جرم ضرب و جرح عمدی با چاقو (چاقوکشی) چه حکمی دارد؟

ضرب و جرح عمدی از جمله جرایمی است که در قانون مجازات اسلامی شقوق مختلف آن و مجازات آن تعیین شده است. این جرم ممکن است به وسیله چاقو یا سلاح دیگری نیز رخ دهد. طبق ماده ۶۱۷ قانون مجازات اسلامی؛ هر کس به وسیلۀ چاقو و یا هر نوع اسلحۀ دیگر، تظاهر یا قدرت‌نمایی کند یا آن را وسیله مزاحمت اشخاص یا اخاذی یا تهدید قرار دهد یا با کسی گلاویز شود در صورتی که از مصادیق محارب نباشد به حبس از شش ماه تا دو سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد. جرم موضوع این ماده جرم علیه امنیت و آسایش عمومی است و جرمی مطلق است.منظور محارب کسی است که با اقدامات خود موجب نوعی ناامنی و وحشت در جامعه ایجاد کند. 

طبق ماده ۱۶۹ قانون مجازات اسلامی

«قراری که تحت اکراه، اجبار، شکنجه ویا اذیت و آزار روحی یا جسمی اخذ شود، فاقد ارزش و اعتبار است و دادگاه مکلف است از متهم تحقیق مجدد نماید.»

 

نکته: پرسش های مقام قضایی نباید تلقینی همراه با اغفال، اکراه و اجبار متهم باشد و وکیل متهم در صورت مشاهده این امر می تواند به مقام قضایی تذکر دهد.

اتهام انتسابی چیست؟

اتهام انتسابی در لغت به معنای نسبت دادن جرم به فرد دیگر می باشد. هرگاه جرمی اتفاق می افتد و مراجعه قضایی وارد عمل می شوند؛ یکسری مراحلی را طی می کنند تا اتهام مشخص شود.

 

مقام قضایی پس از ورود به مرحله تحقیقات مقدماتی باید اقداماتی از جمله حفظ آثار و علائم جرم و جمع آوری ادله، شناسایی، جلوگیری از اخفا و فرار متهم می شود.

حال با توجه به شواهد و مدارک شخصی که مدارک علیه او است را شناسایی می کند و جرم ارتکابی را به آن شخص نسبت می دهد.

مجموع این اتفاقات برای آن است که مجرم پیدا شود. اما قبل از اینکه او را مجرم بنامند، او صرفا یک متهم است که شواهد علیه اوست و حتی اگر این ادله قوی باشند، کماکان او متهم است و جرمی به او نسبت داده شده است، لذا حق دفاع دارد.

 

نکته: هیچ فردی در وهله اول مجرم نیست، بلکه او متهم است یعنی جرمی به او نسبت داده شده که ممکن است با دفاع وی از او رفع اتهام شود.

اهداف اقدامات تامینی و تربیتی

پیشگیری از وقوع جرم، هدف اصلی اقدامات تامینی و تربیتی است و دلیل آن حالت خطرناک مجرم است. این پیشگیری برخلاف مجازات جنبه رنج و عذاب ندارد، بلکه درصدد معالجه و خنثی سازی حالت خطرناک مجرم است که به دو شکل محقق می شود:

 

معالجه فرد مجرم

خنثی کردن حالت خطرناک

زمانی اقدامات تامینی و تربیتی درباره شخص مجرم اعمال می شود که او قبلا مرتکب جرم شده باشد و صرف وجود حالت خطرناک و ظن ارتکاب مجدد جرم، بدون آنکه شخص قبلا جرمی مرتکب شده باشد جواز اقدامات تامینی و تربیتی نیست. قابل ذکر است که اصطلاح خطرناک از اوایل قرن نوزدهم و با پیشرفت علم روان پزشکی و نگهداری بیماران روانی برای مدت نامعین در تیمارستان متداول شد و در علم جرم شناسی عبارت است از حالتی که بر اثر اقتران عوامل جرم زا و تأثیر آن بر یک فرد معین، او را به ارتکاب جرم می کشاند که این تعریف در اکثر قوانین اروپایی مورد پذیرش واقع شده است.

ویژگی ها و خصایص اقدامات تامینی (تربیتی)

اسم این اوصاف و خصیصه ها به شرح ذیل است

 

نداشتن رنگ اخلاقی

نامعین بودن مدت

قابلیت تجدیدنظر دایمی

ارعاب کننده و ترساننده نبودن

تحقیر آمیز نبودن

رنج آور نبودن

انواع اقدامات تامینی از قرار زیر هستند

اقدامات تامینی سالب آزادی

اقدامات تامینی محدود کننده آزادی

اقدامات تامینی مالی و غیره

اقدامات تامینی چیست؟

ماده 1 قانون اقدامات تامینی در تعریف اقدامات تامینی می گوید : اقدامات تامینی عبارتند از تدابیری که دادگاه برای جلوگیری از تکرار جرم ( جنحه یا جنایت ) دربرابر مجرمین خطرناک اتخاد می کند. بنابراین اقدامات تامینی اقداماتی هستند که باید زمانی صادر شوند که یک نفر مرتکب جرم شده باشد و هدف از آن جلوگیری از ارتکاب جرم توسط مجرمین خطرناک است. به عبارتی همانطور که از نام این دست از اقدامات بر می آید این نوع امور برای تامین امنیت و نظم هستند. اما مجرم خطرناک کیست؟ در ادامه همین ماده آمده است که مجرمین خطرناک کسانی هستند که سوابق و خصوصیات روحی و اخلاقی آنان و کیفیت ارتکاب و جرم ارتکابی آنان را در مضان ارتکاب جرم در آینده قرار دهد اعم از این که قانونا مسئول باشند یا غیرمسئول.

مواردی از زنا که مجازاتش حد اعدام ‌می‌باشد

زنا با محارم نسبی که در آن زانی و زانیه مستوجب حد اعدام ‌می‌باشند.

زنا با همسر پدر که زانی مستوجب حد اعدام است.

زنای مرد غیرمسلمان با زن مسلمان سبب اعدام زانی ‌می‌شود.

زنای به عنف و اکراه از جانب زانی که در آن زانی مستوجب حد اعدام است.

انواع حد( حدود) و ‌جرایمی ‌که مستوجب مجازات حد ‌می‌باشد

انواع حدود و ‌جرایمی ‌که طبق قانون جمهوری اسلا‌می‌ایران؛ مستوجب مجازات حد ‌می‌باشند پرداخته است:

 

اعدام

اعدام یکی از انواع حدود ‌می‌باشد که در خصوص جرم‌های ذیل اجرا ‌می‌شود:

زنا

آمیزش جنسی مرد با زنی بدون آنکه بین آن دو عقد نکاحی واقع شده باشد را زنا ‌می‌گویند. زنا از گناهان کبیره قلمداد ‌می‌شود و در شرع برای مرتکب زنا، حد تعیین شده است.

 

در مواردی که رابطه جنسی زن و مرد دارای «وطی به شبهه» باشد، فعل زنا را ‌نمی‌توان برای آن استفاده نمود. منظور از وطی به شبهه این ‌می‌باشد که زن و مرد به گمان وجود رابطه مشروع، اقدام به برقراری آمیزش جنسی نمایند، درحالی که در واقعیت این رابطه‌ فاقد مشروعیت است.

 

بلوغ شرط تحقق یافتن زنا ‌نمی‌باشد. بنابراین؛ در مواردی که یکی از طرفین یا هر دو بالغ نباشند نیز زنا تحقق ‌می‌یابد. اما شخص نابالغ مستوجب مجازات حد ‌نمی‌باشد و برای وی مجازات تامینی و‌تربیتی در نظر گرفته ‌می‌شود.

 

بد نیست بدانید که؛ سن بلوغ در پسران 15 سال کامل قمری و در دختران 9 سال کامل قمری تعیین شده است.

لواط

یکی دیگر از ‌جرایمی ‌که بر اساس قانون؛ مجازاتش حد زنا بوده، جرم لواط است.

 

لواط در شرع و قانون این چنین تعریف ‌می‌شود:

 

«لَواط یک فعل شنیع، حرام و از گناهان کبیره بوده و معنی آن این است که مردی آلت تناسلی خویش را به میزان حشفه و بیشتر در مقعد مرد دیگر داخل نماید.

تفخیذ

یکی از دیگر از ‌جرایمی ‌که مستوجب مجازات حد اعدام ‌می‌باشد؛ تفخیذ است.

 

تفخیذ یا لاپایی به نوعی از رابطه‌ی جنسی اطلاق ‌می‌شود که بدون دخول و با وارد نمودن( فرو کردن) و مالاندن آلت جنسی مردانه میان ران‌های مرد دیگر صورت ‌می‌پذیرد. تفخیذ فعل حرام بین دو مرد بوده و در شرع به عنوان گناه کبیره محسوب ‌می‌شود.

 

لازم به ذکر است؛ در تفخیذ اگر فاعل شخصی غیر مسلمان بوده و مفعول شخصی مسلمان، حد اعدام برای فاعل جاری ‌می‌شود.

 

سب النبی

در برخی از موارد؛ اشخاص علیه پیامبر اکرم (ص) و دیگر پیامبران الهی، صفات زشت، قذف و دشنام روا ‌می‌دارند. به این اشخاص سب النبی ‌می‌گویند و مجازات جرم مرتکب شده، حد اعدام ‌می‌باشد.

سرقت حدی

مطالبق دستورات شرع مقدس اسلام و قانون مجازات اسلا‌می‌ جمهوری اسلا‌می ‌ایران؛ مجازات سرقت در جایگاه و مرتبه چهارم، حد اعدام ‌می‌باشد.

محاربه

محاربه به مفهوم سلاح کشیدن علیه مردم با هدف ؛ جان، مال و ناموس به نحوی که امنیت جامعه را تحت خطر قرار داده و آسایش مردم را از آنها سلب نماید، تعریف شده است و یکی از حدود محاربه حکم اعدام تعیین شده است.

 

بنابر تشخیص قاضی، یکی از حدود جرم محاربه برای شخص مجرم اجرا ‌می‌شود.

افساد فی لارض

طبق مبانی دینی و قانون جمهوری اسلا‌می‌ ایران؛ افساد فی الارض اینگونه تعریف ‌می‌شود:

 

«هر فردی که به طرز گسترده و وسیع مرتکب جرم و جنایت علیه سلامت و تمامیت جسمانی آحاد جامعه، جرایم ضد امنیت داخلی یا خارجی کشور، پخش و نشر اکاذیب، اخلال ایجاد نمودن در سیستم اقتصادی کشور، آتش کشیدن و تخریب، پخش مواد سمی ‌و خطرساز، میکروبی و کشنده یا بر پا نمودن محفل‌های فساد و فحشا یا همکاری در آنها شود، به‌ نحوی که سبب اخلال شدید در نظم عمو‌می ‌کشور، ناامنی یا وارد نمودن خسارت کلان به تمامیت جسمانی اشخاص یا اموال عمو‌می ‌و خصوصی، یا موجبات اشاعه‌ و توسعه فساد یا فحشا در حد کلان گردد، مفسد فی‌الارض قلمداد شده و به حد اعدام محکوم خواهد شد.

 

تحلیل‌های فقهی و قانونی زیادی در خصوص جرم افساد فی الارض وجود دارد که جنبه‌های گوناگون این جرم و حد اعدام را برای آن مشخص و مبین ‌می‌سازد.

بغی

آخرین ‌جرمی که حد اعدام برای آن جاری ‌می‌شود؛ جرم بغی است.

جرم بغی به معنای؛ حرکت و فعالیت مسلحانه و سازمان یافته علیه نظام جمهوری اسلا‌می‌ایران ‌می‌باشد و طبق قانون مجازات اسلامی؛ حد اعدام به عنوان مجازات مجرم باغی صادر ‌می‌شود.

در مورد جرم باغی و مجازات حد اعدام برای آن؛ نکات مهمی‌ از منظر قانونی مطرح ‌می‌باشد. 

ماده 217 قانون مجازات اسلا‌می‌مصوب سال 1392

«در جرائم موجب حد، مرتکب در صورتی مسؤول است که علاوه بر داشتن علم، قصد و شرایط مسؤولیت کیفری به حرمت شرعی رفتار ارتکابی نیز آگاه باشد.»

حد از نگاه قانون ایران

قوانین کشورمان بر اساس دین اسلام پایه ریزی شده است و قانون در مورد حد هم به صورت کامل و مبسوط بر اساس دستورات شرع اسلام تعیین و تکلیف کرده است.

یکی از نکات حائز اهمیت در خصوص مجازات حد برای مجرم؛ بحث علم، آگاهی و اطلاع شخص از شرایط مجازاتی و حرمت شرعی خطای مرتکب شده ‌می‌باشد.

بدین معنی که در صورتی که متهم ادعای عدم آگاهی و اطلاع از ابعاد قانونی رفتار مرتکب شده و همچنین غیر ارادی بودن عمل خود را داشته باشد و دادگاه احتمال درستی و صحت ادعایش را رد نکند؛ ادعایش بدون نیاز به شاهد و سوگند یاد کردن، پذیرفته خواهد شد. همچنین؛ در صورتی که متهم ادعای این موضوع را داشته باشد که اقرار و اعتراف وی در خصوص اتهام وارده در فضایی رعب آور و با شکنجه، تهدید و‌ترساندن به دست آمده است نیز، بدون شاهد و سوگند یاد کردن متهم؛ دادگاه ادعایش را خواهد پذیرفت.

توجه داشته باشید که؛ اقرار متهم تنها به شرطی دارای اعتبار شرعی است که در پیشگاه قاضی محکمه صورت پذیرفته باشد.

بنابراین؛ به خوبی مبین ‌می‌شود که شرط صدور حدود شرعی، قصد، آگاهی، نیت و اشراف به مسئولیت کیفری از جانب متهم ‌می‌باشد.

ولی فراموش نکنید که؛ در خصوص جرایم مربوط به محاربه و افساد فی الارض که دارای منافات با عفت و عنف ‌می‌باشد، ادعای اکراه، ربایش یا اغفال زمینه ساز ساقط شدن اتهام از متهم نبوده و دادگاه مکلف به رسیدگی و بررسی پرونده است.

از سوی دیگر؛ بلوغ، عقل، اختیار و اطلاع به موضوع، از شرایط اساسی مسئولیت کیفری  می‌باشند. لذا شخص مجنون، مست، ساهی (غافل، فراموشکار) و مکره (شخصی که با تهدید یا زور مجبور به ارتکاب عملی ‌می‌شود)، در حدود، فاقد مسئولیت کیفری ‌می‌باشد.

منظور از حرمت شرعی به این مفهوم ‌می‌باشد که؛ شخصی که عملی را مرتکب شده از حرام بودن فعل انجام شده بر اساس دستورات شرعی آگاهی کامل داشته باشد.

با این اوصاف ‌می‌توانیم بگوییم که؛ در کلیه جرایم مستوجب حد، فرد بایستی اطلاع داشته باشد که رفتارش جرم بوده و دارای حرمت شرعی ‌می‌باشد، لذا در صورتی که شخص نداند که آن فعل حرام است مشمول مجازات حد نمی‌شود.

ارفاق ها در جرم قلب سکه

 

1- اگر مجرم قبل از کشف جرم مامورین را مطلع نماید یا آنکه همکاری موثر با مامورین نماید دادگاه راساً یا با پیشنهاد رئیس حوزه قضایی بنا به تشخیص خود به مجرم تخفیف می دهد و البته مجرم از مجازات حبس معاف می شود.

2- توبه قبل از دستگیری = معافیت از مجازاتها (صرف نظر از درجه جرم )

3- اموال تحصیل شده از طریق جرم قلب سکه = ضبط به عنوان تعزیر لذا قانونگذار مقرر کرده که این اموال به نفع دولت ضبظ می شود.در حالیکه اصولا باید به مالباختگان مسترد میشد

4- جرم قلب سکه جرم مطلق است و لذا ورود ضرر به خریدار یا گیرنده سکه شرط نیست بنابراین حتی اگر ضرری نیز از طریق این جرم وارد نشده باشد بازهم جرم قلب سکه تحقق یافته است.

جرم وارد کردن سکه

وارد کردن سکه در هر 3 مورد فوق (سکه های طلا و نقره تقلبی، سکه های غیر طلا و نقره تقلبی، سکه های طلا و نقره مخدوش )جرم است.

وارد کننده سکه در هر حال قابل مجازات است اعم از اینکه خود وارد کننده ، سازنده سکه هم باشد یا دیگری و اعم از اینکه سکه در خارج ساخته شده باشد یا ابتدا در داخل کشور ساخته شده و بعد خارج شده باشد و دوباره وارد کشور گردد.

نکته: صرف وارد کردن سکه باعث تحقق جرم است حتی اگر پس از وارد کردن سکه ، وارد کننده نسبت به ترویج سکه اقدام نکند.

ماده ۵۲۰ قانون مجازات اسلامی

هر کس شبیه مسکوکات رایج داخلی یا خارجی غیر از طلا و نقره را بسازد یا عالماً عامداً آنها را داخل کشور نماید یا در ترویج آنها‌ شرکت کند یا مورد خرید و فروش قرار دهد به حبس از یک تا سه سال محکوم می‌شود.

نکته: ساختن سکه های قدیمی طلا و نقره که مورد معامله واقع نمی شوند یا سکه های غیر طلا و نقره که رایج نیستند هرچند باعث تحقق جرم نیست اما در صورت وجود سایر شرایط باعث تحقق جرم ساختن نمونه تقلبی اثر تاریخی و فرنگی مطابق ماده 66 مکرر قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات می شود.

نکته: جرم تخدیش سکه فقط در سکه های سالم قابل تحقق است بنابراین تخدیش سکه های تقلبی یا سکه ای که قبلا تخدیش شده است باعث تحقق جرم تخدیش نیست.

تخدیش سکه

ماده ۵۱۹ قانون مجازات اسلامی

هر کس به قصد تقلب به هر نحو از قبیل تراشیدن، بریدن و نظایر آن از مقدار مسکوکات طلا یا نقره ایرانی یا خارجی بکاهد یا عالماً عامداً‌ در ترویج این قبیل مسکوکات شرکت یا آن را داخل کشور نماید به حبس از یک تا سه سال محکوم می‌شود.

نکته: در دو مورد باید بین سکه طلا و نقره با سایر سکه ها تفکیک قائل شد 

1- تخدیش سکه طلا و نقره جرم محسوب می شود درحالیکه تخدیش سکه های عادی وصف مجرمانه ندارد 

2- در سکه های طلا و نقره مورد معامله واقع شدن شرط تحقق جرم است یعنی رواج نسبی داشتن آنها لازم است مانند سکه های بهار آزادی یا سکه های پهلوی اما سکه های دوران های تاریخی قبل را شامل نمی شود زیرا رواج نسبی ندارد اما در سکه های عادی رایج بودن شرط است. و بنابراین باید رواج مطلق بین مردم داشته باشد.

نکته: حتی اگر به وزن سکه افزوده شود بازهم جرم قلب سکه واقع شده است اگرچه از خود جنس طلا یا نقره نیز به آن اضافه شده باشد لذا این مورد نیز در سکه طلا یا نقره جرم تخدیش محسوب می شود.

 

شبیه سازی رکن اصلی

ماده ۵۱۸ قانون مجازات اسلامی

هر کس شبیه هر نوع مسکوک طلا یا نقره داخلی یا خارجی از قبیل سکه بهار آزادی، سکه‌های حکومتهای قبلی ایران، لیره و نظایر آن را‌از پولها و ارزهای دیگر که مورد معامله واقع میشود، بسازد یا عالماً داخل کشور نماید یا مورد خرید و فروش قرار دهد یا ترویج سکه قلب نماید به‌حبس از یک تا ده سال محکوم می‌شود.

نکته1: بر خلاف جرم جعل در این جرم شبیه سازی رکن تشکیل دهنده جرم است لذا اگر بین سکه تقلبی ساخته شده با سکه اصلی شباهت وجود نداشته باشد اساساً جرم قلب سکه واقع نمی شود.

نکته 2: شباهت ظاهری که فرد عادی را در بادی امر به اشتباه اندازد برای تحقق جرم کافی است. اگرچه کارشناس در همان ابتداری امر نیز متوجه شود که سکه ، سکه تقلبی بوده است.

منظور از سکه قلب چیست؟

منظور از سکه قلب این است که شخصی اقدام به ساختن سکه نماید. مطابق مواد 518 تا 520 تعزیرات قانونگذار ساختن سکه تقلبی ، ترویج سکه قلب، تخدیش سکه قلب در خصوص مسکوکات طلا یا نقره ایرانی و نیز داخل کشور نمودن سکه قلب یا سکه مخدوش جرم انگاری نموده است. ساختن سکه تقلبی هم در مورد سکه های طلا و نقره مانند سکه های بهار آزادی که از طلا ساخته میشود و هم در مورد سکه های غیر طلا و نقره مانند سکه های 5000 ریالی جرم است. در حالی که جرم تخدیش نمودن سکه فقط در خصوص مسکوکات طلا یا نقره اعم از ایرانی یا خارجی است که به قصد تقلب باشد.

در حکم شروع به جرم

تبصره ماده 123 قانون مجازات اسلامی 

 

باید رفتار فرد ارتباط مستقیم با جرم داشته باشد. یعنی چیزی فراتر از تهیه مقدمات باشد. همچنین باید با فقدان موضوع مواجه باشیم ((موضوع جرم یعنی آنچه که رفتار مجرمانه بر روی آن واقع می شود))

 

علاوه بر این به یک جهت مادی(و نه جهت قانونی) یعنی به یک دلیلی که در عالم خارج وجود دارد وقوع جرم غیرممکن بوده است.

 

بنابراین ملاک آن است که وقوع جرم غیر ممکن باشد ((جرم محال)) و مرتکب نیز از فقدان موضوع بی اطلاع بوده باشد.

 

نکته: جرم عقیم در قانون مجازات ما قابل مجازات نیست (یعنی مجازات نمی شود)

تاثیر انصراف درونی در شروع به جرم

انصراف درونی در مرحله شروع به جرم باید صورت گیرد یعنی ابتدا باید تشخیص دهیم که رفتار وارد عملیات اجرایی شده است.

انصراف درونی موجب عدم مجازات نمی شود بلکه صرفاً از حیث شروع به جرم آن رفتار قابل مجازات نخواهد بود.ماده124 قانون مجازات اسلامی

انصراف درونی اگرچه شروع به جرم را از بین می برد اما چنانچه همان مقدار رفتار عنوان مجرمانه مستقل داشته باشد علی الرغم انصراف درونی خود فرد بازهم به عنوان جرم مستقل قابل مجازات است (مانند آنکه شخص الف کارت جعلی را ارائه کرده و فرد مورد نظر اغفال شده و چک نیز تحصیل شود اما قبل از وصول چک نیز منصرف گردد. در این مثال شخص الف از باب شروع به کلاهبرداری قابل مجازات نیست اما نفس ارائه کردن کارت جعلی عنوان مستقل جرم استفاده از سند مجعول را دارد و لذا قابل مجازات است.

تهیه مقدمات جرم

تهیه مقدمات جرم یعنی رفتارهایی که ارتباط مستقیم با وقوع جرم ندارند و اصل بر این است که جرم محسوب نشده و قابل مجازات نیستند.(( استثناع به موجب ماده 664 تعزیرات تهیه یا ساختن وسیله برای ارتکاب جرم خود جرم مستقلی بوده و قابل مجازات است. یعنی استثنائاً قانونگذار رفتار تهیه کردن یا ساختن وسیله را برای ارتکاب جرم با آنکه یک اقدام مقدماتی است جرم محسوب کرده است اما این ماده در فصل سرقت می باشد و بنابراین این جرم استثنایی باید محدود به جرم سرقت گردد.)) و لذا در مورد سایر جرائم صرف ساختن یا تهیه کردن وسیله جرم محسوب نمی شود.