اثبات کلاهبرداری با شهادت

شهادت دادن شاهد اگر مشمول شرایط مقرر در قانون باشد می‌تولند منجر به اثبات جرم کلاهبرداری در دادگاه شود. یکی از مهم‌ترین این موارد شرایطی است که در ماده ۱۹۹ قانون مجازات اسلامی ذکر شده است. طبق این ماده برای شهادت در کلیه جرایم به دو شاهد مرد نیاز داریم مگر در زنا، لواط، تفیذ و مساحقه که در آن ها به چهار شاهد مرد نیاز است.

شرط معنوی

شرط معنوی یا روانی تحقق کلاهبرداری همان سوءنیت فرد کلاهبردار است. اثبات سوء نیت نیز مانند سایر جرائم کیفری دو مرحله دارد که باید هر دو مرحله مورد تأیید دادگاه قرار گیرد.

۱- سوءنیت خاص

۲- سوءنیت عام

در بحث شروط لازم برای اثبات کلاهبرداری، سوءنیت عام در واقع نیت عمد کلاهبردار برای توسل به شیوه‌های متقلبانه و دروغگویی برای فریب مال‌باخته است.

سوءنیت خاص نیز به معنی داشتن قصد عمد کلاهبردار از بردن مال دیگری است. این مرحله در واقع مهم‌ترین مرحله اثبات هر جرم است که باید عمدی بودن قصد کلاهبردار برای ارتکاب جرم از طرف شاکی اثبات شود. در غیر این صورت دو شرط دیگر بی‌معنی خواهند بود.

شروط لازم برای اثبات کلاهبرداری : اقرار، شهادت، سوگند و علم قاضی

در قانون مجازات اسلامی از اقرار، شهادت، قسامه ، سوگند و علم قاضی به‌عنوان ادله اثبات جرم عبارت نامبرده شده است. فرد زیان دیده مه از وی کلاهبرداری شده برای اثبات فریبکاری کلاهبردار باید از ادله اثبات دعوا در امور کیفری است بهره ببرد.

البته از میان موادردی که بیان شد قسامه در این مورد کاربرد ندارد. قَسامه یکی از راه‌های اثبات وقوع جنایت (قتل و صدمات بدنی) در حقوق کیفری ایران است.

شروط لازم برای اثبات کلاهبرداری : شرط قانونی

طبق اولین ماده قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاص و کلاهبرداری که در بخش‌های ابتدایی همین مقاله به آن اشاره شد، ‌کلاهبردار علاوه بر ردِ مال به صاحبش، به حبس از ۱ الی ۷ سال و پرداخت جریمه نقدی معادل مالی که کلاهبرداری کرده است محکوم‌ می‌شود.»

دو تبصره برای این قانون وجود دارد که توجه به آن خالی از فایده نیست.

تبصره اول: اگر شرایطی به وجود آید که بتوان به مجرم تخفیف داد، دادگاه می‌تواند با در نظر داشتن ضوابط مربوط به تخفیف مجازات، کلاهبردار را تنها به حداقل مجازات مقرر که همان حبس و محروم کردن ابدی از خدمات دولتی است، محکوم کند. اما در این موارد دادگاه اجازه تعلیق اجرای حکم را ندارد.

تبصره دوم: این قانون راجع به شروع به جرم کلاهبرداری است و می‌گوید: اگر فردی قصد کلاهبرداری را داشته باشد با توجه به شرایط و پیشرفت او در ارتکاب جرم، دادگاه می‌تواند حداقل مجازات این جرم را برای او در نظر بگیرد. اما اگر کاری که انجام داده نیز جرم تلقی شود، فرد مرتکب، محکوم به مجازات اصلی آن جرم نیز خواهد شد.

قانون برای خدمه دولتی در این موارد سفت و سخت‌تر عمل کرده است. زیرا در تبصره ۲ این قانون آمده است که افراد دولتی علاوه بر مجازات جرم، بسته به پست و سمت خود در اداره‌های دولتی به محروم شدن ابدی از خدمت ( برای مدیرکل با بالاتر) و یا ۶ ماه تا ۳ سال محروم شدن از انجام خدمات دولتی محکوم خواهند شد.

تحصیل اموال

سومین شرط نیز تحصیل مال یا بردن مال توسط فرد کلاهبردار است. یعنی شخص کلاهبردار پس از فریب افراد مال آن‌ها را در اختیار خود قرار دهد. این ۳ شرط برای اتهام کلاهبرداری حتماً باید موجود باشد و در دادگاه اثبات شود. البته تنها این شروط کافی نیستند و نیاز به بررسی بیشتر است. اثبات شرط سوم یعنی “تحصیل اموال توسط کلاهبردار” خود مستلزم وجود و اثبات دو مورد دیگر است که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.

۱- ضرر مالی قربانی مال‌باخته

۲- نفع بردن کلاهبردار از بردن مال دیگری

این دو شرط برای اثبات تحصیل مالِ غیر، ضروری است. در صورتی که به هر دلیلی این دو مورد در دادگاه اثبات نشود باز هم نمی‌توان به کسی اتهام کلاهبرداری را وارد کرد. به همین دلیل نیز کلاهبرداری یک جرم مقید است.

شرایط تحقق کلاهبرداری

در ادامه بحث شروط لازم برای اثبات کلاهبرداری لازم به توضیح است که جرم کلاهبرداری نیز مانند سایر جرائم کیفری به شرایط مادی، معنوی و قانونی نیاز دارد. یعنی برای وقوع جرم کلاهبرداری باید هر سه این شروط در کنار هم فراهم شود.

شرط مادی

نکته ظریفی در این مورد وجود دارد که باید به آن دقت کنید. لازمه شرط مادی از شروط لازم برای اثبات کلاهبرداری انجام عملی از سوی شخص کلاهبردار است نه عدم انجام کار!

اجازه دهید با ذکر مثالی این مسئله را برای شما روشن کنیم. فرض کنید شخصی هنگام فروش خودرو معایب و ایرادات آن را به خریدار نمی‌گوید و خریدار پس از خرید خودرو و استفاده از آن متضرر می‌شود. در این صورت نمی‌توان فروشنده را کلاهبردار نامید! زیرا نگفتن واقعیت دلیل بر دروغ گفتن نیست. حتی اگر سوءنیت فروشنده در پی آن باشد.

اما اگر همین فرد خودرو خراب خود را با فریب و دروغ و سوءاستفاده از ناآگاهی خریدار بفروشد و یا خود را فردی سرشناس معرفی کند و از موقعیت جعلی خود استفاده کند مرتکب جرم کلاهبرداری شده است. برای تحقق شرط مادی نیز نیاز به اثبات موارد زیر است:

۱- اسباب و وسایلی که کلاهبردار برای فریب مال‌باخته استفاده کرده تقلبی بوده باشد.

۲- مال‌باخته با وجود ناآگاهی از تقلبی بودن وسایل فریب کلاهبردار را خورده باشد.

۳- مال تصرف شده توسط کلاهبردار متعلق به دیگری باشد.

اغفال و فریب دادن

شرط دوم فریب خوردن مال‌باخته است. ممکن است این مورد به نظرتان بدیهی بیاید. اما گاهی همین شرط باعث می‌شود جرم کلاهبرداری به اثبات نرسد. یعنی برای اثبات جرم کلاهبرداری لازم است که افرادی قربانی دروغ‌های شخص کلاهبردار شده باشند و مال خود را با رضایت در اختیار او قرار داده باشند.

اثبات فریبکار بودن کلاهبردار

اولین شرط از شروط لازم برای اثبات کلاهبرداری ثابت اثبات فریبکار بودن کلاهبردار است. کسی که در دادگاه ادعا می‌کند از او کلاهبرداری شده و شکایت دارد باید ادله‌ای به دادگاه ارائه دهد که نشان دهد فرد کلاهبردار با استفاده از ادعا و یا وسایل و لوازم دروغین خود را به عنوان یک شخص دیگر (مثلاً پزشک، مهندس ساختمان و یا کارمند دولت و…) معرفی کرده است. این مرحله یکی از سخت‌ترین مراحل اثبات کلاهبردار بودن شخص است چرا که اثبات حرف‌های دروغین بدون داشتن شاهد کار بسیار مشکلی است.

شروط لازم برای اثبات کلاهبرداری

تکرار جرم کلاهبرداری در جامعه ایجاب می‌کند همه افراد جامعه اطلاعات پیشگیرانه‌ای از این جرم داشته باشند و بدانند چه زمانی کلاهبرداری به وقوع می‌پیوندد و تحت چه شرایطی می توان اثبات کرد عمل متهم را به کلاهبرداری محکوم کرد.

دانستن ادله‌ی اثبات کلاهبرداری تنها برای وکلا و ضاطین قضایی و حتی مال باختگان نیست. اطلاع از ادله اثبات کلاهبرداری در دادگاه می‌تواند عامل مهمی در پیشگیری وقوع آن باشد. هیچ سلاحی به اندازه آگاهی نمی‌تواند با این جرم مقابله کند.

تعریف جرم کلاهبرداری به زبان ساده

قانونگذار در ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین اختلاس و ارتشاء و کلاهبرداری در تعریف جرم کلاهبرداری گفته است:

«هرکس از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرکت‌ها یا تجارتخانه‌ها یا کارخانه‌ها یا مؤسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیرواقع امیدوار نماید یا از حوادث یا پیش‌آمدهای غیر واقع بترساند و یا اسم و یا عنوان مجعول اختیار کند و به یکی از وسایل مذکور و یا وسایل تقلبی دیگر وجوه و یا اموال یا اسناد یا حوالجات یا قبوض یا مفاصا‌حساب و امثال آن‌ها تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد کلاهبردار محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبش به حبس از یک تا ۷ سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم می‌شود.»

یکی از مشکلاتی که در فهم مفاهیم حقوقی وجود دارد استفاده از اصطلاحات حقوقی پیچیده و کلمات ثقیل است که دریافتن مفاهیم مهم و پر کاربرد حقوقی را برای مردم سخت می‌کند. به همین دلیل برای فهم ساده‌تر مفاهیم کیفری و حقوقی ما تعریف ساده روانی از جرم کلاهبرداری در اختیار شما قرار می‌دهیم تا این مشکل حل شود.

«جرم کلاهبرداری هنگامی رخ می‌دهد که شخصی با توسل به دروغ و یا استفاده از وسایل و یا ادعاهای دروغین مالک را فریب دهد تا مال خود را با رضایت در اختیار او قرار دهد.»

در مورد جرم کلاهبرداری نیز باورهای غلظی در میان مردم وجود دارد. به عنوان مثال بسیاری از افراد فکر می‌کنند که چک بی محل یا چک برگشتی باعث می‌شود صاحب چک از نظر قانون کلاهبردار شناخته شود. در صورتی که چنین باوری غلط است.

نحوه اثبات سوگند دروغ به چه نحو است؟

از طرق متعددی می توان سوگند دروغ  به اثبات رساند.

 

مبتلابه ترین راه جهت اثبات سوگند دروغ  بدین نحو است که شخص زیاندیده از سوگند کذب از طریق طرح شکایت کیفری و تقدیم شکوائیه در دادگاه، درخواست تعقیب شخصی که به دروغ سوگند یاد نموده را می نماید و چنانچه مرجع کیفری پس از رسیدگی و صدور حکم مستند به ماده ی ۶۴٩ قانون مجازات اسلامی مصوّب سال ١٣٧۵ مبادرت نمود ، شخص زیاندیده از طریق اعاده حیثیت خویش و یا تقدیم دادخواست اعاده دادرسی، جبران ضرر و زیان ناشی از صدور حکم مبتنی بر سوگند دروغ را تقاضا نماید.

 

از دیگر طرق اثبات کذب بودن اظهارات شخص مدعی سوگند کذب، علم قاضی هست که اغلب در پرونده های کیفری منشاء آثار می باشد که بر مبنای آن دادگاه اثری را متوجه سوگند مذکور نمی نماید.

نمونه پرونده سوگند دروغ:

مثال اول:

 

اگر شخصی علیه دیگری دعوای سرقت را مطرح نماید و خوانده با ادعای سوگند دروغ خود را تبرئه نماید و بعدا اسناد و مدارکی که دال بر وقوع این سرقت بدست آید ،خواهان مرتکب جرم ادا سوگند کذب شده و مطابق قانون مجازات اسلامی محکوم می شود وخواهان می تواند علیه وی به جرم قسم کذب شکایت نماید.

 

پس همانطور که گفته شد اگر کسی قسم دروغی بخورد و سبب اثبات امر ناحقی گردد مرتکب جرم شده و مطابق مواد ۶۴۹ و ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی ،مجازات خواهد شد .

 

مثال دوم:

 

مثلا اگر فردی از دیگری با عنوان جرم ضرب و جرح شکایت نماید و فرد مرتکب برای رفع اتهام از خود قسم بخورد و بعدا مشخص شود چنین جرمی واقع شده است ،علاوه بر مجازات جرم ضرب و جرح به مجازات قسم دروغ هم محکوم خواهد شد.

 

مثال سوم:

 

شخصی مبادرت به طرح دعوی حقوقی مطالبه مالی علیه شخصی بر مبنای سوگند می نماید . چنانچه وی موفق به اخذ حکم بر مبنای سوگند گردد، می توان در صورت کذب بودن سوگند مذکور از وی در محاکم کیفری مبادرت به طرح شکایت کیفری نمود.

همچنین در ماده ۶۵۰ بیان شده:

(( هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد. ))

بر همین اساس مطابق ماده ۶۴۹ قانون مجازات اسلامی :

((هر کس در دعوای حقوقی و جزایی که قسم متوجه او شده باشد سوگند دروغ یاد کند محکوم به مجازات است و همچنین هر کسی که در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به مجازات تعیین شده در قانون محکوم می گردد))

مجازات سوگند کذب چیست؟

مطابق قانون مجازات اسلامی هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای مجازات تعیین شده باشد جرم بوده و مستوجب مجازات است.

در این میان شاکی برای اثبات ادعای خود یا متهم برای دفاع از خود نیاز به ادله و مدارکی دارد ،اما اگر شاکی یا متهم دلایلی نداشتند می توانند با ادای سوگند ادعای خود را ثابت نمایند.

چنانچه هر یک از طرفین دعوی به دروغ سوگند یاد کرده و امری که حق بوده را ناحق جلوه دهند و بعد ازمدتی مشخص گردد قسم وی درست نبوده وبه کذب ادا گردیده است ،فردی که به دروغ سوگند خورده مجرم شناخته شده و طبق قانون مجازات اسلامی مجازات خواهد شد.

سوگند دروغ در قرآن:

قسم دروغ  خوردن دو نوع است: اولی قسمی است که برای انجام یا ترک کاری در آینده ادا می شود و نوع دوم آن برای اثبات یا نفی چیزی.

خداوند متعال در حدیث شریف قدسی نقل نموده:((کسی که مرا در معرض سوگندهای دروغ قرار میدهد به رحمت من نمی رسد.))

قسم نوع دوم در نزد دادگاه وحاکم ادا می شود و گاهی در خارج از محاکم رسیدگی ودر تعاملات روزانه بین افراد.اگر کسی در روابط شخصی خود با دیگران قسم دروغ بخورد مرتکب گناه و عمل حرام شده است ،اما اگر این فرد نزد محاکم دادگستری و حاکم قسم بخورد علاوه بر حرمت و عذاب اخروی ،عمل وی دارای تبعات وآثار حقوقی است که به بررسی آن خواهیم پرداخت.

تسلیم به رای در چه پرونده هایی وجود دارد؟

در پرونده های کیفری در جرائم تعزیری امکان تسلیم به رای وجود دارد.

تسلیم به در چه پرونده هایی وجود دارد؟

تخفیف مجازات فرد در اثر تسلیم شدن به رای و اعتراض نکردن، تنها و تنها مخصوص پرونده های کیفری است لذا در پرونده های حقوقی چنین امری هرگز وجود ندارد.

 

نکته دیگر این که در پرونده های کیفری هم تنها شامل جرایم تعزیری می شود و شامل سایر جرایم مثل قصاص، حدود(زنا، لواط، قذف، محاربه و…) و دیه نمی شود.

 

برای مثال فرض کنیم فردی به دلیل فحاشی ناموسی به حد قذف یعنی ۸۰ ضربه شلاق محکوم شده است؛ در اینجا فرد با تسلیم شدن به رای هیچ تخفیف مجازاتی را نخواهد دید. یا اینکه اگر فرد محکوم به پرداخت دیه شده باشد با تسلیم به رای هیچ تخفیفی در دیه لحاظ نخواهد شد.

انواع دیه اعضا

انواع دیه‌ اعضاء در مواد ۵۶۳ تا ۵۷۴ قانون مجازات اسلامی مورد احصا قرار گرفته است که حال به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.

 

ماده ۵۶۳: از بین بردن هر یک از اعضای فرد و هر دو عضو از اعضای زوج، دیه کامل و از بین بردن هریک از اعضای زوج، نصف دیه کامل دارد. چه آن عضو از اعضای داخلی بدن باشد، چه از اعضای بیرونی.

 

ماده ۵۶۴: فلج کردن عضو دارای دیه معین، دو سوم دیه آن عضو. از بین بردن عضو فلج، یک سوم دیه همان عضو را دارد.

 

ماده ۵۶۵: از بین بردن قسمتی از عضو یا منفعت دارای دیه مقدر به همان نسبت دیه دارد به این ترتیب که از بین بردن نصف آن به میزان نصف و از بین بردن یک سوم آن به میزان یک سوم دارای دیه است مگر اینکه در قانون ترتیب دیگری مقرر شده باشد.

 

تبصره ۱- ‌در مواردی که نسبت از بین رفته قابل تشخیص نباشد، ارش تعیین می‌شود.

 

‌تبصره ۲- ‌هرگاه براثر حادثه، عضو در وضعیتی قرار گیرد که به تشخیص کارشناس، فرد ناگزیر از قطع آن باشد دیه قطع عضو ثابت می‌شود.

 

ماده ۵۶۶: دیه اعضایی که با پیوند و امثال آن در محل عضو از بین رفته، قرار گرفته است و مانند عضو اصلی دارای حیات می‌شوند به میزان دیه عضو اصلی است و اگر دارای حیات گردد ولی از جهت دیگری معیوب شود، دیه عضو معیوب را دارد. از بین بردن اعضای مصنوعی، تنها موجب ضمان مالی است.

 

ماده ۵۶۸: درشکستگی عضوی که دارای دیه مقدر است، چنانچه پس از جنایت به گونه ای اصلاح شود که هیچ عیب و نقصی در آن باقی نماند، چهار بیست و پنجم دیه آن عضو ثابت است و چنانچه با عیب و نقص اصلاح شود یا برای آن عضو دیه مقدری نباشد، ارش ثابت است مگر در مواردی که در این قانون خلاف آن مقرر شده باشد.

 

ماده ۵۶۹: دیه شکستن، ترک برداشتن و خرد شدن استخوان هر عضو دارای دیه مقدر به شرح زیر است:

 

الف- دیه شکستن استخوان هر عضو یک پنجم دیه آن عضو و اگر بدون عیب درمان شود چهارپنجم دیه شکستن آن است.

 

ب- دیه خرد شدن استخوان هر عضو یک سوم دیه آن عضو و اگر بدون عیب درمان شود چهارپنجم دیه خرد شدن آن استخوان است.

 

پ- دیه ترک برداشتن استخوان هر عضو چهار پنجم دیه شکستن آن عضو است.

 

ت- دیه جراحتی که به استخوان نفوذ کند بدون آنکه موجب شکستگی آن گردد و نیز دیه موضحه آن، یک چهارم دیه شکستگی آن عضو است.

 

ماده ۵۷۰: هرگاه یک استخوان از چند نقطه جدای از هم بشکند یا خرد شود یا ترک بخورد، درصورتی که عرفاً جنایتهای متعدد محسوب گردد، هریک دیه جداگانه دارد هرچند با یک ضربه به وجود آید و مجموع دیه جنایتهای مزبور از دیه عضو هم بیشتر باشد.

 

ماده ۵۷۱: دررفتگی استخوان از مفصل، درصورتی که موجب شلل یا از کارافتادگی کامل عضو نگردد، موجب ارش و در غیر این صورت موجب دو سوم دیه همان عضو و درصورت درمان بدون عیب موجب چهارپنجم از دوسوم دیه آن عضو می باشد.

 

ماده ۵۷۲: هرگاه در اثر جنایتی تکه کوچکی از استخوان از آن جدا شود، دیه شکستگی ثابت است.

 

ماده ۵۷۳: هرگاه صدمه بر استخوان، موجب نقص عضو یا صدمه دیگری گردد، هر یک دیه جداگانهای دارد.

 

ماده ۵۷۴: هرگاه بر اثر یک یا چند ضربه، علاوه بر دررفتگی مفصل، استخوان نیز بشکند یا ترک بخورد، دو جنایت محسوب می شود و هریک دیه یا ارش جداگانه دارد.

 

اگر بر اثر ضربهای، هم استخوان بشکند و هم جراحتی مانند موضحه یا نافذه و یا جائفه در بدن ایجاد شود نیز این حکم جاری است.

 

خاطر نشان می سازد در مورد اینکه ماده قانونی پرداخت دیه به نرخ روز و یوم الادا چیست،دو ماده قانونی زیر شایان توجه هستند:

 

ماده ۴۹۰ قانون مجازات اسلامی مقرر داشته است:

 

درصورتی که پرداخت کننده بخواهد هر یک از انواع دیه را پرداخت نماید و یا پرداخت دیه به صورت اقساطی باشد، معیار، قیمت زمان پرداخت است مگر آنکه بر یک مبلغ قطعی توافق شده باشد.

 

ماده۱۳ قانون بیمه اجباری خسارات واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه مصوب ۱۳۹۵/۰۲/۲ مقرر می دارد:

 

بیمه‌گر یا صندوق حسب مورد مکلفند خسارت بدنی تعلق‌گرفته به شخص ثالث را به قیمت یوم‌الاداء و با رعایت این قانون و سایر قوانین و مقررات مربوط پرداخت کنند. بیمه‌گر، در صورتی‌که خسارت بدنی که به زیان‌دیده پرداخت نموده بیشتر از تعهد وی مندرج در ماده (۸) این قانون باشد، می‌تواند نسبت به مازاد پرداختی، به صندوق رجوع یا در صورت موافقت صندوق در حسابهای فیمابین منظور کند مشروط بر اینکه افزایش مبلغ قابل پرداخت بابت دیه منتسب به تأخیر بیمه‌گر نباشد.

 

این مطلب درباره قیمت دیه در زمان وقوع حادثه یا روز پرداخت و ماده قانونی پرداخت دیه به نرخ روز و یوم الادا تنظیم گردیده است.

مواد مهم دیه را بشناسید

جبران خسارتهای جسمانی از دیرباز میان اقوام و ملل امری معهود بوده است از همین سو مفهوم دیه یکى از مهم ‏ترین احکام و موضوع‏ هاى بحث ‏برانگیز در فقه و حقوق اسلامى است که از جنبه‏هاى گوناگون، مورد توجه صاحب‏ نظران، فقیهان، مفسران و حقوقدانان اسلامى قرار گرفته است.

 

واژه ی «دیه» در اصل از ریشه ی «ودى» بوده اسـت. مصـدر «اِتّداء» نیز از همین مـاده است که به معنای «اخـذ دیه» به کــار رفـتــه است. درحقیقت باید بیان داشت که دیه مالی است که در صورت وقوع جنایت بر نفس و یا اعضای بدن و یا ایراد جرح باید ادا شود.

 

در قانون مجازات اسلامی به این سوال که دیه چیست پاسخ مناسب ارائه شده است که عبارت است از: مالی که از طرف شارع برای جنایت تعیین شده است (ماده ی ۱۵ قانون مجازات اسلامی) . ماده ۲۹۴ همین قانون در تکمیل این تعریف گفته بیان داشته است دیه مالی است کـه بـه سبب جنایت بر نفس یا عضو به مجنی‌علیه یا به ولی یا اولیای دم اعطا می شود. اصولاَ در جنایات غیر عمدی وارد بر جسم و جان انسان، دیه تعلق می‌گیرد.

در مورد جنایات عمدی گرچه اصل اولیه بر قصاص است ولی در مواردی‌ که امکان قصاص وجود ندارد یا شخص آسیب دیده بر پرداخت دیه توافق نماید با شرایطی دیه پرداخت می‌شود. پس از آشنایی با مفهوم دیه لازم است تا با انواع دیه آشنا شد و آن ها را مورد بررسی قرار داد.

دیه یوم الادا

اگر پرداخت بخشی یا تمام دیه به علت طولانی شدن دادرسی به سال بعد موکول شود خسارت باید براساس نرخ جدید دیه در سال جدید پرداخت شود . در قانون مدنی و قوانین شرعی دیه به عنوان یوم الادا قید شده یعنی اینکه دیه باید براساس نرخ روز مورد تائید قوه قضائیه به حادثه دیده پرداخت شود.

محرومیت های ناشی از سوء سابقه

بر اساس ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی جدید در محکومیت های قطعی کیفری در جرایم عمدی و پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان در مدت زمان مقرر در این ماده ، محکوم از برخی حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی محروم می‌شود.

 

الف: ۷ سال در محکومیت به مجازاتهای سالب حیات و حبس ابد از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی.

 

ب: سه سال در محکومیت به قطع عضو و قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده بیش از نصف دیه مجنی علیه باشد. نفی بلد و حبس تا درجه ۴

 

پ: دوسال در محکومیت به شلاق حدی، قصاص عضو، در صورتی که دیه جنایت وارد شده نصف دیه مجنی علیه یا کمتر از آن باشد. و حبس درجه ۵.

 

تبصره ۱: در غیر موارد فوق، مراتب محکومیت در پیشینه کیفری محکوم درج می‌شود.

لکن در گواهی های صادره از مراجع ذیربط منعکس نمی شود. مگر به درخواست مراجع قضایی برای تعیین یا بازنگری در مجازات.

 

تبصره ۲: در مورد جرایم قابل گذشت در صورتی که پس از صدور حکم قطعی با گذشت شاکی یا مدعی خصوصی، اجرای مجازات موقوف شود، اثر تبعی آن نیز رفع می شود.

 

تبصره ۳: در عفو و آزادی مشروط، اثر تبعی محکومیت پس از گذشت مدت های فوق از زمان عفو یا اتمام مدت آزادی مشروط رفع می شود.

 

محکوم در مدت زمان آزادی مشروط و همچنین در زمان اجرای حکم نیز از حقوق اجتماعی محروم می گردد.

بر اساس قانون، در موارد فوق، امکان صدور گواهی عدم سوء پیشینه کیفری برای محکوم وجود ندارد.

 

اما اگر مجازات تعیین شده غیر از موارد فوق باشد، اداره سجل کیفری دادسرای محل سکونت موظف به صدور گواهی عدم سوء پیشینه کیفری می‌باشد.

 

توجه داشته باشید که دادسرا حق ندارد، در گواهی صادر شده قید کند که متقاضی سابقه موثر کیفری ندارد. بلکه صراحتا بر عدم وجود پیشینه کیفری باید تاکید شود.

 

در صورتی که مقام قضایی از انجام این امر استنکاف ورزد موضوع از طریق دادسرای انتظامی قضات قابل شکایت است.

 

صرفا در استعلام های مراجع قضایی که در بازنگری حکم یا صدور آزادی مشروط مورد استفاده قرار می گیرد، درج سوابق کیفری مجاز است.

 

اما در محکومیت های کیفری غیر موثر دادسرا نمی تواند این موارد را در گواهی صادر شده درج کند و تخلف از قانون محسوب می شود.

 

مرجع رسیدگی به تخلفات قضات نیز دادسرای انتظامی قضات است.