موارد تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش از دادگاه

در صورت عدم تمکین زن از شوهر، زوج می‌تواند از دادگاه، صدور گواهی عدم امکان سازش را تقاضا کند.

زوجین برای درخواست صدور گواهی عدم سازش نیازمند شرایطی هستند که قانون این موارد را مورد توجه قرار داده است.

در ماده 8 قانون حمایت خانواده آمده است: در موارد زیر زن یا شوهر حسب مورد می‌تواند از دادگاه‌ تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش را مطرح کند و دادگاه در صورت‌ احراز این موارد، گواهی عدم امکان سازش را صادر خواهد کرد.

توافق زوجین برای طلاق و نیز استنکاف شوهر از دادن نفقه زن و عدم امکان الزام او به تادیه نفقه از مواردی است که دادگاه در صورت احراز آن، گواهی عدم امکان سازش صادر می‌کند.

همچنین در موردی که شوهر سایر حقوق واجبه زن را وفا نکند و اجبار او به ایفا هم ممکن نباشد؛ عدم تمکین زن از شوهر، سوء رفتار یا سوء معاشرت هر یک از زوجین به حدی که ادامه‌ زندگی را برای طرف دیگر غیرقابل تحمل کند؛ ابتلای هر یک از زوجین به امراض صعب‌العلاج به‌نحوی که‌ دوام زناشویی برای طرف دیگر در مخاطره باشد و جنون هر یک از زوجین در مواردی که فسخ نکاح ممکن نباشد، از موارد دیگری است که دادگاه در صورت احراز آن، گواهی عدم امکان سازش را صادر می‌کند.
عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال به کار یا حرفه‌ای ‌که منافی با مصالح خانوادگی یا حیثیات شوهر یا زن باشد؛ محکومیت زن یا شوهر به حکم قطعی به مجازات پنج سال‌ حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی که بر اثر عجز از پرداخت منجر به‌ پنج سال بازداشت شود یا به حبس و جزای نقدی که مجموعا منتهی به پنج سال یا بیشتر حبس و بازداشت شود و حکم مجازات‌ در حال اجرا باشد؛ ابتلا به هرگونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس ‌زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و ادامه زندگی زناشویی را غیرممکن سازد و نیز هرگاه زوج همسر دیگری اختیار کند یا به تشخیص دادگاه‌ نسبت به همسران خود اجرای عدالت نکند، از دیگر مواردی است که اگر برای دادگاه محرز شود، گواهی عدم امکان سازش صادر خواهد شد.

همچنین در صورتی که هر یک از زوجین، زندگی خانوادگی را ترک کند (تشخیص ترک زندگی ‌خانوادگی با دادگاه است‌)؛ محکومیت قطعی هر یک از زوجین در اثر ارتکاب جرمی که ‌مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون طرف دیگر باشد (تشخیص اینکه جرمی مغایر با حیثیت و شئون خانوادگی است با توجه به وضع و موقع طرفین و عرف و موازین دیگر با دادگاه است‌)؛ در صورت عقیم بودن یکی از زوجین به تقاضای طرف دیگر همچنین در صورتی که زوجین از جهت عوارض و خصوصیات ‌جسمی نتوانند از یکدیگر صاحب اولاد شوند و نیز در مورد غایب مفقودالاثر با رعایت مقررات ماده 1029 قانون‌ مدنی‌، اگر دادگاه احراز کند، گواهی عدم امکان سازش صادر خواهد کرد.

در تبصره ماده 8 قانون حمایت خانواده نیز آمدده است طلاقی که به موجب این قانون و بر اساس گواهی عدم امکان ‌سازش واقع می‌شود، فقط در صورت توافق کتبی طرفین در زمان عده‌ قابل رجوع است‌

منبع : روزنامه حمایت

درخواست اجرت‌المثل بعد از مرگ همسر:

در تعریف اجرت‌المثل باید گفت که زن وظایف خاصی در زندگی زناشویی دارد که توسط قانون و شرع برشمرده شده است. این وظایف شامل تمکین عام و تمکین خاص است.

* تمکین عام به معنای حضور زن در زندگی مشترک و عمل به وظایفی است که شرع و قانون تعیین کرده است. مثلا زن شرعا نمی‌تواند بدون اجازه همسرش از خانه خارج شود. ادامه تحصیل و کار کردن زن در خارج از منزل نیز باید با اجازه شوهر باشد، هر چند در حال حاضر بسیاری از زنان این حقوق را در عقدنامه دریافت می‌کنند.

*تمکین خاص نیز به معنای عمل کردن زن به وظایف زناشویی است. حال اگر زن در طول زندگی مشترک و در خانه همسر خود، کاری به جز این موارد را به دستور شوهر انجام دهد، مستحق پاداشی است که به آن اجرت‌المثل گفته می‌شود. 

*قانون در صورت فوت شوهر، تکلیف این پرداخت را نیز معلوم کرده است که برابر آن: «زوجه می‌تو اند در صورت مطالبه، اجرت المثل ایام زندگی مشترک خود را از ماترک زوج متوفی با جلب نظر کارشناس مطالبه کند.

آیا میدانید اولویت نگهداری فرزندانی که پدرشان فوت شده است با مادر فرزند خواهد بود؟

طبق ماده ۴۳ قانون حمایت از خانواده

حضانت فرزندانی که پدرشان فوت شده با مادر آنها است مگر آنکه دادگاه به تقاضای ولی قهری یا دادسـتان، اعطای حضـانت به مادر را خلاف مصلحت فرزند تشخیص دهد.

عدم ثبت واقعه ازدواج و مجرم شدن زوج و زوجه:

*ماده ۴۹قانون حمایت خانواده مصوب 1391 ضمانت اجرای کیفری عدول از ثبت نکاح را پیش بینی کرده و بر اساس آن چنان چه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم، طلاق یا فسخ نکاح یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه، به پرداخت جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم می شود.

*این مجازات در مورد مردی که از ثبت انفساخ نکاح و اعلام بطلان نکاح یا طلاق استنکاف کند نیز مقرر است. پس در اینجا فقط مرد مقصر شناخته می‌شود و زوجه در این رابطه مقصر نیست.

قانون جدید طلاق توافقی

قبل از تصویب قانون حمایت خانواده کلیه طلاق توافقی و غیرتوافقی باید به داوری ارجاع می شد اما تجربه و رویه نشان داد که نهاد داوری موفقیت چندانی در ایجاد سازش بین طرفین نداشت و لازم بود یک نهاد تخصصی در این زمینه ایجاد گردد که با تصویب قانون حمایت خانواده مراکز مشاوره خانواده شروع به کار نمودند که به درستی با وضعیت ارتقاء فرهنگ و سواد افراد جامعه همخوانی دارند. وقوع طلاق توافقی منوط به مراجعه قبلی به مراکز مشاوره می باشد.

*طبق ماده 25 قانون حمایت خانواده زوجینی که قصد طلاق توافقی دارند پس از ثبت دادخواست لازم است که به مشاوره خانواده مراجعه نمایند و دادخواست طلاق توافقی طبق این ماده بدون مراجعه به مشاوره قابل ثبت نخواهد بود. لیکن از تاریخ اول آذر ماه 1397 برابر بخشنامه ای که از سوی قوه قضائیه خطاب به مدیران دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به شماره
یک 55/13104/9000 در تاریخ 5/9/97 صادر شده است، دفاتر الکترونیک قضایی مجاز به ثبت دادخواست طلاق توافقی بدون داشتن گواهی مرکز غربالگری یا مشاور خانواده نیستند.

زیر سقف مشترک اما غریبه به همراه نکاتی درباره ی اختلافات زن و شوهری

شکست عشقی

زیر سقف مشترک : یکی شاخه نبات ها را روی ساتن سفید توردوزی شده می سابید که زن گفت: با اجازه بزرگ ترها، بله!
دیگر صدای کل کل شادی، سوت و دست ها را نشنید برای آنکه پدر آمده بود بالای سرش و گفته بود: با لباس سفید می روی خانه بخت، با لباس سفید هم می آیی بیرون، مبارکت باشد!
زن دلش نمی خواست آن لحظه لباس سفیدی از جنس کفن را تصور کند، با این حال لبخند زد، گفت: چشم پدر!

حالا سال ها از گفتن آن کلمه (بله) می گذرد، سال هاست که آنها از هم طلاق گرفته اند بدون اینکه پله های دادگاه را بالا و پایین رفته باشند، مهر را بخشیده و یا تا ریال آخر تسویه کرده باشند، اصلا چه فرق می کند حضانت بچه ها با پدر باشد یا مادر؟! سال هاست که او زن خانه و آن یکی پدر بچه هاست. نه خودشان که هیچ کس آنها را جزو آمار (حدود صدهزار نفری در سال) طلاق نمی شمارد اما وقتی هیچ رابطه احساسی و عاطفی عمیقی بین زن و مرد نباشد، سر هرکدام برود توی لاک تنهایی خودشان، آن وقت به اصطلاح روانشناسی امروز آنها دچار طلاق پنهان یا خاموش شده اند بدون اینکه متوجه باشند.

زیر سقف مشترک

سال هاست که آنها از هم طلاق گرفته اند بدون اینکه پله های دادگاه را بالا و پایین رفته باشند، مهر را بخشیده و یا تا ریال آخر تسویه کرده باشند، اصلا چه فرق می کند حضانت بچه ها با پدر باشد یا مادر؟! سال هاست که او زن خانه و آن یکی پدر بچه هاست.

قدیمی ترها چیزی به نام طلاق پنهان نداشتند آنها تنها یک طلاق می شناختند که ننگ می شد و می چسبید روی پیشانی ها

تا قبل ازاین صد سال اخیر ازدواج تنها دو بعد زیست شناختی و جامعه شناختی داشت، همین قدر که مرد و زنی نیازهای روحی و عاطفی خود را در مسیر هدایت شده قرار می دادند و بعد پدر و مادر می شدند، برای داشتن یک زندگی خوب کافی بود.

آدم های صد سال قبل وقتی به یک رابطه عاطفی و خویشاوندی جدید با یک ایل و یا عشیره دیگر دست پیدا می کردند برایشان کافی بود تا بتوانند بعد اجتماعی ازدواج را تکمیل کنند. اما حالا سال هاست که بعد تازه روانشناسی را آورده اند و چسبانده اند به ازدواج که اگر این بعد آخر نباشد آن وقت زن ومرد دچار طلاق پنهان می شوند و روابط آنها خالی از عواطف و درک متقابل می شود. امروز ازدواجی را کامل می دانند که در آن هر سه بعد روانشناختی، زیست شناختی و جامعه شناختی وجود داشته باشد.

جدایی

گاهی بین زن و شوهر اختلافاتی وجود دارد که ترجیح می دهند باهم اما جدا از هم زندگی کنند به دور از زیر سقف مشترک  مانند:اختلافات در میزان هوش، خواسته ها، سلیقه ها و علاقه ها، دیدگاه ها، ابعاد معنوی و نیز ترس از طلاق و حرف های اطرافیان و حواشی بعدی آن، محدودیت های اجتماعی و فرهنگی، مشکلات اقتصادی،  ازدواج های تحمیلی، ترس و فرار از تنها ماندن، چشم   و  هم چشمی با دوستان و فامیل، خشونت و عصبانیت،  مادیات، تجمل گرایی و تشریفات بیش از حد، خود  بزرگ بینی و تحقیر دیگری، دو رویی، پنهان کاری، لجاجت و مسائلی از این دست، همگی مسیر زندگی عاشقانه را به زندگی بدون احساس و خالی از مفاهیم اولیه زناشویی مبدل می سازد. این بی تفاوتی، آخرین مرحله روابط احساسی بین زن و مرد است . اگر چه همسران با هم زندگی می کنند ولی فقط جسم خاکی آنان با هم است و آنان فارغ از هم و در فضایی کاملا غریب و شخصی ایام را سپری می کنند و مقصد بعدی آنها منزلگاهی جز طلاق رسمی و جدایی فیزیکی نخواهد بود.

زیر سقف مشترک : وقتی خلأ احساسی پیدا شود آنهایی که به دلایل متعدد اجتماعی و اقتصادی نتوانند طلاق بگیرند سرشان می رود توی لاک تنهایی خودشان و به تدریج همان رابطه محدود عاطفی با طرف مقابل را هم قطع می کنند
نگران شده اید، نشسته اید به مرورکردن زندگیتان؟ فکر می کنید نکند شما هم طلاق گرفته اید و حواستان نیست؟!
دارید از خودتان می پرسید «چرا، غیر از بچه ها و دخل وخرج هایی که با هم نمی خوانند، هیچ وقت هیچ حرف دیگری باهم نزده اید؟راستی همسرتان از کی سرش مدام رفت توی ورق های روزنامه؟
اگر کارتان از بیخ غلط نباشد جای نگرانی نیست! آنهایی دچارطلاق پنهان می شوند که بدون هماهنگی عاطفی، وجود عشق و شناخت نیاز های خود و طرف مقابل ازدواج کرده باشند.

این جور ازدواج ها تا وقتی شیرین است که عروس خانم ها و آقا دامادها سرگرم گرفتن هدایای کادو پیچ جوروا جور باشند و بعد مشغول برپایی مراسم عروسی شوند، البته تا وقتی مهمانی های روزها و ماه های اول و به اصطلاح پاگشایی ها تمام نشده آنها احساس خوشبختی می کنند اما این رفت و آمدها و تازگی روزهای اول ازدواج که تمام شود، آن وقت احساس می کنند یک چیزی میان این رابطه دو نفره کم است و آن چیزی جز همان نقاط احساسی و فکری مشترک نیست.

وقتی خلأ احساسی پیدا شود آنهایی که به دلایل متعدد اجتماعی و اقتصادی نتوانند طلاق بگیرند سرشان می رودتوی لاک تنهایی خودشان وبه تدریج همان رابطه محدود عاطفی با طرف مقابل را هم قطع می کنند و طلاق می گیرند بدون اینکه صدایش را در بیاورند. آنها از همان وقت می روند جزو آمار طلاق های پنهان (که البته هیچ آماری از آن در دست نیست.)

آنها تنها به ظاهر یک زندگی مشترک و زیر سقف مشترک با هم زندگی می کنند که به شدت ملال آور و یکنواخت است، هر چند که زن و شوهر قرارداد اجتماعی و مذهبی ازدواج را رعایت می کنند اما زندگی آنها خالی از عشق و هماهنگی روانشناختی است درحالی که وجود این بعد از رابطه می تواند زندگی زن و مرد را معنادار و شکوفا کند.

مهریه عند الاستطاعه به چه معنی است؟

مهریه عندالاستطاعه : یعنی زن قبول کند که در صورت استطاعت مالی(دارایی)  همسرش مهریه خود را درخواست کند.در مهریه عندالاستطاعه، زمان پرداخت مهریه. زمانی است که زوج، توانایی و استطاعت پرداخت را داشته باشد، پس پرداخت آن منوط به استطاعت(استطاعت از طریق معرفی اموال زوج، ثابت می‌شود)، زوج است. به عبارت دیگر یعنی مرد هر وقت استطاعت وتوان مالی پیدا کرد مهریه را پرداخت کند.(مهریه عندالاستطاعه)

البته زوجین می‌توانند به صورت موجل نیز مهریه را تعیین کنند که در اینصورت پرداخت مهریه در زمان مقرر مورد توافق بایستی باشد و قبل از آن زوج حق مطالبه ندارد. در صورتی که مهریه عندالاستطاعه باشد راهی برای زن به منظور گرفتن حق خود از مرد باقی نمی ماند. از اشکالات مهریه عندالاستطاعه لازم الاجرا نبودن آن است زیرا در صورت عدم پرداخت مهریه از سوی مرد، زن باید استطاعت مالی مرد را ثابت کند، در غیر این صورت نمی تواند حق مهریه خود را دریافت کند. از دیگر اشکالات مهریه عندالاستطاعه را مجهول بودن زمان مدت قرارداد است ، زمانی که قراردادی زمانش مجهول باشد، نتیجه اش بطلان قرارداد است و در این صورت زن نمی تواند به حق مهریه اش دست یابد. از دیگر اشکالات مهریه عند الاستطاعه این است که قانون گذار آن را نمی شناسد. مهریه عند الاستطاعه برای قاضی مجهول بوده و همه فروض برای آن پیش بینی نشده است. به عنوان مثال در زمان فوت همسر یا هنگام طلاق، قانون فروضی را برای آن پیش بینی نکرده و تنها در صورتی زن به حق مهریه خود می رسد که بتواند استطاعت مالی مرد را ثابت کند. اشکال دیگر این نوع مهریه این است که به محض انعقاد عقد بین زوجین مهریه به ملکیت زوجه در نمی آید اما در مهریه عندالمطالبه به محض انعقاد عقد، مهریه به ملکیت زوجه می رسد. در شرایط فعلی که مهریه عندالمطالبه است مهریه ها از سوی برخی همسران پرداخت نمی شود، در قضیه مهریه عندالاستطاعه قضیه لاینحل باقی می ماند.(مهریه عندالاستطاعه)

از نظر حقوقی و قضایی، مشروط‌کردن پرداخت مهریه به استطاعت زوج به دلیل ابهامی که در آن است، در اجرای آن نیز ابهام دیده می‌شود. زیرا اگر صحت و سلامت این شرط را بپذیریم، زن نخست باید استطاعت مالی همسرش را ثابت کند تا بتواند مهریه‌اش را مطالبه کند.مسلم است که اگر پرداخت مهریه مشروط به استطاعت زوج باشد، زن برای دریافت مهریه خود از طریق محاکم قضایی و مراجع ثبتی نخست باید استطاعت مالی همسرش را ثابت کند. اما ملاک استطاعت مرد چیست؟ و درصورت پنهان‌کاری مرد، مبنی بر مخفی‌سازی یا انتقال پنهانی اموال خود، راه استیفای حقوق زن چه خواهد بود؟(مهریه عندالاستطاعه)

مهریه عندالاستطاعه چیست و چه تفاوتی با مهریه عندالمطالبه دارد؟

باتوجه به اهمیت نقش زن در تشکیل و دوام خانواده، قانون مدنی به تبع فقه و مقررات شرعی، بیشتر چهره‏ی حمایت از زن و جلوگیری از تضییع حقوق آنان را به خود گرفته است که نمونه‏ی بارز این حمایت (بیشتر مالی) از زن در مبحث مَهر یا مَهریه (فصل هفتم از باب اوّل در کتاب هفتم) دیده می‏شود تا جایی که مقررات راجع به مَهر، ۲۴ مادّه را به خود اختصاص داده است. مَهر، مالی است که در اثر ازدواج به مالکیت زن درآمده و زوج مکلّف به دادن آن به زوجه است. در این نوشته قصد داریم به بررسی انواع مهریه و مهریه عندالاستطاعه بپردازیم.

علل مختلفی در تکلیف مرد به پرداخت مَهر بیان شده‏ است از جمله:

1. دادن هدیه از طرف مرد
2. اعلام تعهد مرد به تأمین زندگی و احتیاجات زن
3. تأمین آتیه‏ی زن
4. جبران کمبودهای حقوقی زن علی‏الخصوص در مورد سهم الارث
5. لحاظ و تعیین حقوق مالی زن.

مَهر که مختص به مقررات اسلام است و در حقوق غربی همانند آن دیده نمی‏شود بر سه نوع است:

1. مَهرالمسمّی (تعیین شده بین طرفین عقد ازدواج)
2. مَهرالمثل (براساس وضعیت خانوادگی و صفات زن و عرف محل تعیین می‏گردد)
3. مَهر المتّعه (باتوجه به وضعیت مرد از لحاظ مالی معیّن می‏شود)

نوع اوّل آن که در زمان انعقاد عقد نکاح و اجرای صیغه ‏ی آن بین زوج و زوجه به تراضی یا توسط شخصی که آنان انتخاب کرده‏ اند، تعیین می‏گردد، موضوع این نوشتار است.

مَهر می‏تواند عین یا منفعت یا عمل یا حقی باشد و دارای ویژگی‏های مندرج در موادّ ۱۰۷۸، ۱۰۷۹، ۱۹۰، ۳۶۱ و ۲۱۵ قانون مدنی خواهد بود و باتوجّه به سکوت قانونگذار و رعایت اصل حاکمیت اراده‏ی موجود در مادّه‏ ی ۱۰ آن قانون حدّاقل و حداکثری برای آن مشخص نشده است. زوجه به محض وقوع عقد، مالک مَهر شده (مادّه‏ ی ۱۰۲۸) و به عنوان دِین بر ذمّه‏ ی زوج قرار می‏گیرد. زوجه می‏تواند از طرق قانونی (تقدیم دادخواست به دادگاه یا تقاضای صدور اجرائیه از اداره‏ی ثبت) آن را از زوج مطالبه نماید. ضمانت اجرای این حق ایجادی، اعمال حق حبس مقرره در مادّه‏ی ۱۰۸۵ همان قانون «زن می‏تواند تا مَهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد، امتناع کند …» می‏باشد. این حق یکی از نمودهای اعمال حق به وسیله‏ ی خود ذیحق و برآمده از مادّه ‏ی ۳۷۷ قانون مدنی است.

حق زن در خودداری از تمکین خاص (مادّه‏ی ۱۰۸۶) تا وصول و دریافت مَهریه مطلق است و درصورت عدم ملائت مرد نیز به رسمیت شناخته می‏شود. همچنین استفاده از ضمانت اجرای این حق موجب ناشزه تلقی شدن زن نخواهد بود.

وصول مَهریه به اراده‏ ی ذیحق (زوجه) بستگی دارد و هر زمان (چه پس از اجرای صیغه‏ی نکاح یا در زمان تداوم زندگی مشترک یا در زمان طلاق) که بخواهد می‏تواند آن را مطالبه نماید. از آنرو مهریه را عندالمطالبه گویند و در سندهای نکاحیه نیز غالباً همین وضعیت تحریر می‏گردد؛ هرچند قانونگذار حال، مؤجّل یا اقساطی بودن پرداخت مهریه را نیز پیش بینی کرده است. (ماده‏ی ۱۰۸۳).

باتوجّه به تأمین مخارج زندگی مشترک توسط شوهر، امروزه غالب مَهریه‏ها در زمان جدائی و طلاق و به قصد تحت فشار قرار دادن زوج و جلوگیری از وقوعِ طلاق مورد مطالبه قرار می‏گیرد.
ریاست سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و معاون رئیس قوه‏ی قضائیه از طریق بخشنامه‏ی دو خطی شماره‏ی ۵۳۹۵۸/۳۴/۵ مورخ ۷/۱۱/۸۵، سردفتران ازدواج را مکلّف کرده در موقع اجراء صیغه‏ ی عقد و ثبت واقعه‏ ی ازدواج در صورتی که زوجین نحوه‏ی پرداخت مَهریه بر عندالاستطاعت مالی زوج توافق نمایند، به صورت شرط ضمن عقد درج و به امضاء زوجین برسانند.

ارگان‏های مسؤول و صاحبنظران به منظور کاهش زندانیان عاجز از پرداخت مَهریه، جلوگیری از نابودی خانواده‏ها و کاستن از موارد سوء استفاده از مَهریه به عنوان ابزار فشار و …. طرح‏های مختلفی پیشنهاد داده‏اند که در مواردی زمزمه‏هایی مبنی بر تعیین سقف مَهریه، تصویب قانون عدم بازداشت زوج جهت وصول مَهریه، تلاش در راستای منصرف کردن زنان از مطالبه‏ی مَهریه، سعی در ارجاع پرونده‏های مطالبه‏ ی مَهریه به شوراهای حل اختلاف، تسریع در رسیدگی به تقاضای اعسار زوج، اجرای فوری حکم بر اعسار زوج قبل از قطعیت آن، اعطای مرخصی‏های مکرر به زوج‏های در حال حبس به خاطر عدمِ پرداخت نفقه، تبدیل مَهریه از عندالمطالبه به مهریه عندالاستطاعه به گوش حقوقدانان و صاحبنظران امور اجتماعی رسیده است؛ تا جائی که مدیرکل دفتر تشکیلات و برنامه‏ریزی قوه‏ی قضائیه در گفتگو با نشریه‏ی مأوی شماره‏ی ۵۸۳ مورخ ۲۱/۸/۸۵ (نشریه‏ ی تخصصی قوه‏ ی قضائیه) خبر از تکمیل نهائی پیش‏نویس شیوه ‏نامه‏ ی جدید رسیدگی به دعاویِ مربوط به مَهریه و ارسالِ آن به شورای معاونین قوه‏ ی قضائیه داد. بخشنامه ‏ی مذکور قطعاً قسمتی از آن شیوه‏ نامه بوده و کم کم دیگر بخش‏های آن نیز آشکار خواهد شد.

این بخشنامه به هیچ وجه به معنای تبدیل شدن مَهریه از عندالمطالبه به مهریه عندالاستطاعه نیست و زوجین نباید دغدغه‏ای درخصوص بقاء وضعیت قبلی (عندالمطالبه بودن مَهریه) داشته باشند. زمانی که قانون صراحتاً بر عندالمطالبه بودن مَهریه نظر دارد، بخشنامه قادر به تغییر آن نیست؛ هرچند که بخشنامه مذکور ادّعای انجام این تغییر را ندارد بلکه سردفتران ازدواج را مکلّف کرده به زوجین اعلام دارند که می‏توانند نحوه‏ ی پرداخت مَهریه را به صورت مهریه عندالاستطاعه تعیین کنند و این تراضی را به صورت شرط ضمن عقد نکاح بگنجانند. کمااینکه زوجین می‏توانند شروطی را که قانون آن را منع نکرده در ضمن عقد درج کنند؛ مانند: اعطای حق تعیین مسکن به زوجه، شرطِ داشتن صفت خاص یا شرط وکالت بلاعزل زوجه در برخی موارد جهت مطّلقه نمودن خود.

از آنجاکه اشتراطِ مهریه عندالاستطاعه بودن دریافت مَهریه شرط غیرمقدور، بی ‏فایده و نامشروع نیست و خلاف مقتضایِ ذاتِ عقد هم نمی ‏باشد، صحیح بوده و در صحّت اشتراطِ آن نباید شک کرد. ناگفته پیداست که این وضعیت در نکاح‏ های صورت گرفته در گذشته تأثیر ندارد و اثر آن در نکاح‏ های آینده منوط به اشتراط در ضمن عقدِ نکاح است.

مَهریه دِینی است بر ذمّه‏ی زوج که به عنوان مدیون مکلّف به پرداختِ آن است. مادّه‏ی ۲ قانون نحوه‏ی اجرایِ محکومیت‏ های مالی، حقِ تقاضای طلبکار در بازداشت کردن بدهکار تا زمان پرداخت و حصول برائت ذمّه را به رسمیت شناخته و جدا کردن بخشی از طلبکاران به بهانه‏ ی اینکه طلبِ آنها ناشی از ازدواج است به مفهوم تحدید حقوق زنان تعبیر خواهد شد. به فرض مثال اگر زوجه‏ای بدون ذکر در سند نکاحیه، یک سند تجاری مبیّن اشتغال ذمّه ‏ی زوج را از ایشان دریافت کند، حق اعمال مادّه‏ ی ۲ قانون نحوه‏ی اجرای محکومیت‏ های مالی و بازداشت مدیون (زوج) را خواهد داشت امّا زوج ه‏ای که از این طریقه استفاده نکرده در اعمالِ مادّه‏ ی ۲ قانون اخیرالذّکر جهت وصول مَهریه‏ اش با مشکل مواجه خواهد شد! لهذا این امر موجب بی‏اعتمادی زنان به اسناد رسمی علی الخصوص سند نکاحیه می‏شود.

هرچند مهریه عندالاستطاعه شدن مَهریه منوط به پذیرش زوجه، توافق طرفین و درج آن به صورت شرط ضمن ‏العقد است و بخشنامه ‏ی صادره قدرت منازعه و مقابله با قانون مدنی را ندارد امّا وضعیت جدید در تناقض و تنافی کامل با ممتازه شناختنِ طلب زوجه از زوج بابت مَهریه در قانون اجرای احکام، قانون تجارت و قانون ثبت است. ممتاز شناختن طلب بابت مَهریه به منظور حمایت از زنان و تأمین آتیه آنان صورت گرفته که بخشنامه‏ ی مورد بحث پایه‏ های این حمایت را متزلزل می‏کند.

زنان در دریافت سهم الارث با محدودیت‏های قانونی روبرو هستند و پرداخت مَهریه به آنان در راستای جبران محدودیت‏ های مذکور و از افتخارات فقه اسلام در حمایت از زنان است. چنانچه دستیابی به این حق قانونی منوط به اثبات اسطاعتِ مدیون (زوج) شود فلسفه‏ی تأسیس مَهریه در روابط مالی زوجین زیر سؤوال خواهد رفت.

استطاعت مالی یک امر وجودی است که زوجه باید آن را از طریق قانونی اثبات نموده؛ سپس قادر به وصول طلبِ خود بابت مَهریه خواهد بود. امّا در دیگر مطالباتی که دائن بابت امری غیر از مَهریه دارد نیازی به اثبات استطاعت و توان مالی مدیون ندارد و پیش بینی این وضعیت در زمان مطالبه‏ ی مَهر دور از عدالت و انصاف و موجب تضییع حقوق زنانِ طلبکارِ بابت مَهریه است.

مکلّف کردن سردفتران ازدواج به یادآوری اندراج شرط مهریه عندالاستطاعه بودن مطالبه‏ ی مَهریه تکلیفی است خارج از حدود و وظایف آنان. مضافاً به اینکه زوجه‏ای که زوج را به مَهریه‏ی موردنظر خود راضی کرده، حاضر به پذیرش این شرط در ضمن عقد نکاح و در ابتدای ایجاد عُلقه زوجیت نخواهد بود. تصویب شروط و مقرراتی که از ابتداء متروکه شدن آن به علّت عدم استقبال زوجه از وضوحات و بدیهیات است دور از منطق قانونگذاری می‏باشد.
اگر یادآوری شروطی که قابل اندراج در ضمن عقد نکاح هستند جزء وظیفه سردفتران ازدواج می‏باشد، شایسته است با تصویب بخشنامه ‏ی جدیدی، دیگر شروط ضمن عقد را به آنان اعلام تا به زوجین یادآوری نمایند!

آیا زن می تواند درخواست صدور گواهی عدم امکان سازش نماید؟

اگر زن از جانب شوهر حق طلاق داشته باشد یعنی وکالت در طلاق در سند ازدواج به نفع زن ثبت شده باشد، وی می تواند با استناد به حق خود درخواست صدور گواهی عدم امکان سازش بنماید و در این مورد نیازی هم به حضور شوهر در دفترخانه طلاق نیست و زن می تواند با استناد به حق طلاق، خود را مطلقه نماید.

اموالی که می توان در یک دعای حقوقی توقیف کرد از قبیل اموال زیر می باشند:

* مسکونی فرد که بیش از نیاز عرفی او در حالت اعسارش باشد

*زمین

*اتومبیل

*حساب بانکی شخص

*سپرده های او نزد بانک

*طلبی که بدهکار از ثالث دارد

*اثاثیه مورد مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی لازم نباشد

/آذوقه ای که بیش از احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی باشد

*کتب و ابزار کار سبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم نباشد

*تلفنی که مورد نیاز مدیون نباشد.

آیا می‌دانید؟ حقوقی کاربردی

مادر در قبال قبول حضانت و نگهداری طفل نمی‌‌تواند مطالبه اجرت نماید چرا که نگهداری اطفال هم حق و هم تکلیف ابوین است ، لکن نفقه فرزند بر عهده پدر و سپس جد پدری است؟

اگر مردی برای فرار ازپرداخت مهریه , اموالش را به نام دیگران زد ، تکلیف چیست؟

به موجب قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب ١٣٩٤ :
انتقال مال به دیگری به هر نحو بوسیله مدیون با انگیزه فرار از ادای دین به نحوی که باقیمانده اموال برای پرداخت دیون کافی نباشد، موجب حبس تعزیری یا جزای نقدی درجه شش یا جزای نقدی معادل نصف محکومٌ‌به یا هر دو مجازات می‌شود؛
و در صورتی که منتقلٌ‌الیه نیز با علم به موضوع اقدام کرده باشد در حکم شریک جرم است.

*در این صورت عین آن مال و در صورت تلف یا انتقال، مثل یا قیمت آن از اموال انتقال‌گیرنده به عنوان جریمه اخذ و محکوم‌ٌبه از محل آن استیفاء خواهد شد.

امکان تعدیل مهریه چگونه فراهم می شود؟

+قانونگذار امکانی را برای زوج و زوجه در نظر گرفته تا بتوانند بعد از اعسار ، درخواست کاهش در پرداخت اقساط مهریه را داشته باشد.

*مطابق قانون زن مالک مهریه می باشد، لذا حق خواهد داشت تا هر زمان مهر را از همسر خود مطالبه نماید. این در حالی است که ممکن است مرد توانایی پرداخت مهریه را نداشته باشد، لذا ناگزیر به تقدیم دادخواست اعسار گردد.

*در حال حاضر و با توجه به مقررات فعلی در چنین شرایطی زن تا در بعضی موارد مجبور خواهد بود تا با اثبات ملائت مرد ، ادعای مرد مبنی بر عدم تمکن مالی را رد نماید. به عبارتی دیگر در مواردی مرد از بار اثبات ادعای خود مبنی بر عدم ملائت و تمکن مالی معاف خواهد بود. بنابراین این  زوجه خواهد بود که ملزم می باشد، تمکن مالی زوج را اثبات نماید.

*اما همیشه اینگونه نیست و زوجه توفیق در اثبات این امر به دست نمی آورد و با آنکه فی الواقع مرد تمکن مالی برای پرداخت مهریه همسر خود را دارا نمی باشد. از همین روی همواره امکان مواجهه با حکم اعسار از سوی دادگاه وجود خواهد داشت.

هر گاه طلاق در شرایط ذیل صادر شود، طلاق بائن است و مرد حق رجوع ندارد :

1-طلاقی که قبل از زناشویی واقع گردد،
2-طلاق زن یائسه،

3-طلاق خلع و مبارات (یعنی طلاقی که زوجه در قبال طلاق، مالی را به زوج ببخشد و کراهت از طرف زوجه یا از هر دو طرف باشد)،

4-سومین طلاق بعد از سه وصلت پی در پی که موجب حرمت زن می‌‌شود.

مهریه در صورتی که هبه میشه, آیا امکان رجوع وجود داره یا خیر ؟

اگر زوجه در دفترخانه اسناد رسمی مهریه اش را ابراء نماید امکان رجوع وجود ندارد و در بحث مهریه هبه مطرح نمی گردد چون در هبه مالک مالش را می بخشد ولیکن مهریه یک مطالبه است بر ذمه زوجه قرار دارد و بنابراین زوجه آن را ابراء میکند یعنی ذمة همسرش را بری می کند.

۳ نکته کاربردی در مورد عقد موقت (صیغه)

1-چنان چه در عقد موقت فرزندى متولد شود، همانند فرزند متولد شده از زن دائمى است.
2- زن مى ‏تواند در عقد موقت شرط کند شوهر با او نزدیکى نکند و فقط لذت‏هاى دیگر را ببرد.
3-اگر در عقد موقت زن بالغ و غیر یائسه باشد و نزدیکى انجام گیرد، باید دو حیض عده نگه دارد.

مفهوم حال یا مدت دار بودن مهریه :

مهریه می تواند حال باشد یا مدت دار، اگر حال باشد زوجه می تواند بلافاصله بعد از عقد آن را مطالبه نماید و تا وصول آن از تمکین نیز امتناع کند و اقدام زن به موجب حق حبس از موارد نشوز نبوده و مسقط نفقه نیز نمی شود. ولی اگر مهریه مدت دار باشد، حق حبس ساقط و زن با تمکین می تواند نفقه دریافت کند. زن به مجرد عقد مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. مهریه در سند نکاحنامه ذکر می شود و به صورت دین بر عهده شوهر خواهد بود. در عقد نکاح دائم می توان مهر تعیین نموده، یا پس از وقوع عقد بر میزان مهریه توافق کرد و عدم تعیین مهریه در عقد نکاح دائم موجب بطلان عقد نیست ولی در عقد نکاح غیر دائم (موقت) مبنای وقوع عقد تعیین مهریه می باشد عدم ذکر مهریه در نکاح موقت موجب بطلان آن خواهد بود.

اما آیا اثبات رابطه نامشروع موجب سلب حضانت از مادر می شود یا خیر؟

باید قائل به تفسیر شد، آنچه اهمیت دارد و ملاک اعتبار است نظر قاضی و مصلحت طفل است ولی اگر مادر شهرت به فساد پیدا کند قطعا باعث سلب حضانت از وی خواهد شد زیرا بدیهی است چنین مادری صلاحیت تربیت چنین فرزندی را ندارد ولی در سایر موارد اثبات رابطه نامشروع در جایی که اشتهار به فساد اخلاق نیست به نظر می رسد جزئیات موضوع و نوع رابطه در نظر قاضی تاثیر گذار باشد و با این وضع نمیتوان نتیجه کلی گرفت و نظر قطعی در این خصوص داد.

آیا اثبات رابطه نامشروع باعث از بین رفتن مهریه و سلب حضانت از زوجه (مادر) میباشد؟

اثبات رابطه نامشروع زوجه چه اینکه اقرار بدان کند یا حکم قطعی در این خصوص صادر شود مطلقاََ ارتباطی به مهریه ندارد. بعد از وقوع عقد نکاح زوجه میتواند تقاضای تمام مهریه را از شوهر کند اگرچه دوشیزه باشد که فقط هنگام طلاق است که در صورت عدم نزدیکی مهریه نصف می شود.

=فرض کنید زنی از بابت جرم رابطه نامشروع متعدد با حکم دادگاه در زندان باشد، او میتواند از زندان دادخواست مطالبه مهریه به طرفیت همسرش دهد.

​​چگونگی محاسبه میزان مهریه

هرگاه مهریه وجه نقد باشد و زوجین هنگام وقوع عقد برای وصول و پرداخت آن به توافق نکرده باشند، به ترتیب زیر عمل می شود:
متوسط شاخص بهای سال قبل تقسیم بر متوسط شاخص بهای سال وقوع عقد نتیجه به دست آمده ضربدر مبلغ مهریه مندرج در عقدنامه.در صورت فوت زوج که مهریه باید از ترکه وی پرداخت شود مبنای محاسبه تاریخ فوت خواهد بود. توضیح آن که شاخص بهای سال های قبل و سال قبل از وصول از طرف بانک مرکزی تهیه و در اختیار دستگاه قضای قرار می دهد و فهرست این شاخص ها به دادگاه ها و ادارات ثبت ارسال می گردد و مبنای محاسبه قرار می گیرد.