چک کیفری – کدام چک ها قابل شکایت کیفری نیستند ؟

کدام چک ها قابل شکایت کیفری نیستند ؟

۱⃣ چڪ داراے سر رسید (وعدہ دار) یعنے چڪے ڪہ براے تاریخ آیندہ صادر شدہ باشد.

۲⃣ چڪے ڪہ اصولا بدون تاریخ صادر شدہ باشد.

۳⃣ چڪ سفید امضاء (چڪے ڪہ صادرڪنندہ،آن را فقط امضا ڪردہ و بقیہ متن چڪ را شخص دیگرے بعدا نوشتہ باشد.)

۴⃣ چڪے ڪہ در متن آن ، شرطے ذڪر شدہ باشد یا بہ موجب یڪ قرارداد یا توافق نامہ جداگانہ اے، مشروط باشد.

۵⃣ چڪے ڪہ بابت تضمین صادر شدہ باشد.

۶⃣ چڪے ڪہ بابت معاملات نامشروع مثل بهرہ (ربا) صادر شدہ باشد.

+این قبیل چڪها فقط از طریق حقوقے قابل مطالبہ هستند.

صدور چک بلامحل ، کیفری یا حقوقی

آیا می دانید…

در صورت وجود هریک از حالات و شرایط زیر،صدور چک بلامحل، کیفری نخواهد بود و شکایت شاکی به دلیل حقوقی بودن پیگیری نمی شود.
۱⃣در صورتیکه چک وعده دار باشد.

۲⃣چک بابت تضمین صادر شده باشد.

۳⃣چک سفید امضاء باشد.

۴⃣چک بدون تاریخ صادر شده باشد.

---

مجازات صدور چک بلامحل در سه مبلغ قابل تقسیم است:

۱. اگر مبلغ چک کمتر از ۱۰ میلیون ریال باشد تا ۶ ماه حبس دارد.

۲. اگر مبلغ چک از ۱۰ میلیون تا ۵۰ میلیون ریال باشد از ۶ ماه تا ۱ سال حبس دارد.

۳. اگر مبلغ چک بیش از ۵۰ میلیون ریال باشد از ۱ تا ۲ سال حبس دارد + ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت ۲ سال.

صدور چک از حساب مسدود با علم به مسدود بودن حساب، در حکم صدور چک بلامحل است و به حداکثر مجازات (۲ سال حبس) محکوم می‌شود و این جرم غیر قابل تعلیق است.

مرور زمان تعقیب کیفری برای صدور چک بلامحل: ۶ ماه از تاریخ صدور چک برای اخذ گواهی عدم پرداخت گذشته باشد + ۶ ماه از تاریخ اخذ گواهی عدم پرداخت برای طرح دعوای کیفری.

کسی که چک پس از برگشت به وی منتقل شده حق طرح دعوی کیفری ندارد مگر اینکه ظهرنویسی جهت وکالت در وصول باشد.

طبق ماده ۱۲ قانون صدور چک، جرم صدور چک بلامحل جرم خصوصی است و قابل رسیدگی غیابی است.

در این جرم با گذشت شاکی در حین رسیدگی قرار موقوفی تعقیب صادر می‌شود و مجوزی برای اخذ یک سوم جزای نقدی وجود نخواهد داشت.

چنانچه شاکی پس از صدور حکم قطعی گذشت کند، اعلام رضایت شاکی با درخواست تجدیدنظر به دادگاه تجدیدنظر ارسال می‌شود و این دادگاه پس از انطباق مورد با ماده ۱۲ قانون صدور چک، حکم بدوی را فسخ و مبادرت به صدور قرار موقوفی تعقیب می‌کند.

انواع ضمانتنامه بانکی

تعریف ضمانتنامه بانکی :

ضمانتنامه قرارداد یا سندی است که به موجب آن صادر کننده ( ضامن ) حسب درخواست متقاضی ( مضمون عنه ) تعهد می کند بدون هیچگونه قید و شرط عندالمطالبه یا در سررسید معین مبلغ معینی وجه نقد از بابت موضو؏ خاصی که مربوط به مضمون عنه است به ذینفع  ( مضمون له ) یا به حواله کرد او پرداخت نماید. ( منظور از موضو؏ خاص در تعریف فوق ضمانتنامه است).

 1-     انواع ضمانتنامه:

 1-1- ضمانتنامه شرکت در مناقصه و مزایده:

✴️سازمانها و دستگاههای دولتی و عمومی در مناقصه و مزایده های منتشره، به منظور جلوگیری از انصراف برنده مناقصه یا مزایده از امضای قرارداد، از شرکت کنندگان درخواست ارائه ضمانتنامه فوق به همراه پیشنهادات را می نماید.

 2-1- ضمانتنامه حسن انجام تعهد :

?این ضمانتنامه، اجرای صحیح مفاد قرارداد توسط پیمانکار را در مقابل کارفرما تضمین می نماید.

 3-1- ضمانتنامه پیش پرداخت :

به منظور ضمانت وجوهی که پس از امضاء قرارداد در اجرای پروژه طبق ضوابط مشخص از طرف کارفرما به پیمانکار پرداخت می گردد، این ضمانتنامه اخذ می شود.

4- 1- ضمانتنامه استرداد کسور وجه الضمان :

-ضمانتنامه ای است که به موجب آن وجوه مکسوره از صورت وضعیت پیمانکاران جهت حسن انجام کار، با اخذ ضمانتنامه بانکی در اختیار پیمانکار قرار می گیرد.

✅5-1- ضمانتنامه های مشروط :

-در مواقعیکه اخذ سپرده نقدی توسط بانک به عنوان وثیقه از پیمانکاران و متقاضیان جهت صدور ضمانتنامه موکول به پیش پرداخت کارفرما به پیمانکار می شود، این ضمانتنامه صادر می گردد.

✅ 6-1- ضمانتنامه تعهد پرداخت :

✴️عموماً برای تضمین تقسیط بدهی های مالیاتی، بیمه ای، عوارض دولت و یا بدهی های مورد اختلاف اشخاص در محاکمه قضایی این ضمانتنامه صادر می شود.

✅ 7-1- ضمانتنامه های گمرکی

✅ 1-7-1- ضمانتنامه پرداخت عوارض گمرکی :

-به منظور ترخیص کالا قبل از پرداخت سود و عوارض گمرکی و تعویق واریز بدهی گمرکی این ضمانتنامه از جانب گمرک درخواست می شود.

✅ 2-7-1- ضمانتنامه ترخیص کالا :

-برای ورود موقت کالا و یا ماشین آلات به کشور ( جهت نمایشگاههای تجاری و غیره ) با تودیع 3-3-7-1- ضمانتنامه ای معتبر معادل مبلغ سود بازرگانی و عوارض گمرکی، کالای مزبور بدون پرداخت وجهی برای مدت مورد قبولی وارد کشور می شود.

✅  4-7-1- ضمانتنامه ترانزیت کالا :

-به منظور ترانزیت کالا از مرز گمرکی، متناسب با سود و عوارض گمرکی صادر می شود.

✅ 5-7-1- ضمانتنامه پاساوان کالا :

✴️به لحاظ عدم امکان نگهداری کالا در گمرک ( به دلیل فاسد شدن کالا و یا سایر مشکلات ) متناسب با سود وعوارض گمرکی جهت ترخیص کالا  اینگونه ضمانتنامه صادر می شود.

? 8- 1- ضمانتنامه شخص ثالث :??

?در مواردی که متقاضی ضامن شخص دیگری می شود، این ضمانتنامه صادر می گردد.

♨️2- انواع وثایق قابل قبول برای صدور ضمانت نامه :

در قبال وجه نقد: اموال غیر منقول ( 10 درصد نقد )

♨️در قبال سفته: تضمین حساب پس انداز بانک قرض الحسنه مهر ایران

♨️اوراق مشارکت منتشره بر اساس مجوز بانک مرکزی ( 10 درصد نقد)

♨️تضمین بانکها یا موسسات اعتباری داخلی یا معتبر خارجی

♨️صدرو ضمانتنامه در قبال اوراق قرضه و سهام شرکتهایی که در بورس پذیرفته شده باشند.

+3- مراحل صدور ضمانتنامه

مراجعه مشتریان بانکها و ارائه درخواست صدور ضمانتنامه به بانک عامل :

مشتری ( اعم از شخصیت حقیقی یا حقوقی ) با مراجعه به یکی از بانکهای کشور درخواست صدور ضمانتنامه می نماید. بانک با تشخیص صحیح موضوع ضمانتنامه و درخواست مشتری منطبق با ضوابط و مقررات، فرم تقاضای صدور ضمانتنامه را جهت تکمیل و امضاء به مشتری ارائه نماید

 

مسوولیت ظهر نویسان چک

ظهر نویسان چک

مطابق ماده ۲۰قانون صدور چک ((مسوولیت مدنی پشت نویسان چک طبق قوانین و مقررات مربوط کماکان به قوت خود باقی است.))
در قانون تجارت و صدور چک، تعریفی از ظهر نویسی به عمل نیامده فقط به انتقال برات به وسیله ظهر نویسی اشاره شده.

+اما یکی از علمای حقوق، ظهر نویسی چک را چنین تعریف نموده:عملی که به موجب آن دارنده ی چک کلیه حقوق خود را نسبت به چک به دیگری واگذار می کند.
ولیکن در عمل، ظهر نویسی چک ممکن است یا برای انتقال یا به عنوان وکالت یا به عنوان وثیقه باشد.

ظهر نویسی برای انتقال

ماده ۲۴۷قانون تجارت اشعار می دارد ظهر نویسی حاکی از انتقال برات است بنابراین، صرف ظهر نویسی بدون قید مطلبی حکایت از انتقال دارد.

ظهر نویسی به عنوان وکالت

که ظهر نویسی برای وصول هم نامیده می شود، عبارتست از اینکه دارنده ی چک بدون آنکه حقوق خود را به دیگری واگذار نماید از طریق ظهر نویسی، شخص دیگری را مامور وصول وجه چک می کند. که در ماده ۱۱قانون صدور چک در این خصوص تعیین تکلیف شده به این صورت که در وصول چک به نمایندگی باید هویت و نشانی شخص نماینده با تصریح به عنوان نمایندگی قید شود.

+ماده ۲۴۷قانون تجارت هم به همین مورد اشاره دارد و دارنده برات به نمایندگی رامستحق وصول و اعتراض و اقامه دعوای سند دانسته است.
ظهر نویسی به عنوان وثیقه

چک چون دارای ارزش اعتباری است ممکن است بوسیله دارنده ی آن برای تحصیل اعتبار به وثیقه گذاشته شود بدون آنکه مالک آن تغییر کند، در حقوق ایران تصریحی راجع به این موضوع وجود ندارد، ولی این رویه در بانک ها خیلی معمول است.

آثار ظهر نویسی

+دو قاعده اساسی در ظهر نویسی جاریست

قاعده مسوولیت تضامنی ظهر نویسان

قاعده عدم ورود ایرادات

+مسوولیت تضامنی ظهر نویسان

کلیه کسانی که در چک از خود امضاء بر جا می گذارند در مقابل دارنده چک مسوولیت تضامنی دارند و در صورتی که چک در سر رسید پرداخت نگردد، دارنده می تواند پس از گرفتن گواهی عدم پرداخت با رعایت مواعد قانونی،علیه هر یک از امضاء کنندگان بدون رعایت تقدم و تاخر اقدام به دعوا نماید و وجه چک را وصول کند.

+ماده ۲۴۹قانون تجارت در خصوص برات صراحتاً این موضوع را بیان می دارد و به دارنده برات این حق را می دهد که در صورت عدم تادیه و اعتراض به هر کدام از آنها که بخواهد (امضاء کنندگان) منفردا یا به چند نفر یا به تمام آنها مجتمعا رجوع نماید.

وهمین حق را هر یک از ظهر نویس ها نسبت به برات دهنده و ظهر نویسان ما قبل خود دارد. اقامه دعوا بر علیه یک یا چند نفر از مسوولین موجب اسقاط حق رجوع به سایر مسوولین برات نیست.

+اقامه کننده دعوا ملزم نیست ترتیب ظهر نویسی را از حیث تاریخ رعایت کند وضامنی که ضمانت برات دهنده یا محال علیه یا ظهر نویس را کرده فقط با کسی مسئولیت تضامنی دارد که از او ضمان ت نموده است.
لذا با توجه به ماده فوق الذکر مسوولیت هر یک از امضاء کنندگان چک به تفکیک توضیح داده می‌شود

صادر کننده چک :

ایشان چک را ایجاد می کند و به دارنده آن تسلیم می نماید و با صدور چک باعث ایجاد مسئولیت برای انجام دستور پرداخت خواهد شد و چنانچه دستور او در سر رسید انجام نگیرد مسئول خسارت وارده به دارنده آن می باشد، زیرا نمی توان سند را به جریان گذاشت ومسئولیت اجرای آن را به عهده نگرفت
ظهر نویسان چک :

ظهر نویس، دارنده ی چکی است که چک خود را به وسیله ظهر نویسی به دیگری انتقال می دهد.

ظهر نویسی فقط یک انتقال طلب ساده نیست،بلکه ظهر نویس پرداخت وجه چک را هم تضمین می کند. با انتقال چک رابطه بین ظهر نویس و دارنده چک قطع نمی شود، بلکه ظهر نویس در مقابل دارنده جدید چک ودارنده بعدی ضامن پرداخت است (ماده ۲۴۹قانون تجارت)

ضامنین چک

قانون چک در خصوص ضامنین مقرراتی را ذکر ننموده، بلکه اجازه داده با رجوع به قانون تجارت این مهم حل شود.

در این خصوص بند آخر ماده ۲۴۹قانون تجارت مقرر می دارد ضامن که ضمانت برات دهنده یا محال علیه یا ظهر نویس را کرده با کسی مسئولیت تضامنی دارد که از او ضمانت نموده است.
بنابراین، مسئولیت ضامن برات یا چک، بسته به این است که از چه کسی ضمانت نموده است.

آیا تنها یک امضاء روی سفته جهت به اجرا گذاشتن سفته کفایت می کند؟

اگر متعهد یک نفر است، یک امضاء کافی است.

تا چه زمانی و به چه طریقی می توان روی سفته اقدام کرد؟

به استناد سفته و علیه متعهد آن هر زمان می توان اقدام کرد. لیکن علیه ظهرنویس وقتی می توان درخواست تامین خواسته و طرح دعوی کرد که ظرف ده روز از تاریخ سررسید واخواست و ظرف یکسال از تاریخ مذکر طرح دعوی به عمل آورد.

سفته ای از شخصی گرفته ام سه سال از تاریخ آن می گذرد. آیا این سفته در حال حاضر اعتبار دارد؟

سوال ناقص است معلوم نیست سه سال از تاریخ صدور آن می گذرد یا از سر رسید آن. در صورت اخیر چون امکان واخواست ظرف ده روز و اقامه دعوی ظرف یکسال از بین رفته است لذا این سفته شرایط و تضمینات سند تجاری و امتیازات خاص آنرا نخواهد داشت علی ایحال بعنوان یک سند عادی طلب، اعتبار دارد.

بخشنامه بانک مرکزى اصلاح دستورالعمل حساب جاری

تعریف حساب جاری

(Transaction account) به گونه‌ای از حساب قرض‌الحسنه یا حتی سپرده بانکی گفته می‌شود که صاحب آن می‌تواند با استفاده از چک و بوسیله خودش یا اشخاص ثالث از آن برداشت نماید.

 

داشتن چک برگشتى مانعى براى اخذ دسته چک مجدد نیست
بانک مرکزی در بخشنامه‌ای اصلاحیه دستورالعمل حساب جاری را ابلاغ کرده است .
در این بخشنامه‌ آمده است: احتراماً به استحضار می‌رساند؛ بنا به رأی شماره (۵۵) مورخ ۷ اردیبهشت ماه ۱۳۹۵ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مبنی بر مغایرت برخی از بندهای « دستورالعمل حساب جاری »، موضوع بخشنامه شماره ۹۱.۵۹۹۱۲ مورخ ۸ خردادماه ۱۳۹۱ و اصلاحیه‌های آن

---

مزایای حساب جاری

۱- مهم‌ترین مزیت این است که دارنده‌ی این حساب قادر است هر زمان که بخواهد درخواست دسته چک بدهد.

۲- در حساب جاری، می‌توان واریزها و برداشت‌های متعددی داشت. اما در سایر حساب‌ها، محدودیت‌هایی در واریزها و برداشت‌ها وجود دارد.

۳- مزیت دیگر این نوع حساب این است که امکان ارائه‌ی خدمات چند حساب متفاوت، مثلاً حساب‌های دانشجویی، حساب‌های تجاری، مشترک و … را به طور همزمان دارا می‌باشد.

۴- دیگر مزیت خوبی که این نوع حساب دارد این است که دارنده‌ی آن می‌تواند از یکی از گزینه‌های حساب به عنوان حساب پشتیبان استفاده کند. فی‌المثل، دارنده‌ می‌تواند از یک حساب پس‌انداز به مثابه‌ی یک پشتیبان برای حساب جاری خود استفاده کند تا هر زمان که موجودی حسابجاری او کافی نبود بتواند از حساب پشتیبان استفاده نماید.

 

چند نکته

• دارنده‌ی حساب جاری، می‌تواند علاوه بر دسته‌ چک از کارت بانکی نیز برخوردار باشد.

• امکان باز کردن این نوع حساب به شکل حقوقی و شرکتی وجود دارد.

• دارنده‌ی حساب جاریمی‌تواند از بانکداری اینترنتی و یا همراه بانک نیز استفاده کند.

رفع سوء اثر از چک برگشتی

چک برگشتی

بر اساس بخشنامه های بانک مرکزی رفع سوء اثر از چک برگشتی اشخاص و مشمول شدن نسبت به مرور زمان به صورت های زیر امکان پذیر است.
*۱-تامین موجودی :که صاحب حساب مبلغ لازم را در حساب خود واریز کرده وذینفع مبلغ چک را دریافت کرده، وبانک نسبت به رفع سوء اثر از آن بر اساس صورت حساب مشتری اقدام می کند.
*۲-ارائه لاشه چک به شعبه
*۳-ارائه رضایت نامه محضری ذینفع چک به شعبه :

صاحب حساب مبلغ را به ذینفع پرداخت کرده ولیکن لاشه چک به دلایلی از جمله مفقود شدن، به سرقت رفتن، سوختن و… به شعبه تحویل داده نمی شود، ذینفع با حضور در دفتر اسناد رسمی، نسبت به چک مورد نظر رضایت خود را اعلام کرده وصاحب حساب با ارائه رضایت نامه ممهور به مهر دفتر خانه به بانک، در خواست رفع سوء اثر از چک مورد نظر می کند.
*۴-واریز مبلغ چک به حساب جاری ومسدود کردن آن به مدت دو سال :

چنانچه دسترسی به ذینفع چک امکان پذیر نبوده، صادر کننده (مشتری) می تواند معادل وجه چک های برگشتی را به حساب خود واریز و از شعبه کتبا در خواست کند که مبالغ واریزی برای پرداخت چک های برگشتی نزد شعبه مسدود شود و تا تعیین تکلیف قطعی چک یا حداکثر به مدت ۲۴ماه قابل برداشت نباشد

این امر در صورتی که حساب جاری مشتری نزد شعبه مفتوح و از سوی مراجع قضایی مسدود نشده باشد، قابل انجام است.

ضمانت چک چگونه است..؟

ضمانت در پشت چک بدین شرح است:

پشت‌ نویسی انواع مختلفی دارد و به نیت‌ هاای مختلف انجام می‌ شود. بیشتر پشت‌ نویسی یک چک با هدف انتقال انجام می‌ شود یعنی امتیازات یک چک با پشت‌ نویسی به فردی دیگر منتقل می‌ شود اما موارد دیگری هم وجود دارد که پشت‌ نویسی با آن اهداف انجام می‌ شود؛

یکی از آن موارد ضمانت است.

یعنی وقتی که در یک معامله به ضامن احتیاج باشد، فردی پشت چک را امضا و ضمانت می‌ کند که در صورت عدم‌ پرداخت وجه چک از سوی صادرکننده آن، پرداخت مبلغ چک را برعهده می‌ گیرد. وقتی ضامن، پشت چک را امضا می‌کند دیگر هیچ امتیازی به فرد دیگر منتقل نمی‌ شود. بیشتر اوقات این پشت‌ نویسی زمانی انجام می‌شود که اعتبار صادر‌کننده چک برای دارنده آن مورد تایید نباشد و دارنده برای حصول اطمینان، تقاضا ‌کند شخص ثالثی به عنوان ضامن پشت چک را امضا کند. اما آن‌ چه افراد بیشتر با آن آشنا هستند همان پشت‌ نویسی به‌ منظور انتقال است.

ضمانت در پشت چک چگونه است..؟

ضمانت در پشت چک با عنوان پشت‌ نویسی انواع مختلفی دارد و به نیت‌ های مختلف انجام می‌شود.

بیشتر پشت‌ نویسی یک چک با هدف انتقال انجام می‌شود یعنی امتیازات یک چک با پشت‌ نویسی به فردی دیگر منتقل می‌شود اما موارد دیگری هم وجود دارد که پشت‌ نویسی با آن اهداف انجام می‌شود؛ یکی از آن موارد ضمانت است.
یعنی وقتی که در یک معامله به ضامن احتیاج باشد، فردی پشت چک را امضا و ضمانت می‌کند که در صورت عدم‌ پرداخت وجه چک از سوی صادرکننده آن، پرداخت مبلغ چک را برعهده می‌ گیرد.

وقتی ضامن، پشت چک را امضا می‌ کند دیگر هیچ امتیازی به فرد دیگر منتقل نمی‌ شود. بیشتر اوقات این پشت‌ نویسی زمانی انجام می‌ شود که اعتبار صادر‌کننده چک برای دارنده آن مورد تأیید نباشد و دارنده برای حصول اطمینان، تقاضا ‌کند شخص ثالثی به عنوان ضامن پشت چک را امضا کند.

اما آن‌ چه افراد در خصوص چک بیشتر با آن آشنا هستند همان پشت‌ نویسی به‌ منظور انتقال است.

صدور چک بلامحل جرم محسوب می شود.

– در صورت وقوع هر یک از موارد زیر، میتوان صادر کننده چک را تحت تعقیب کیفری قرار داد:
۱- نبودن وجه نقد یا عدم کفایت آن در حساب صادر کننده چک.
۲- خالی کردن حساب از تمام یا قسمتی از وجهی که به اعتبار آن چک صادر شده است.
۳- تنظیم چک به صورت نادرست:
الف- عدم مطابقت امضا.
ب- اختلاف در مندرجات چک
ج- قلم خوردگی.
۴- دستور عدم پرداخت چک به بانک توسط صادر کننده چک.
۵- صدور چک از حساب مسدود.

 

مجازات صدور چک بلامحل در سه مبلغ قابل تقسیم است: 

۱. اگر مبلغ چک کمتر از ۱۰ میلیون ریال باشد تا ۶ ماه حبس دارد.

۲. اگر مبلغ چک از ۱۰ میلیون تا ۵۰ میلیون ریال باشد از ۶ ماه تا ۱ سال حبس دارد.

۳. اگر مبلغ چک بیش از ۵۰ میلیون ریال باشد از ۱ تا ۲ سال حبس دارد + ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت ۲ سال.

صدور چک از حساب مسدود با علم به مسدود بودن حساب، در حکم صدور چک بلامحل است و به حداکثر مجازات (۲ سال حبس) محکوم می‌شود و این جرم غیر قابل تعلیق است.

مرور زمان تعقیب کیفری برای صدور چک بلامحل: ۶ ماه از تاریخ صدور چک برای اخذ گواهی عدم پرداخت گذشته باشد + ۶ ماه از تاریخ اخذ گواهی عدم پرداخت برای طرح دعوای کیفری.

کسی که چک پس از برگشت به وی منتقل شده حق طرح دعوی کیفری ندارد مگر اینکه ظهرنویسی جهت وکالت در وصول باشد.

طبق ماده ۱۲ قانون صدور چک، جرم صدور چک بلامحل جرم خصوصی است و قابل رسیدگی غیابی است.

در این جرم با گذشت شاکی در حین رسیدگی قرار موقوفی تعقیب صادر می‌شود و مجوزی برای اخذ یک سوم جزای نقدی وجود نخواهد داشت.

چنانچه شاکی پس از صدور حکم قطعی گذشت کند، اعلام رضایت شاکی با درخواست تجدیدنظر به دادگاه تجدیدنظر ارسال می‌شود و این دادگاه پس از انطباق مورد با ماده ۱۲ قانون صدور چک، حکم بدوی را فسخ و مبادرت به صدور قرار موقوفی تعقیب می‌کند.

پس از فوت صاحب چک چه باید کرد..؟

سرنوشت چک پس از فوت صاحب چک بدین صورت خواهد بود:

در صورتی که صادر کننده چک فوت کند، از آنجایی که در زمان صدور چک آن شخص زنده بوده و این تصمیم طبق اختیار وی گرفته شده، بانک می‌تواند قبل از حصر وراثت، تعیین ورثه و بررسی اموال متوفی وجه چک را به دارنده پرداخت و یا کارسازی کند هر چند تاریخ سررسید چک با روز ارائه متفاوت باشد.

طبق قانون تجارت: «چک نوشته‌ ای است که به موجب آن صادر کننده، کل یا قسمتی از وجهی را که در نزد بانک «محال علیه» دارد به دیگری واگذار می‌کند.

چک از جمله اسناد تجاری است که قانون‌ گذار جهت تسریع در امور تجاری، مزایایی برای دارنده آن در نظر گرفته و مطابق قانون، چک ممکن است در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد باشد و یا با امضاء پشت یا ظهر آن به دیگری منتقل شود، لیکن هنگامی که صادر کننده چک با خط کشیدن عبارت «به حواله کرد» در متن آن پشت نویسی را از کسی که چک در وجه او صادر شده سلب می‌ کند و دریافت کننده هم با پذیرش چک موافقت خود را اعلام می‌ کند.

در نتیجه به نظر می‌ رسد که شخصیت و خود دارنده چک برای صادر کننده مهم بوده و بدین طریق نخواسته است وجه چک مزبور توسط شخص دیگری وصول و یا دریافت گردد، لذا در صورتی که این گونه چک‌ ها به دیگری منتقل شود، بانک می‌ تواند از پرداخت وجه آن به غیر استنکاف ورزد.

هرچند گروه دیگر از حقوقدانان نظر مخالف داشته و معتقدند چک وسیله پرداخت سریع در امور تجاری محسوب شده و به صرف امضاء و ظهرنویسی اشخاص قابل نقل و انتقال است. 

فلذا چنانچه صادر کننده چک فوت کند، بانک می‌ تواند قبل از حصر وراثت، تعیین ورثه و بررسی اموال متوفی وجه چک را به دارنده پرداخت و یا کارسازی کند، چرا که این تصمیم در زمان حیات وی اتخاذ شده است.
این امر در مواردی هم که چک مدت دار بوده و تاریخ سر رسید آن بعد از فوت صادر کننده است، مصداق دارد.

مطابق ماده ۲۳۱ قانون امور حسبی بدهی‌های مدت دار «موجل» متوفی بعد از فوت او حال و بروز می‌شود، لذا در این حالت هم چون چک در زمان حیات متوفی صادر شده، با مرگ او بدهی مدت دار او حال می‌شود و بانک باید قبل از تاریخ سررسید وجه چک را به دارنده چک پرداخت کند.
از طرفی هم به موجب ماده ۳۱۱ قانون تجارت، پرداخت چک نباید وعده داشته باشد و بانک‌ها باید با با داشتن موجودی در حساب متوفی، وجه چک را پرداخت کنند. 

چکی که به عنوان ضمانت صادر شده قابل مطالبه است..؟

چکی که به عنوان ضمانت به شخصی سپرده شده است و ایشان بر خلاف توافق و مبنا صدور چک اقدام به واگذاری به غیر نموده است حال با عنایت بدین موضوع که  چک بابت ضمانت و به صورت امانت به شخص ثالث واگذار گردیده است و ایشان استفاده ای غیر از موضوع مورد توافق نموده می توانید با شهود و دیگر دلائل با عنوان خیانت در امانت از ایشان شکایت نمایید ولیکن شکایت شما و حتی اثبات موضوع شکایت دلیلی بر عدم پرداخت وجه چک به دارنده نمی باشد و شما می بایست مبلغ چک را به دارنده چک پرداخت نموده و برای استرداد مبلغ چک به نفر اول مراجعه نمایید.
« البته توجه داشته باشید دارنده چک می بایست الزاماً دارای حسن نیت باشد تا مورد حمایت قانون قرار گیرد در غیر این صورت نیاز به پرداخت وجه چک نیست».

فرق ظهرنویس و ضامن چیست..؟

فرق مسئولیت ظهرنویس با مسئولیت ضامن در اسناد تجاری مانند چک وسفته در متفاوت است بدین شرح که مستفاد ازمقررات مواد قانون تجارت و «رأی وحدت رویه شماره 597 مورخ 1374/03/12 هیأت عمومی دیوان عالی کشور، میان ضامن و ظهر نویس اسناد تجاری «چک و سفته» تفاوت وجود دارد زیرا :

1- اسناد تجاری «چک و سفته» به صرف ظهرنویسی به غیر واگذار و منتقل می شوند و ظهرنویسان منفرداٌ ومجتماٌ در قبال دارنده سند تجاری «چک و سفته» از مسئولیت تضامنی دارند، در حالیکه در مورد ضمانت، ضامن، انتقال دین مصداق ندارد .

2- شرط استفاده دارنده سند تجاری «چک و سفته» از مسئولیت تضامنی ظهرنویسان، موکول به رعایت مواد 286 لغایت 288 قانون تجارت در مواعد و مهلت های ذکرشده در آن مواد می باشد، در حالی که در ضمان، رعایت مهلت های مذکورضروری نیست.

3- ضامن فقط نسبت به کسی که ازاو ضمانت کرده، به اتفاق مدیون اصلی، در قبال دارنده سند تجاری «چک و سفته» مسئولیت تضامنی در قبال دارنده اسناد تجاری «چک و سفته» مسئولیت تجاری دارند در نتیجه دعوای دارنده برات علیه ظهرنویسان، به لحاظ خارج از موعد بودن اعتراض، مسموع نبوده و مردود است، لیکن ضامن و مدیون اصلی به رغم مقررات قانون مدنی، تضامناٌ به پرداخت وجه سند تجاری «چک و سفته» محکوم می شوند.

نکات حقوقی نگارش چک چیست..؟

هنگام نگارش چک به قواعد حقوقی و اصول کارشناسی آن توجه کنید از جمله این موارد:
1- تاریخ و مبلغ چک را حتماً، هم به حروف و هم به عدد بنویسید .

2- بر روی مبلغ عددی و حروفی را با چسب شیشه ای پوشانده و با ناخن روی آن را خط بیاندازید تا در صورت برداشتن چسب ، جوهر را از روی چک جدا کند .

3- هرگز در هنگام نگارش چک، خودکارتان را عوض نکنید «حتی دو خودکار همرنگ» چرا که جاعل بعداً می تواند ادعا کند که خودکار سومی هم در کار بوده است .

4- یک اشتباه متداول، استفاده از خودکار دیگران است . هرگز از خودکار کسی که می خواهید چک را با او بدهید استفاده نکنید . .

5- اگر زیاد چک مینویسید از قلمی منحصر بفرد با رنگی خاص استفاده کنید .«رنگ مشکی و رنگ آبی براحتی قابل ساخت و جعل است»

6- یکی از اشتباهات رایج در نگارش چک این است که قسمتی از متن چک را به طرف مقابل می سپاریم تا بنویسد . بعنوان مثال چک را جهت درج مبلغ و امضا به شما می دهد و یا پس از درج مبلغ چک  از شما خواسته می شود آن را امضا نمایید .

7- در صورتی که چک خط خوردگی ندارد ، حتما درج نمایید «بدون خط خوردگی» و در صورتی که دارای خط خوردگی است حتماً ، میزان و موارد خط خوردگی را در پشت چک کامل توضیح دهید .

8- در صورت عقد قرارداد ، حتماً مبلغ ، تاریخ و شماره چک را در قرار داد درج کنید.

9- بعضی از چک ها  دارای 2 امضاء بوده «حتما دو نفر باید امضا کنند» و یا بدون مهر فاقد اعتبارند «معمولاً در شرکت ها» پس مراقب باشید.

10- هرگز چک را جهت اصلاح، تعویض و ... در اختیار ، صادر کننده قرار ندهید چرا که در اختیار داشتن چک توسط صادرکننده به معنای پرداخت دین است .

چک بی محل چه مجازات‌هایی دارد و چه محرومیت‌های اجتماعی به دنبال می‌آورد؟

بانک‌ها وظیفه دارند همه حساب‌های جاری اشخاصی را که بیش از یک بار چک بلامحل صادر کرده و تعقیب آنها منتهی به صدور کیفرخواست شده است، ببندند و تا سه سال به نام آنها حساب جاری دیگری باز نکنند. مسئولین شعب هر بانکی که به تکلیف فوق عمل نکند با توجه به شرایط و مراتب جرم به یکی از مجازات‌های مقرر در ماده 9 قانون رسیدگی به تخلف‌های اداری توسط هیات رسیدگی به تخلفات اداری محکوم خواهند شد.

برای مطالبه سفته به چه نکاتی باید توجه شود..؟

برای مطالبه سفته بایستی توجه داشت که:

1- دارنده سفته بایستی در سررسید، وجه سفته را مطالبه کند و در صورت عدم پرداخت سفته، دارنده سفته باید ظرف 10 روز از تاریخ سر رسید، سفته را واخواست کند.
نکته 1- اگر روز دهم تعطیل باشد روز بعد از آن عمل واخواست انجام خواهد شد.
نکته 2- واخواست اعتراض رسمی نسبت به سفته ای که در سررسید پرداخت نشده است و علیه صادر کننده سفته به عمل می آید و باید رسماً به او ابلاغ شود، واخواست در برگه های چاپی که از طرف وزارت دادگستری تهیه شده نوشته می شود.
نکته 3- در واخواست رونوشت کامل سفته که به وسیله واخواست کننده نوشته می شود و دستور پرداخت وجه سفته که توسط دادگاه انجام می گیرد، آورده می شود.
نکته 4- واخواست نامه با استفاده از کاغذ کاربن در سه نسخه مشابه «یک نسخه اصل و دو نسخه رونوشت» تنظیم شده و به وسیله واخواست کننده امضا می شود و پس از چسباندن تمبر به مبلغ 2 درصد خواسته صورت می گیرد.
نکته 5- هیچ نوشته ای نمی تواند از طرف دارنده سفته، جایگزین واخواست نامه شود.

2- برای استفاده از مسؤلیت تضامنی ظهرنویس ها، دارنده سفته باید ظرف یک سال از تاریخ واخواست، دادخواست خود را به دادگاه تقدیم نمادید اگر دارنده سفته به این وظیفه قانونی عمل نکند، دعوی او علیه ظهرنویس ها پذیرفته نمی شود.

3- دارنده سفته ای که واخواست شده و در موعد مقرر اقامه دعوی کرده، می تواند از دادگاه بخواهد که اموال طرف دعوی را قبل از رسیدگی و صدور حکم به نفع او توقیف کند، در این حالت پس از صدور حکم، دارنده سفته در وصول طلبش از مال توقیف شده، به سایرین تقدم دارد، دادگاه نیز به محض تقاضای دارنده سفته، ممکن است معادل وجه آن از اموال طرف مقابل به عنوان تامین توقیف کند.
نکته - چنانچه سفته واخواست شده باشد برای صدور قرار تأمین خواسته نیاز به تودیع خسارت احتمالی نیست.

شرایط شکایت کیفری در چک چیست..؟

شرایط شکایت کیفری چک بدین شرح است:

شاکی باید ظرف مدت 6 ماه از تاریخ سررسید چک، به بانک مراجعه و در صورت عدم کفایت موجودی برای دریافت گواهی عدم پرداخت چک، اقدام کند و نیز تا 6 ماه از تاریخ گواهی عدم پرداخت چک، اقدام به شکایت نماید.

شکایت کیفری در چک را فقط علیه صادر کننده میتوان مطرح نمود و در فرآیند شکایت کیفری چک، کسانی که ظهر چک «پشت چک» را امضا کرده اند،مسئولیتی ندارند.

واگذار نمودن چک به دیگری، قبل ازگواهی عدم پرداخت چک، وصف کیفری چک را زائل و چک را اصطلاحاً حقوقی نمی کند؛ اما اگر پس از صدور گواهی عدم پرداخت، چک را انتقال دهید، چک وصف کیفری نداشته و حقوقی خواهد شد.

مواردی که صادر کننده ی چک قابل تعقیب کیفری نیست:
1- ثابت شود چک سفید امضا داده شده است.
2- در متن چک وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی باشد.
3- چک بابت تضمین باشد.
4- وصول وجه چک منوط به تحقق شرطی بوده است.
5- چک بدون تاریخ یا وعده دار صادر شده باشد.

چک سفید امضاء و ماهیت حقوقی آن

منظور از سفید امضاء بودن چک، امضاء نداشتن بر روی چک نمی باشد؛ زیرا در چنین صورتی سند مزبور چک نمی باشد (دارای اعتبار نمی باشد).
بلکه چک سفید امضاء حالتی را بیان می کند که چک امضاء دارد؛ اما از جهت محتوا همانند مبلغ، تاریخ و سایر موارد سفید است.

 تعریف چک (سفید امضاء)

در مورد چک سفید امضاء‌تعاریف گوناگونی از سوی نویسندگان حقوقی ارائه شده است که به بعضی از آنها اشاره می شود: – چک سفید امضاء چکی است که صادر کننده آن را فقط امضاء کرده و به طرف مقابل می دهد تا وی بتواند هر زمان که اراده می کند سایر مندرجات آن راتکمیل و آن را به بانک بدهد. – چک سفید امضاء،‌چکی است که فقط صاحب چک آن را امضاء‌نموده، بدون اینکه مبلغ و گیرنده وجه را تکمیل نماید و تکمیل آن برعهده دارنده چک محول می شود تا هر زمان که مایل باشد آن را نوشته و به بانک محل علیه آرائه دهد. – چک سفید امضا‌ء چکی است که فاقد مبلغ می باشد. – چک سفید امضاء، چکی است که در آن مبلغ تعیین نشده است. از این چک اغلب زمانی استفاده می شود که دین بطور کامل و درست معین نیست و به ذینفع اجازه می دهد تا آن را تکمیل نماید. با اینحال، ذینفع ممکن است مبلغ بالایی را با نوشتن مثلا فلان دلار (مبلغ) روی چک، بر دیگری تحمیل نماید – چک سفید امضاء چکی است امضاء شده که به شخصی جهت نوشتن هر مقدار وجهی که مایل به دریافت آن باشد، داده شده است. – چک سفید امضاء، چکی است که پر نشده است. چکی است که فقط دارای امضاء بوده و به حامل آن اجازه می دهد تا هر مبلغی را در آن بنویسد. چکی است که اجازه می دهد مبلغ نامحدودی پول مورد استفاده قرار گیرد. با عنایت به تعاریف مذکور و آنچه از برخی مقررات قانونی استفاده می شود، چنانچه بخواهیم تعریف دقیقتری از چک سفید امضاء بدست دهیم باید آن را چکی بدانیم که حداقل فاقد درج مبلغ باشد خواه تاریخ صدور و ذینفع آن مشخص شده یا نشده باشد. این تعریف را می توان چنین توجیه نمود: شرایطی که مطابق مقررات قانون تجارت، قانون صدور چک و فرمهای چاپی چک باید در ورقه آن درج شود عبارتست از: امضای صادر کننده، تاریخ و محل صدور،‌تعیین ذینفع یا حامل،‌مبلغ،‌بانک محال علیه، شماره حساب جاری صاحب حساب و نام و نام خانوادگی او. در حال حاضر معمولا نام و نام خانوادگی صاحب حساب در چک درج نمی شود و تنها به درج شماره حساب جاری او اکتفا می گردد. همچنین محل صدور نیز نوشته نمی شود و چنین فرض می شود که محل صدور و محل پرداخت محل واحد است. نام بانک محال علیه نیز بوسیله همان بانک ارائه کننده دسته چک با استفاده از مهر در قسمت بالای ورقه چک درج می شود.