اگر مال معیوب باشد

ممکن است شخصی کالایی را خریداری کند و وقتی قصد دارد از آن استفاده کند متوجه شود که دارای عیبی مستتر یا پوشیده است.

برای مثال ممکن است فردی خودرویی خریداری کند که در هنگام عقد قرارداد بدنه آن پوشیده باشد و بعدها متوجه این عیب شود. در چنین شرایطی باید از خیار عیب استفاده شود. این خیار به شما این اختیار را می دهد که به موجب عیبی که درمبیع یا همان مورد معامله وجود دارد و شما در هنگام انعقاد مبایعه نامه اطلاعی از آن نداشته اید، می توانید علیه فروشنده اقامه دعوا کنید.

در چنین شرایطی یا میتوانید کالا را نزد خود نگه داشته و مابه التفاوت جنس معیوب نسبت به جنس سالم و با نظرکارشناس رسمی دادگستری دریافت کنید، یا اینکه می توانید کالا را به فروشنده پس داده و همه پولی که پرداخت کرده اید را از او پس بگیرید. اما توجه داشته باشید که اگر خریدار در هنگام انعقاد مبایعه نامه از عیب موجود در کالا مطلع باشد بعد از انعقاد دیگر نمیتواند ادعایی داشته باشد و مجبور است جنس معیوب را برای خود نگه دارد.

کسانی که کلاه سرشان رفته:

گاهی اتفاق میافتد که افراد کالایی را ندیده، خریداری میکنند و این کار را فقط با توصیفی که فروشنده از آن کالادارد، انجام میدهند و در نهایت اگر شانس با آن ها یار نباشد، کلاه گشادی سرشان میرود که تاسف برانگیز است. اما نگران نباشید زیرا قانون گذار برای کمک به این دسته از افراد نیز پادرمیانی کرده و در (ماده ۴۱۰ قانون) مدنی در این باره گفته است:

 

هرگاه کسی مورد معامله را ندیده و آن را فقط با بیان اوصاف توسط فروشنده خریده و بعد از دیدن آن بفهمد جنس مورد معامله دارای اوصاف ذکر شده نیست، میتواند معامله را فسخ کند. اما یادتان باشد که اگر مشتری جنس مورد معامله را دیده باشد و بداند مورد معامله، آن اوصاف و خصوصیات را ندارد، دیگر نمیتواند معامله را فسخ کند.

 

البته باید توجه داشت هرگاه خریدار جنسی را قبال دیده باشد و به اعتماد دیدن قبلی اقدام به معامله کند اما بعد از خرید متوجه شود که جنس یا کالایی که خریداری کرده است، خاصیت قبلی را ندارد اختیار فسخ معامله را دارد. بنابراین اگر خریدار ثابت کند فروشنده با زبان چرب و نرمش خصوصیاتی برای جنس خود بیان کرده که در واقع جنس فاقد آن ها بوده و مشتری از همه جا بی خبر هم جنس را خریده است و بعد از مدتی متوجه کلک او شده، میتواند معامله را فسخ کند.

انواع احکام خیارات موجود در قانون مدنی

طبق ماده ۳۹۶ قانون مدنی انواع و اقسام احکام خیارات عبارتند از :

 

۱- خیار مجلس

۲- خیار حیوان

۳- خیار شرط

۴- خیار تاخیر ثمن

۵- خیار رویت و تخلف وصف

۶-خیار غبن

۷- خیار عیب

۸- خیار تدلیس

۹- خیار تبعض صفقه

۱۰- خیار تخلف شرط

فسخ عقد

فسخ عبارت از بر هم زدن عقد الزم است در مواردی که قانون اجازه میدهد. فسخ مانند اسقاط خیار والتزام به عقد از ایقاعات کاشف از به هم زدن معامله باشد و بدون موافقت و حضور طرف مقابل محقق میشود.

 

تصرفاتی که نوعا ۴۵۱ قانون مدنی فسخ فعلی است، فسخ طبق (ماده ۴۴۹) به هر لفظ یا فعلی که دلالت بر آن نماید حاصل میشود.

 

 فسخ مانند اقاله از زمان انشاء فسخ، عقد را برهم میزند و از ادامه آثار آن جلوگیری میکند.

 

نکته آخر اینکه مبنای اصلی انواع احکام خیارات، بر پایه غلبه یکی از دو اصل حکومت اراده وال ضرر است. خیار فسخ در همه حال چهره حمایتی و خصوصی دارد و نباید آن را از قواعد مربوط به نظم عمومی پنداشت.

فوری بودن خیار:

دارنده حق خیار نمیتواند در اعمال آن چندان تأخیر کند که موجب زیان طرف خود گردد. البته این امر در خیاراتیست که تأخیر در اعمال آن موجب توجه زیان به طرف میگردد والا در خیاراتی که زیانی از تأخیر بطرف نمیرسد دارنده خیار میتواند تا مدتی که میخواهد اعمال خیار را به تأخیر اندازد مثل خیار تبعیض صفقه.

امضاء عقد و اسقاط کافه خیارات :

حق خیار از حقوق مالی است و حقوق مالی قابل اسقاط کافه خیارات میباشد زیرا مالک میتواند هرگونه تصرفی در ملک خود بنماید. بنابراین، میتوان خیار را پس از عقد ساقط کرد. هرگاه خیار موجود نشده باشد نمیتوان آن را ساقط کرد.

خیار حقی است مالی و قابل انتقال

الف: انتقال خیار بوسیله عقد:

 

خیار حقی است مالی برای صاحب خیار و می تواند به جهتی از جهات به خیار بر علیه اوست آن را واگذار نماید، مانند آنکه خیار را مورد صلح قرار دهد، نتیجه انتقال خیار به کسی که خیار علیه اوست آن است که منتقل علیه مالک خیار می شود و میتواند عقد را فسخ بنماید و یا خیار را ساقط کند. خیار قابل انتقال به شخص ثالث نمی باشد زیرا از خیار فسخی که متعالمین یا یکی از آنها دارد شخص ثالث منتفع نمیگردد.

 

ب: انتقال خیار بوسیله ارث:

 

طبق صریح (ماده ۴۴۵ ) هر یک از خیارات بعد از فوت منتقل به وارث میشود. (زیرا خیار حقی مالی است) و مانند اموال دیگر متوفی در اثر فوت به وارث منتقل میگردد.

در دو مورد زیر خیار منتقل به ورثه نمیشود:

 

الف_ در صورتی که شرط خیار، مقید به مباشرت شخص باشد که به دستور (ماده ۴۴۶ ) به ورثه منتقل نمی شود.

 

ب_ در صورتی که شرط خیار برای شخصی غیر از متعاملین قرار داده شده است به دستور ( ماده ۴۴۷) بورثه مشروط له منتقل نمیشود.

وجود خیار در بیع مانع از تملیک مبیع بوسیله عقد نمی شود:

در اثر عقد بیع، مشتری مالک مبیع میگردد و این امر در تمامی اقسام بیع از مطلق و مشروط و خیاری یکسان میباشد. به همین خاطر(ماده ۳۶۴) قانون مدنی میگوید:

 

در بیع خیاری، مالکیت از حین عقد بیع است نه از تاریخ انقضاء خیار در بیع خیاری ملکیت مشتری نسبت به مبیع در مدت خیار متزلزل است

 

بدین جهت به دستور (ماده ۴۶۰ ق.م.)در بیع شرط مشتری نمیتواند در مبیع تصرفی که منافی خیار باشد از قبیل نقل و انتقال و غیره بنماید.

خیارات مختلف، ممکن است در یک عقد بوجود آیند :

مثال: خیار مجلس و خیار حیوان در بیع حیوان بالافاصله پس از عقد به وجود می آیند. در این صورت میتوان برای فسخ عقد به یکی از خیارات یا تمامی خیاراتی که در عقد موجود است متوسل شد و هرگاه یکی از آنها به جهتی از جهات ساقط گردد، بقیه خیارات را می توان اعمال نمود.

خیار در اثر عقد بوجود میآید

یکی از انواه احکام خیارات حقی است که در اثر آن یکی از متعاملین یا هر دو میتوانند عقد الزم را بر هم زنند و آن را فسخ کنند. حق مزبور با عقد به وجود میآید مگر در خیار تأخیر ثمن، خیار تفلیس و خیار تخلف شرط که سبب پیدایش هر یک از آنها پس از عقد است.

انواع احکام خیارات چیست ؟

منظور از انواع احکام خیارات ، احکامی است که در همه خیارات جاری و ساری است و الا هر یک از خیارات احکام خاص به خود را دارد. مانند: خیار مجلس و حیوان و غبن و…. و چون این احکام بر همه خیارات جاری میشوند میتوان آنها را قواعد حاکم بر خیارات نامید.

تخلف از وصف بعد از رویت خیاراتی که برای اعمال آن مدت تعیین نشده

۱- خیار تبعض صفقه ۲- خیار تخلف از شرط ۳- خیار تفلیس ۴- خیار تعذر از تسلیم ۵- خیار تأخیر ثمن .

 

مثال : در دادگاه در هر مورد خاص با در نظر گرفتن اوضاع و احوال قضیه موجود و شرایطی که صاحب خیار در آن قرار گرفته بی درنگ و فوری بودن قضیه را روشن می کند. آغاز این فوریت عرفی از لحظه ای است که زیان دیده از شرایط خود آگاه می گردد و در می یابد که مورد فریب قرار گرفته. زیرا که درنگ بیجا در چنین شرایطی، اماره ای است بر اسقاط ضمنی حق ولی این امر نیز خود باید درنگی آگاهانه باشد و قانونگذار این امر را صریحا مورد تأیید قرار داده است.

انواع احکام خیارات فوری عبارتند از

۱- خیار غبن ۲- خیار عیب ۳- خیار تدلیس ۴- خیار رویت 

خیارات مدت دار

در مقابل خیارات فوری خیاراتی وجود دارند که اعمال آن محدود به زمان معینی بوده و پس از اتمام آن زمانها و عدم اجرای خیار، خیار ساقط می گردد. آنچه محل تأمل می باشد ناظر به این مورد است که این زمانها موانع خارجی و قوه قاهره را در نظر نمی گیرد و در صورت پیش آمدن مانع مهلت کماکان به قوت خود باقی است و در نتیجه خیار ساقط نمی شود.

خیارهای فوری

قانونگذار در مورد اجرای برخی از انواع احکام خیارات قائل به زمان شده و محدودیت از نظر زمان برای آن قائل شده است که البته مقصود از واژه فوری مفهوم فوریت عرفی آن می باشد. یعنی نخستین فرصت ممکن و در زمانی که انسان متعارف در آن شرایط کاری را بی درنگ انجام دهد.

با توجه به زمان اعمال خیارات میتوان انواع احکام خیارات را به دو دسته زیر تقسیم کرد

۱ – خیارات فوری 

۲ – خیارات مدت دار

ارائه گواهی یا رسید مالیاتی

در این مرحله باید نام و نشانی محل زندگی متوفی، به علاوه لیستی از اموال و دارایی‌‌های وی را در فرمی مخصوص پر کرد و به اداره دارایی تقدیم‌ کرد. لزوم این کار آن‌جا مشخص‌ می‌‌شود که تنها زمانی دارایی‌‌های فرد متوفی دارای مشروعیت تقسیم‌ است که هیچ بدهی مالیاتی وجود‎ نداشته‌ باشد.

استشهادیه دفتر اسناد رسمی

در این مرحله باید اسامی کلیه ورثه در فرم‌های مخصوص نوشته‌ شده و کافیست فرم‌های تهیه‌ شده به امضای سه نفر از وراث متوفی برسد و امضای آن‌‌ها نیز به تایید رئیس دفتر اسناد رسمی‌ برسد.

گواهی فوت متوفی

باید تصویر برابر اصل‌شده، ضمیمه اصل گواهی فوت قرار داده‌ شود.

ماده ۱۴ قانون روابط موجر و مستاجر سال ۱۳۵۶بند ۹

در صورتی که مستاجر در مهلت مقرر در ماده ۶ این قانون از پرداخت مال الاجاره یا اجرت المثل خودداری نموده و با ابلاغ اخطار دفترخانه تنظیم کننده سند اجاره یا اظهارنامه (درمواردی که اجاره نامه عادی بوده یا اجاره نامه رسمی در بین نباشد ) ظرف ۱۰ روز قسط یا اقساط عقب افتاده را نپردازد در این مورد اگر اجاره نامه رسمی باشد موجر می تواند از دفترخانه یا اجرای ثبت صدور اجرائیه بر تخلیه و وصول اجاره بها را درخواست نماید.