلام پذیرش آن امر است. ایجاب عموما از طرف زن و قبول از طرف مرد میباشد.
توالی ایجاب و قبول: برای این که اراده هر دو طرف در نظر عرف مربوط به هم باشد و فاصله بین ایجاب و قبول امکان توافق واقعی زوجین را بر هم نزند، در ماده ۱۰۶۵ قانون مدنی تصریح شده است که:
“توالی عرفی ایجاب و قبول شرط صحت عقد است.”
یعنی قبول باید در زمانی گفته شود که عرف آن را متوالی و مربوط به ایجاب بداند.
ایجاب و قبول توسط ولی در ازدواج موقت
ماده ۱۰۶۳ قانون مدنی: “ایجاب و قبول ممکن است از طرف خود مرد و زن صادر شود و یا از طرف اشخاصی که قانونا حق عقد دارند.”
با توجه به ماده ۱۰۷۱ قانون مدنی، به نظر می‌رسد منظور از “اشخاصی که قانونا حق عقد دارند” موردی است که ازدواج یا صیغه موقت توسط ولی انجام میگیرد و این ماده نمی‌خواهد مورد وکالت را بیان دارد.
“تعیین زن و شوهر به نحوی که برای هیچ یک از طرفین در شخص طرف دیگر شبهه نباشد شرط صحت نکاح است.”
تعیین مدت در صیغه موقت
ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی: “نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد.” از مفهوم ماده مذکور به دست می‌آید که اگر برای صیغه موقت مدت تعیین نشده باشد، عقد ازدواج صحیح است و آن به عقد دائم مبدل میشود.
اما گفته شده دسته دیگری از فقهاء عقیده دارند که در صورت عدم ذکر مدت، عقد ازدواج موقت باطل است و مبدل به ازدواج دائم نمی‌شود زیرا در ازدواج موقت (صیغه موقت) تعیین مدت شرط است پس چنانچه عقد فاقد این شرط باشد باطل است.
اگر چه قانون مدنی در ماده ۱۰۷۵ قول مشهور فقهاء را پذیرفته است اما به نظر می‌رسد قولی که نظر به بطلان عقد ازدواج موقت در صورت عدم تعیین مدت دارد، صحیح تر به نظر می‌رسد.
خصوصا اینکه زن و مرد اراده خود را برای صیغه موقت با آثار آن در نظر داشته‌اند و حال آن که در صورت عدم تعیین مدت و مبدل شدن ازدواج موقت به ازدواج دائم، موجب ضرر به زن و مرد، خصوصا مرد میشود مانند این که مجبور به پرداخت نفقه میشود و نیز زن از مرد و بالعکس از همدیگر ارث ببرند و منظور آنها این نبوده است.
ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی: “مدت نکاح منقطع باید کاملا معین شود.”
یعنی باید مدت طوری باشد که هیچگونه ابهامی نداشته باشد و آغاز زمان و آخر زمان ازدواج موقت کاملا معین باشد حتی اگر مدت کم باشد مانند یک روز یا یک ساعت و یا مدت ازدواج موقت طولانی باشد مانند سی و چهل سال.
چنانچه در ازدواج موقت (صیغه موقت)، مدت ذکر شود اما اول و آخر آن معین نشود مانند این که مردی زنی را به عقد ازدواج موقت خود دربیاورد به مدت یک سال اما معلوم نکند که آغاز یک سال از چه وقت است، بیان شده که ابتداء آن از زمان عقد محسوب می‌گردد، زیرا اطلاق عقد اقتضاء دارد که مدت بلافاصله شروع شود.
اما برخی دیگر از حقوق‌دانان اظهار می‌دارند “آغاز مدت ازدواج موقت، باید پیوسته به زمان انعقاد عقد باشد و نباید جدای از آن باشد و به نظر می‌رسد نظر اخیر صحیح تر باشد.
سوال: آیا در صیغه ۹۹ساله که در محضر ثبت میشود امکان گذاشتن شروطی مثل شروط ضمن عقد دائم وجود دارد ؟در صورت در دست داشتن صیغه نامه ۹۹ ساله برای تعویض شناسنامه ایی که طلاق در ان ثبت شده میشود اقدام کرد؟
با توجه به این که برای پاک کردن طلاق و صفحه دوم نیاز به ازدواج مجدد میباشد ایا این ازدواج ثبت شده تاثیری دارد؟
جواب: بله میتوان شروط ضمن عقد را در آن قید کرد. لذا اگر دختر باکره باشد میتواند برای تعویض شناسنامه اقدام کند در غیر این صورت خیر. لذا اگر ثبت شده باشد بله تاثیر دارد.
ازدواج موقت یکی از راهکار‌های اسلام برای افرادی است که توانایی ازدواج دائم را ندارند. این افراد می‌توانند با بهره مندی از این حکم الهی با جنس مخالفشان ارتباط برقرار کنند، سطح ارتباط را خودشان مشخص کنند، هر دو نفر تحت پوشش قانون و حمایت قانونی باشند و از طرفی برای این باهم بودن هزینه‌های دائمی و سنگین ازدواج دائم را پرداخت نکنند.
برای ازدواج موقت باید متن صیغه ازدواج موقت خوانده شود. چگونگی انجام این امر دقیق در رساله احکام مراجع تقلید آمده است. در ادامه متن از کتاب توضیح المسائل آیت الله مکارم استفاده می‌کنیم تا شیوه خواندن متن صیغه ازدواج موقت را بیان کنیم.
اقسام عقد
"مساله ۲۰۲۴ ـ به واسطه عقد ازدواج زن و مرد به هم حلال می‌شوند و آن بر دو قسم است:
- ازدواج دائم : که همیشگی است و زنی را که به این عقد در می‌آید «دائمه» گویند
- ازدواج موقّت : که برای مدّت معیّنی عقد زناشوئی می‌بندند، خواه این مدّت کوتاه باشد یا طولانی و آن را «متعه» و «صیغه» نیز می‌نامند. "
پس بدین صورت وقتی مدت عقد دو نفر یک مدت معین شده باشد و دائمی نباشد این عقد، ازدواج موقت نام دارد. فرقی ندارد مدت زمان معین شده ۲ روز باشد یا ۵۰ سال، در هر دو صورت ازدواج موقت است.
لزوم خواندن صیغه
"مساله ۲۰۲۵ ـ در عقد ازدواج خواه دائم باشد یا موقّت، خواندن صیغه لازم است و رضایت طرفین به تنهایی کافی نیست و صیغه عقد را طرفین یا وکیل آنها می‌توانند بخوانند. "
به منظور صحت ازدواج، متن صیغه ازدواج موقت باید خوانده شود. چنانچه دو نفر تمام رضایت‌های لازم در زمینه ازدواج راداشته باشند، خانواده‌ها از قصد ازدواج آنها باخبر باشند و مراسم جشن هم بگیرند، تا زمانی که متن صیغه ازدواج موقت را نخوانند به یکدیگر محرم نیستند و هرگونه ارتباطی بین آنها حرام است.
دستور خواندن متن صیغه ازدواج موقت
"مساله ۲۰۳۱ ـ برای خواندن صیغه عقد موقّت کافی است بعد از آن که مدّت و مهر معیّن شد،
زن بگوید: «زَوَّجْتُکَ نَفْسِی فِی الْمُدَّهِ الْمَعْلُومَهِ عَلَی الْمَهْرِ الْمَعْلُومِ» (من خودم را به همسری تو در مدّت معیّن با مهر معیّن درآوردم)
مرد نیز بگوید: «قَبِلْتُ» (قبول کردم)
یا این که وکیل زن بگوید: «مَتَّعْتُ مُوَکِّلَتِی مُوَکِّلَکَ فِی الْمُدَّهِ الْمَعْلُومَهِ عَلَی الْمَهْرِ الْمَعْلُومِ» (موکّله خودم را به ازدواج موکّل تو در مدّت معیّن با مهر معیّن درآوردم) وکیل مرد نیز بگوید: «قَبِلْتُ لِمُوَکِّلِی هَکَذا» (قبول کردم برای موکّل خودم همین طور). "
طریقه خواندن صیغه ازدواج موقت
۱. توسط زوجین
در این شیوه کسی که متن صیغه ازدواج موقت را می‌خواند همان کسی است که به یک طرف از عقد است. زوجین با علم به معانی متن صیغه ازدواج موقت، آن را خطاب به همسرشان می‌خوانند و در صورت قرائت صحیح پس از قرائت به یکدیگر محرم می‌شوند. تمام متن صیغه در این حالت با ضمائر متکلم و مخاطب است. یعنی متن صیغه گویی یک تعهدنامه است که افراد به زبان جاری می‌کنند و همین الفاظ برای هر دو نفر حقوق و تکالیفی در پی دارد.
۲. توسط وکیل
وکیل گرفتن برای خواندن متن صیغه ازدواج موقت بیشتر برای اطمینان از صحت قرائت متن صیغه است. از آنجایی که فردی که صیغه را می‌خواند باید الفاظ را دقیق و با تلفظ صحیح ادا کند، بسیاری ترجیح می‌دهند صیغه توسط وکیلی خوانده شود که تسلط کافی بر این مسئله داشته باشد. این احتیاط در گذر زمان تبدیل به یک سنت و فرهنگ شد و هم اکنون به منظور رسمی شدن ازدواج موقت و دائم، اجرای مراسم عقد در محضر‌های رسمی و توسط کارشناسان این عرصه انجام میشود. متن صیغه ازدواج موقتی که وکیل باید به نیابت از افراد بخواند متفاوت است و معانی آن متناسب با تعهد‌های زوجین تنظیم شده است. وکیل در این میان فقط یک شخص سوم است.
شرایط صیغه موقت
ازدواج موقت نیز درست مانند ازدواج دائم شرایط و قواعد مخصوص خودش را دارد. برخی از این شرایط نیز با ازدواج دائم مشترک است. رعایت این اصول و شرایط مستحب نیست و تمامی آنها واجب است. هر گونه خدشه‌ای در این شرایط ممکن است باعث تعلیق حکم ازدواج شود. اکنون به ذکر این شرایط از کتاب توضیح المسائل می‌پردازیم:
۱. صیغه به زبان عربی خوانده شود
احتیاط آن است که صیغه آن به عربی صحیح خوانده شود، ولی در صورتی که مرد و زن نتوانند صیغه را به عربی بخوانند می‌توانند به زبان خود بخوانند و گرفتن وکیل برای خواندن صیغه به زبان عربی واجب نیست، ولی باید لفظی بگویند که معنی همان صیغه عربی را بفهماند.
۲. متن باید با نیت خوانده شود
کسی که صیغه را می‌خواند باید قصد انشاء داشته باشد یعنی قصدشان این باشد که با گفتن این الفاظ همسری در میان آن دو برقرار گردد، زن خود را همسر مرد قرار دهد و مرد این معنی را قبول کند، وکیل نیز باید چنین قصدی را داشته باشد.
۳. صحت و سلامت عقلی شرط است
کسی که صیغه عقد را می‌خواند باید عاقل و احتیاطاً بالغ باشد هر چند از طرف دیگری وکیل باشد.
۴. هدف خواننده باید دقیقا مشخص شود
ولی یا وکیل در اجرای صیغه عقد باید زن و شوهر را معیّن کند، بنابراین اگر کسی چند دختر دارد، نمی‌تواند به مردی بگوید: «زَوَّجْتُکَ اِحْدی بَناتی» (یکی از دخترانم را به همسری تو درآوردم).
۵. رضایت طرفین شرط است
زن و مرد باید از روی اختیار به ازدواج راضی باشند، ولی اگر یکی از آن دو ظاهراً با کراهت اجازه می‌دهد، امّا می‌دانیم قلباً راضی است عقد صحیح است.
۶. صحیح خواندن متن صیغه ازدواج موقت شرط است
صیغه عقد باید صحیح خوانده شود و اگر طوری غلط بخوانند که معنی آن را عوض کند عقد باطل است، امّا اگر معنی عوض نشود اشکالی ندارد.
۷. برای دختر باکره، اجازه پدر دختر واجب است
اجازه پدر برای دختر باکره ای که قصد ازدواج موقت یا دائم دارد لازم است، بدین معنا که اگر پدر یا در صورت پدر نداشتن دختر، جد پدری دختر باکره اذن ازدواج او را ندهد، نمی‌تواند ازدواج کند و عقد باطل است. البته طبق نظر برخی از مراجع عظام تقلید، دختر رشیده ای که خوب و بد زندگی اش را تشخیص می‌دهد و امورات زندگی اش را مستقلانه به دست گفته است نیازی به اذن پدر ندارد. همچنین دختری که پرده بکارتش را به موجب نزدیکی از دست داده نیز نیازی به اذن پدر ندارد. این نکته نیز باید خاطر نشان شود که کسی که پرده بکارتش به موجب کاری غیر از نزدیکی (مانند پریدن از ارتفاع، ورزش و خودارضائی) از بین رفته است برای ازدواج موقت یا دائم نیازمند اذن پدر است.
