چگونه شکایت تنظیم کنیم؟.

شاید این سوال دغدغه شما نیز باشد که وقتی جرمی علیه کسی اتفاق می‌افتد، از قبیل (قتل، ضرب و جرح، توهین، تهدید، سرقت، کلاهبرداری، فروش مال غیر، حتی تصادفات رانندگی، خیانت در امانت و غیره) شخص متضرر باید چه اقدامی انجام دهد که به حق خود برسد.

دادسراها به نمایندگی از جامعه، اقدام به کشف جرم و تعقیب متهم و جمع آوری دلایل نموده تا حقوق افراد جامعه محفوظ و نظم و امنیت قضایی و اجتماعی حاصل گردد. اما دادسرا نهادی نیست که فقط حامی متضرر از جرم باشد و یا فقط به حفظ و تأمین امنیت اجتماعی بپردازد بلکه مکلف است ضمن انجام امور فوق از متهم حمایت کرده و حقوق فردی و اجتماعی وی را نیز لحاظ کند.

از این رو دادسرای عمومی و انقلاب که به اکثر جرایم رسیدگی می نماید از جایگاه مهمی برخوردار است. دادسرای نظامی و دادسرای ویژه روحانیت در معیت دادگاههای نظامی و دادگاه ویژه روحانیت نیز به جرایم خاص نظامیان و روحانیون رسیدگی می نمایند. البته در همه این موارد اصول حاکم تقریباً یکسان است. جهت اقامه دعوی در دادسرا و چگونگی تحقیقات برخی مقررات بایستی رعایت گردد تا از یک طرف حقوق شاکی و اجتماع و از طرف دیگر حقوق متهم تضمین شود. این مقررات به شرح زیر می باشد.

شروع و کیفیت تحقیقات در دادسرا

دادسرا نهادی است مرکب از دادستان و دادیار و بازپرس که به ریاست دادستان اداره می شود و وظیفه اصلی اش تعقیب جنبه عمومی جرم است.

دادسرا برای تعقیب باید مطابق قانون عمل کند. جهات قانونی برای شروع به تحقیقات عبارتند از :

الف- شکایت شاکی

ب- اعلام و اخبار ضابطین دادگستری یا اشخاصی که از قولشان اطمینان حاصل شود.

ج- جرام مشهود در صورتی که قاضی ناظر وقوع جرم باشد.

د- اظهار و اقرار متهم

از این رو شروع به تحقیقات بدون رعایت جهات بالا غیرقانونی و بدون مجوز است.

1- شکایت

تمامی جرایم داریا جنبه عمومی اند و برخی جرایم علاوه بر جنبه عمومی دارای جنبه خصوصی نیز هستند. برای مثال جرایم رانندگی بدون پروانه یا حمل مشروب الکلی یا عبور غیرمجاز از مرز و …صرفاً جنبه عمومی دارند ولی جرایمی چون قتل عمدی، کلاهبرداری، سرقت و …علاوه بر جنبه عمومی دارای جنبه خصوصی نیز می باشند. در میان جرایمی که دارای جنبه عمومی و خصوصی با هم هستند.

 بنا به دلایلی (چون مصالح اجتماعی، اقتصادی و …که قانون تشخیص داده) جنبه خصوصی بعضی جرایم بر جنبه عمومی آنها برتری دارد برای مثال جرایمی نظیر ترک انفاق و فحاشی که اصطلاحاً به آنها جرایم قابل گذشت می گویند (چون تعقیب و رسیدگی آنها موکول به شکایت شاکی خصوصی است) تا هنگامی که متضرر از جرم اقدام به طرح شکایت نکند امر تعقیب صورت نمی گیرد.

همچنین اگر شکایتی هم مطرح شود ولی بعداً شاکی از آن صرف نظر کند تعقیب متوقف می ماند و حتی اگر رسیدگی منجر به صدور حکم عیه متهم نیز شود با رضایت شاکی خصوصی حکم و مجازات اجرا نخواهد شد.

با این اوصاف مطابق قانون طرح شکایت برای شروع به رسیدگی کافی است و قاضی نمی تواند از رسیدگی به آن خودداری کند. قضات و ضابطین دادگستری موظفند شکایت کتبی یا شفاهی را همه وقت قبول کند.

شکایت شفاهی در صورت مجلس قید و به امضای شاکی می رسد و اگر شاکی نتواند امضا کند یا سواد نداشته باشد مراتب در صورتمجلس قید و انطباق شکایت شفاهی با مندرجات صورتمجلس تصدیق می شود. شاکی می تواند شخصاً یا توسط وکیل شکایت کند و باید در شکوائیه اش به موارد زیر اشاره کند:

الف- نام، نام خانوادگی، نام پدر و نشانی دقیق شاکی

ب- موضوع شکایت و ذکر تاریخ و محل وقوع جرم

ج- ضرر و زیان مالی که به شاکی وارد شده و مورد مطالبه است.

د- مشخصات و نشانی کسی که از او شکایت دارد (درصورت امکان)

ه- دلایل و اسامی و مشخصات و نشانی گواهان (درصورت امکان)

چنانچه شاکی نتواند متهم را معین کند یا دلایل اقامه شکایت او کافی نباشد و یا شاکی از شکایت خود صرف نظر کرده ولی موضوع از جرایم غیرقابل گذشت باشد مانند کلاهبرداری، سرقت، خیانت در امانت، مزاحمت تلفنی و …قاضی تحقیقات لازم را انجام می دهد و امر تعقیب متوقف نخواهد شد.

نمونه ای از شکایت         
 
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب
 
با سلام
 
احتراماً اینجانب………… فرزند…………. مقیم…………..از آقای/خانم……….. تحت عنوان…………….( کلاهبرداری، فحاشی، آسیب بدنی عمدی……….) شکایت دارم. نامبرده در تاریخ …………. در خیابان………….. در حضور………………..نفربه نامهای…………………………… به نشانی……………………………….. نسبت به من فحاشی کرد. از این رو تقاضای تعقیب کیفری و مجازات ایشان را دارم .
 
نشانی متهم……………………………………………….می باشد .
 
 محل امضاء ـ مهر ـ انگشت
 
نمونه درخواست تأمین خواسته در امر کیفری
 
ریاست محترم شعبه ………………………..
 
با سلام
 
احتراماً اینجانب ………………فرزند ………… مقیم………..به لحاظ صدور یک فقره چک بلامحل به تاریخ…………..و به شماره………….. به مبلغ ……… عهده بانک………..از آقای/خانم………………مقیم……………شاکی هستم.

شکایت ذینفع (دارنده ) در مورد مفقود شدن چک .

• خواهشمند است دستور فرمایید جهت جلوگیری از سوء استفاده احتمالی از چک مفقودی مراتب به بانک یاد شده اعلام گردیده و اقدامات لازم دیگری نیز ایجاد گردد .

شکایت ذینفع (دارنده ) در مورد مفقود شدن چک   

 

بسمه تعالی

 

 

ریاست محترم دادگستری  ……….(مجتمع قضایی )

 

با سلام ،

احتراما، به استحضار عالی می رساند :

اینجانب …… فرزند ……. تعداد ……….. فقره چک به شماره سریال ……. بانک ………. شعبه ……. که به نام اینجانب صادر شده بود را مفقود نموده ام . با توجه به اینکه اینجانب ذینفع (دارنده ) چک
می باشم ، مطابق ماده 14 قانون صدور چک اصلاحی 1372به بانک مربوطه صادر شده است که گواهی صادر شده است که گواهی صادره از بانک محال علیه مبنی بر دستور عدم پرداخت وجه چک فوق از سوی اینجانب و تائید بانک به پیوست تقدیم می گردد .

علی هذا ، خواهشمند است دستور فرمایید جهت جلوگیری از سوء استفاده احتمالی از چک مفقودی مراتب به بانک یاد شده اعلام گردیده و اقدامات لازم دیگری نیز ایجاد گردد .

 

 

 

 

با تقدیم احترام

نام و نام خانوادگی (شاکی )

امضاء

 

 

 

 

 

آدرس :……………………………………………………………………………………….

نمونه شکوائیه هتک حرمت (شکایت ادعای حیثیت،شکایت افترا) .

مواد قانونی مرتبط با اعاده یا ادعای حیثیت یا هتک حرمت

• ماده ۵۸ قانون مجازات اسلامی: هرگاه در اثر تقصیر یا اشتباه قاضی در موضوع یا در تطبیق حکم بر مورد خاص، ضرر مادی یا معنوی متوجه کسی گردد در مورد ضرر مادی در صورت تقصیر، مقصر طبق موازین اسلامی ضامن است و در غیر این صورت، خسارت به وسیله دولت جبران می‌شود و در موارد ضرر معنوی چنانچه تقصیر یا اشتباه قاضی موجب هتک حیثیت از کسی گردد باید نسبت به اعاده حیثیت او اقدام شود.(ادعای حیثیت)
• ماده ۱۰ قانون مسئولیت مدنی: کسی که به حیثیت و اعتبارات شخصی یا خانوادگی او لطمه وارد شود می‌تواند از کسی که لطمه وارد آورده‌است جبران زیان مادی معنوی خود را بخواهد هر گاه اهمیت زیان و نوع تقصیر ایجاب نماید دادگاه می‌تواند در صورت اثبات تقصیر علاوه بر صدور حکم به خسارت مالی حکم به رفع زیان از طریق دیگر از قبیل الزام به عذرخواهی و درج حکم در جراید و امثال آن نماید.(ادعای حیثیت)
• مادهٔ ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی: هر کسی به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون آن اکاذیبی را اظهار نماید یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت راساً یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد، اعم از این که از طریق مزبور به نحوی از انحا ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا نه، علاوه بر اعادهٔ حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از دو ماه تا دو سال و یا شلاق تا ۷۴۴ ضربه محکوم شود.(ادعای حیثیت)

ارکان اعاده یا ادعای حیثیت

1. ورود ضرر مادی یا معنوی به فردخاص
2. ضرر و زیان ناشی از تفسیر یا اشتباه قاضی در موضوع یا در حکم یا در تطبیق حکم بر مورد خاص
3. کوتاهی و قصور قاضی
4. جبران خسارت توسط دولت در صورت عدم تقصیر قاضی
5. اعاده حیثیت ازمتهم

نمونه شکایت اعاده یا ادعای حیثیت یا هتک حرمت ۱

ریاست محترم دادسرای شهرستان عمومی وانقلاب ……

با سلام احتراماً به استحضار می‌رساند:

در تاریخ       آقای/خانم      فرزند             به نشانی                   در مورخ               طی سخنانی در مورخ              /طی شکوائیة واهی که باصدور رأی نهایی شمارة                  مورخ               ازسوی شعبة              دادسرا یادادگاه           به منع تعقیب اینجانب منجرشده است ،تهمت وافترائی رابه اینجانب نسبت داده وازاثبات آن عاجرمانده اند،فلذاباتقدیم این شکوائیه و با عنایت به ادلة اینجانب که عبارت از استشهادیه/و شهادت شهود می‌باشد، تعقیب و مجازات نامبرده به اتهام افترا وهتک حرمت به استناد ماده ۶۹۷  قانون مجازات اسلامی مورد استدعاست.(ادعای حیثیت)

با تشکر و سپاس فراوان

شکواییه در خصوص سوگند (قسم ) دروغ .

بسمه تعالی

 

ریاست محترم دادگستری .......... (مجتمع قضایی )

 

 

با سلام ،

احتراما، به استحضار عالی می رساند :

1-   اینجانب .........(شاکی دعوی ) حدود.........ماه (سال ) قبل پرونده ای در شعبه .......... دادگستری به کلاسه ............داشتم . که پرونده مزبور آقای .......... فرزند ....... که دارای قرابت سببی با اینجانب بوده و با جناقم می باشد با وارد نمودن اتهام واهی جرم ............ به بنده ، موجبات تعقیب و تحت پیگرد قرار گرفتن مرا فراهم آورد .

2-   از آنجایی که محکومیت اینجانب طی دادنامه شماره ........ مورخ .. صادره از شعبه ............ دادگاه عمومی آن دادگستری و بر اساس اتیان قسم دروغ مشار الیه صورت گرفته است و هیچ گونه ادله اثباتی دیگری مبنی بر ارتکاب جرم انتسابی در پرونده امر وجود ندارد

3-   لذا ، با توجه به ماده 649 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات ) مصوب سال 1375 تقاضای رسیدگی و تعقیب نامبرده و صدور حکم مبنی بر مجازات شخص مشتکی عنه و نیز اعاده حیثیت اینجانب و جبران ضرر و ناشی از صدور حکم مبنی بر قسم (سوگند ) دروغ را دارم .

 

 

 

با تقدیم احترام

نام و نام خانوادگی (شاکی )

امضاء

 

 

 

آدرس شاکی :....................................................................................................

آدرس مشتکی عنه :.............................................................................................

 

نمونه شکواییه کلاهبردای.

ریاست محترم دادگستری .......... (مجتمع قضایی )

 

 

با سلام ،

احتراما، به استحضار عالی می رساند :

1-   اینجانب ......... قصد سفر به ژاپن را به منظور اشتغال به کار داشتم و برای تهیه ویزا و نیز ایجاد امکان اشتغال در آن کشور دچار مشکل شده بودم .

2-      متعاقباً معلوم شده که مشتکی عنه هیچ ارتباطی با مسئولین اداره مهاجرت ژاپن و هیچ امکانی در کشور مذکور ندارد .

3-   نظر به اینکه عمل نامبرده توسل به وسائل متقلبانه به منظور بردن مال غیر محسوب می شود بدین وسیله تعقیب و مجازات وی را از مقام محترم استدعا می کنم .

4-      فتوکپی چک مورد اشاره ضمیمه است و استشهادیه ای به امضاء کسانی که از ماوقع مطلع هستند نیز تقدیم می شود .

 

 

 

 

 

با تقدیم احترام

نام و نام خانوادگی (شاکی )

امضاء

 

 

آدرس شاکی :....................................................................................................

آدرس مشتکی عنه :.............................................................................................

 

نمونه برگ شکایت کیفری.

                             بسمه تعالی                                 تاریخ : .............................

 

 

ریاست محترم مجتمع قضایی تهران :

 

سلام علیکم

از شاکی به نام ............................ نام و نام خانوادگی ............................. فرزند ..............

آدرس شاکی تهران :...............................................................................................

موضوع شکایت بر علیه ..........................................................................................

آدرس مشتکی عنه تهران ..........................................................................................................

مرتکب به جرم .....................................................................................................

وقوع جرم .........................................................................................................

وقوع جرم ................................. خلاصه شکواییه ....................................................

محترماً معروض می دارد ......................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................

 

خواهشمند است دستور فرمایید مامورین انتظامی نسبت به این موضوع رسیدگی و برابر مقررات نسبت به دستگیری نامبرده اقدام و تحویل قانون قرار نمایند . از دستوری که در این مورد صادر می فرمایید کمال تشکر را دارم

 

 

با تقدیم احترام

نام و نام خانوادگی (شاکی )

امضاء

 

نمونه شکواییه ( شکایت نامه ) خیانت در امانت .

نمونه شکواییه خیانت در امانت    

 

بسمه تعالی

موضوع : اعلام شکایت

ریاست محترم مجتمع قضایی شماره ……….

 

 

با سلام ،

احتراما، به استحضار عالی می رساند :

• مشتکی عنه که تاجر فرش است و در نشانی فوق مغازه فرش فروشی دارد دو تخته قالی کاشان را با مشخصات تفصیلی مضبوط در رسیدی که فتوکپی آن ضمیمه است ، به منظور فروش و ایصال وجه آن را به بنده ، از اینجانب گرفته است .
• علی رغم گذشتن شش ماه از تاریخ تسلیم فرش ها به وی ، از پرداخت وجه آنها یا استردادشان خودداری می کند .
• اینجانب استرداد فرش ها یا ایصال وجه حاصله از فروش آنها را (در صورتیکه به فروش رفته باشند )طی اظهار نامه شماره ………..که در تاریخ ………….. به مشتکی عنه ابلاغ شده از وی مطالبه کرده ام ، لکن پاسخی نداده و اقدامی نکرده است .
• بنا به مراتب ، نظر به اینکه عمل مشتکی عنه واجد وصف مجرمانه است بدین وسیله تعقیب و مجازات وی از محضر عالی استدعا می شود .
• زیان وارده معادل ………. ریال است .
• فتوکپی مستندات در ……… برگ ضمیمه است .

 

 

 

با تقدیم احترام

نام و نام خانوادگی (شاکی )

امضاء

 

 

 

آدرس شاکی :……………………………………………………………………………………….

آدرس مشتکی عنه :…………………………………………………………………………………

 

شکایت در خصوص تهدید به قتل .

• تقاضای رسیدگی و صدور دستور مبنی بر تعقیب نامبرده و مجازات وی را به استناد ماده 669 مجازات اسلامی (تعزیرات ) مصوب سال 1375 را دارم .

شکواییه در خصوص تهدید به قتل

ریاست محترم دادگستری ………. (مجتمع قضایی )
با سلام ،
احتراما، به استحضار عالی می رساند :
1- اینجانب ……… (شاکی دعوی ) در مورخ …… هنگامی که از خیابان ……… به قصد مراجعه به مغازه خویش عبور می کردم ، شخص مشتکی عنه آقای …….. که به واسطه حصول کدورت فی مابین اینجانبان ، قصد انتقام گیری و ایجاد مزاحمت برای من و خانواده ام را دارند ، عالماً و عامداً بنده را مورد تعرض قرار داد و با ادای کلماتی ، به قتل تهدید نمود .
2- لذاً، به منظور عدم تجری شخص مشتکی عنه و همچنین ممانعت از وقوع حوادث فاجعه آمیز احتمالی در آینده ، تقاضای رسیدگی و صدور دستور مبنی بر تعقیب نامبرده و مجازات وی را به استناد ماده 669 مجازات اسلامی (تعزیرات ) مصوب سال 1375 را دارم .
3- عند الزوم انجام تحقیقات در محل وقوع جرم ، خیابان ….. جهت اثبات ادعا مورد استدعا است .

با تقدیم احترام
نام و نام خانوادگی (شاکی )
امضاء
آدرس شاکی :……………………………………………………………………………………….
آدرس مشتکی عنه :…………………………………………………………………………………

 

نمونه شکواییه مزاحمت تلفنی .

با سلام

احتراماً به استحضار می رساند:

اینجانب مالک خط تلفن به شماره ……… می باشم که مشتکی عنه از طریق شماره های ……. از تاریخ …….. به مدت …….. با بنده تماس گرفته و ایجاد مزاحمت کرده است. اینجانب بارها از ایشان تقاضا کرده ام که دیگر مزاحم نشوند، اما ایشان همچنان به مزاحمت های خود ادامه می دهند و علاوه بر تماس های تلفنی، پیامک های غیراخلاقی نیز ارسال می نمایند که موجب سلب آسایش بنده شده اند. لازم به ذکر است که با درخواست اینجانب در تاریخ …. اخطاری از سمت شرکت مخابرات برای ایشان ارسال شد که این اقدام نیز بی فایده بوده است. لذا با توجه به ادله اینجانب که شامل لیست تماس ها و پیامک ها و ……… می باشد و با استناد به ماده ۶۴۱ قانون مجازات اسلامی تعزیرات، تعقیب و مجازات ایشان را استدعا دارم. همچنین با توجه به خسارت های وارده به اینجانب که به مبلغ … است، بدواً صدور و اجرای فوری تامین خواسته را تقاضا دارم.

نمونه متن شکواییه های کیفری .

• شاکی و مدعی خصوصی می تواند شخصاً یا توسط وکیل شکایت کند . در شکواییه موارد زیر قید شود

نمونه متن شکواییه های کیفری
شاکی :(مشخصات ) …به نشانی :…………………………………………………………………………………
مشتکی عنه (یا مشتکی عنها یا مشتکی عنهم و …. بر حسب مورد ) : (مشخصات ) ….. به نشانی ……… (نشانی ها باید دقیق نوشته شود )
موضوع : اعلام شکایت (اگر وصف جرم را می دانید همان وصف را بنویسید . مثلاً کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا تصرف عدوانی )

بسمه تعالی

ریاست محترم دادگستری …………………. (یا مجتمع قضایی …….. یا دادگستری ……..)

سلام علیکم
احتراماً ، نظر به اینکه آقای …….. (مشتکی عنه ) به شرح ذیل مرتکب جرم موضوع شکواییه شده است ، بدین وسیله مستنداً به ماده ………. قانون ………….. تعیین مجازات وی استدعا می شود .
(در ذیل هم شرح ماوقع نوشته می شود )
مثلاً (3 طاق (تخته ) فرش را به موجب رسیدی که فتوکپی مصدق آن ضمیمه است به امانت از این جانب دریافت کرده و علی رغم ارسال و ابلاغ اظهار نامه شماره ………… مورخ ……… از استرداد آن خودداری می کند )(که این موضوع از مصادیق خیانت در امانت است . )
یا مورد دیگر …..(به موجب سند رسمی شماره ….. مبلغ ……….. ریال به اینجانب قرض داده و وجه مذکور را طی چک شماره ………… تاریخ ……… بانک …………. از بنده دریافت داشته است . مع ذلک از طریق صدور اجراییه نسبت به مطالبه مجدد وجه و توقیف اموال اینجانب اقدام کرده است . (که این به اعتباری از مصادیق کلاهبرداری است . )
یا مورد دیگر : با وارد کردن ضربه عمدی شیشه مغازه اینجانب واقع در ………… (آدرس دقیق ) شکسته و مرتکب تخریب شده است ) (که این هم جرم تخریب است )
و ………..
(بعد هم در ذیل ما وقع ، چنین نوشته می شود )
(خسارت وارده به اینجانب ناشی از عمل مرتکب معادل مبلغ ………. ریال است . و بدین وسیله مستنداً به ماده 68 قانون آیین دادرسی کیفری (در حال حاضر ماده 74 و نیز 75 قانون آیین دادرسی کیفری جدید مصوب 28/06/1378) ، صدور و اجرای قرار تامین خواسته را نیز استدعا دارد. )
یا نوشته می شود مستنداً به ماده 68 مکرر قانون دادرسی کیفری (در حال حاضر ماده 74 قانون آیین دادرسی کیفری جدید ) صدور قرار تامین معادل مبلغ مذکور را استدعا می کنم . خواهشمند است مقرر فرمایند معادل مبلغ یاد شده از اموال مشتکی عنه توقیف شود )
(و موقعی که طرف بیش از یک جرم مرتکب شده در آن صورت نوشته می شود
(ضمناً توجه مقام عالی را به تعدد جرایم ارتکابی مشتکی عنه جلب کرده و در نظر گرفتن این مورد را در صدور قرار استدعا می کنم .
(و در نهایت در ذیل شکواییه نوشته می شود )
مدارک و اسناد به شرح ذیل تقدیم می شود :
1-……………………………………………………………………………………………………………………..
2-……………………………………………………………………………………………………………………..
3-……………………………………………………………………………………………………………………..

با تقدیم احترام
نام و نام خانوادگی (شاکی )
امضاء

نمونه شکواییه توهین و فحاشی .

با سلام

احتراماً به استحضار می رساند:

اینجانب با مشتکی عنه به علت موضوع ……….. دچار اختلافاتی شدیم که چندین بار به کشمکش انجامید. ایشان در تاریخ ……. به محل سکونت بنده مراجعه کرده و شروع به فحاشی و توهین با استفاده از الفاظ رکیک نسبت به بنده و خانواده ام نموده اند و باعث هتک حرمت و برهم زدن آسایش همسایگان شده اند. چند نفر از اهالی محل شاهد این قضیه بوده اند و حاضر به شهادت نیز می باشند. لذا با توجه به شرح شکواییه و ادله اینجانب که شامل شهادت شهود و ………. می باشد و همچنین به استناد ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی تعزیرات، تعقیب و مجازات مشتکی عنه را به اتهام توهین و فحاشی استدعا دارم.

نحوه شکایات مردمی از واحدهای صنفی در سازمان تعزیرات حکومتی

سازمان تعزیرات حکومتی یک مرجع اختصاصی رسیدگی به تخلفات اقتصادی است. این سازمان زیر نظر وزارت دادگستری فعالیت می‌کند و بنابراین، زیرمجموعه قوه مجریه محسوب می‌شود. سازمان تعزیرات حکومتی، طبق ماده 72 «قانون نظام صنفی کشور»، صلاحیت رسیدگی به کلیه تخلفات اقتصادی اصناف را دارد. تمام افراد، اعم از حقیقی و حقوقی، باید شکایات خود از تخلفات اقتصادی اصناف را، برای رسیدگی، به این سازمان ارائه کنند.

با این حال، اطلاعات عمومی درباره فعالیت‌های این سازمان، چندان زیاد نیست و بسیاری از مردم، هنوز نمی‌دانند برای طرح شکایات مربوط به گرانفروشی، کم فروشی و … باید چگونه و از چه راهی اقدام کنند. فصل هشتم «قانون نظام صنفی کشور»، مصوب 12/6/1392، 9 مورد تخلف صنفی را تعریف و برای آنها مجازات‌هایی در قالب جریمه، اعلام عمومی تخلف و نیز، محرومیت موقت یا دائم از فعالیت صنفی، تعیین کرده‌است.

این 9 مورد تخلف عبارتند از: 1- گرانفروشی، 2- کم فروشی، 3- تقلب، 4- احتکار، 5- عرضه خارج از شبکه، 6- عرضه و فروش کالای قاچاق، 7- عدم اجرای ضوابط قیمت‌گذاری و توزیع، 8- فروش اجباری و 9- عدم درج قیمت. با این حال، قانون‌گذار برای برقراری انصاف و عدالت، به نحو شایسته‌تر، در مورد 5 تخلف گرانفروشی، کم‌فروشی، تقلب، احتکار و عدم رعایت ضوابط قیمت‌گذاری و توزیع، در صورتی‌که مبلغ تخلف بیش از 3 میلیون ریال باشد، هیئتی را متشکل از رئیس یکی از شعب سازمان تعزیرات حکومتی، به عنوان رئیس هیئت، نماینده سازمان صنعت، معدن و تجارت و نیز، نماینده اتاق اصناف، مسئول رسیدگی به تخلف و صدور حکم، کرده‌است.

 چگونگی اطلاع دادن تخلفات به سازمان

گزارش تخلفات صنفی، از چند طریق در اختیار سازمان تعزیرات حکومتی قرار می‌گیرد. طبق ماده 72 «قانون نظام صنفی کشور»، شاکیان یا بازرسان، در وهله اول، می‌توانند شکایت یا گزارش خود را به اتحادیه‌های صنفی ارائه کنند. این اتحادیه‌ها، پس از بررسی شکایت یا گزارش، در صورت احراز تخلف واحد صنفی، آن را به شعب سازمان تعزیرات حکومتی ارجاع خواهند داد. مدت زمان رسیدگی به شکایت در اتحادیه‌ها، 10 روز و در سازمان تعزیرات حکومتی، دو هفته است. با این حال، طبق ماده 18 آیین‌نامه سازمان تعزیرات حکومتی، رسیدگی به تخلفات واحدهای صنفی، منوط به وصول شکایت یا گزارش از اتحادیه‌ها نیست. بر اساس این ماده، «شعب بدوی تعزیرات حکومتی در موارد ذیل شروع به رسیدگی می‌نماید: ‌الف: گزارش مأمورین سازمان بازرسی و نظارت بر قیمت و توزیع کالا و خدمات؛ ب: گزارش سازمان بازرسی کل کشور و سایر مراجع قضایی و دولتی و انتظامی.» همچنین، طبق ماده 17 این آیین‌نامه، «کلیه ضابطین دستگاه قضایی و مأمورین سازمان بازرسی و نظارت، ضابط سازمان تعزیرات حکومتی می‌باشند.» از سوی دیگر، پل‌های ارتباطی متعددی برای دریافت گزارش‌های مردمی و ارجاع آنها به سازمان تعزیرات حکومتی، از سوی برخی سازمان‌های مرتبط با موضوع رسیدگی به تخلفات صنفی، مانند سازمان صنعت، معدن و تجارت ایجاد شده که شماره تلفن «124»، یکی از آنهاست. در این زمینه، «سامانه جامع پاسخگویی به شکایات سازمان تعزیرات حکومتی»، در پایگاه اینترنتی این سازمان با آدرس الکترونیکی «http://www.tazirat.gov.ir» ایجاد شده و آماده دریافت شکایات مردمی است.

فرآیند رسیدگی به شکایات:

همان‌طور که اشاره شد، شعب سازمان تعزیرات حکومتی، شکایات را از مراجع موضوع ماده 18 آیین‌نامه این سازمان و نیز، اتحادیه‌های موضوع ماده 72 قانون اصناف کشور، دریافت می‌کنند. پس از وصول شکایت و صدور دستور ثبت آن توسط مدیر یا معاون شعبه، ابتدا شعبه، موضوع صلاحیت خود را در باره رسیدگی به پرونده، بررسی می کند و پس از تأیید صلاحیت، هم‌زمان با رسیدگی ابتدایی به پرونده، موضوع تبصره ماده 18 آیین‌نامه سازمان تعزیرات حکومتی اجرا می‌شود. بر اساس این آیین‌نامه، «با شروع رسیدگی در شعب بدوی، یک نسخه از گزارشات بند ب[گزارش سازمان بازرسی کل کشور و سایر مراجع قضایی و دولتی و انتظامی] به سازمان نظارت و بازرسی ارجاع، سازمان اخیرالذکر، حداکثر ظرف مدت 15‌روز نظرات کارشناسی خود را جهت ملاحظه در صدور رأی، به شعبه مربوطه تسلیم می‌نماید.» در صورتی که نظر کارشناس مربوطه، وقوع تخلف باشد، شعبه، فرد متهم به تخلف را برای ادای توضیح، احضار خواهد کرد. شعبه رسیدگی، پس از مراجعه فرد متهم، اظهارات و مدارک وی را دریافت و نسبت به صدور حکم نهایی اقدام می‌کند. در صورت عدم مراجعه متهم، شعبه به صورت غیابی حکم را صادر خواهد کرد. در این حالت، متهم حق تقاضای واخواهی خواهد داشت و شعبه این درخواست را بررسی خواهد کرد.

در صورتی که متهم تقاضای واخواهی خود را ارائه نکند، شعبه حکم صادر شده را به اجرای احکام خواهد فرستاد. نکته قابل ذکر، این است که اگر متهم در دادگاه حضور نیابد، تنها حق واخواهی خواهد داشت و پس از صدور حکم نهایی شعبه بدوی رسیدگی، نمی‌تواند خواستار تجدید نظر در حکم شود؛ اما اگر متهم در زمان مقرر در شعبه حاضر شود و مستندات و پاسخ‌های خود را ارائه دهد، حق درخواست تجدید نظر، پس از صدور حکم را خواهد داشت.

بر اساس ماده 23 «آیین‌نامه تعزیرات حکومتی»، «اشخاص ذیل نیز حق تجدیدنظر خواهی از کلیه آراء شعب بدوی را دارند: الف- شاکی خصوصی پرونده در صورت برائت متهم، ب- اعضای کمیسیون هماهنگی امور تعزیرات در استان و شهرستان مربوطه ج- رؤسای سازمان‌های تعزیرات حکومتی وبازرسی و نظارت.» طبق تبصره 2 ماده 8 این آیین‌نامه، «شعب تجدیدنظر، با حضور یک نفر رئیس و دو نفر عضو تشکیل می‌گردند .جلسه شعبه، با حضور دو نفر رسمیت یافته و آراء صادره با دو رأی موافق، معتبر و لازم الاجرا خواهد بود.» همچنین، بر اساس ماده 10، «رؤسا و اعضای شعب بدوی و تجدیدنظر می‌توانند از بین قضات، کارمندان شاغل یا بازنشسته، روحانیون و نیروهای مسلح بوده و یا از بین فارغ‌التحصیلان رشته‌های حقوق، الهیات، علوم سیاسی، علوم اداری و بازرگانی و علوم اجتماعی که دارای حسن شهرت و عامل به احکام اسلام باشند، انتخاب شوند